– Ұзақ жылғы еңбектің арқасында ұлттық айтыс өнерінің бойына қан жүгірді. Осы өнердің енді өлмейтініне елдің көзі жетті. Тап қазір көңіліңіз жайланды ма, әлде айтыс өнерін дамытуда мазалап жүрген қандай да бір ойыңыз бар ма?
– Өткен ғасырдың 80-90-жылдарында «Бұл айтыс ХХІ ғасырға бармайды» деп сәуегейсігенмін. Өйткені ол халықтың беті ұлттық руханиятқа, тілге теріс бұрылып тұрған кез еді. Менің сәуегейлігімді бұл айтыс жоққа шығарды. Айтыс халықты тәуелсіздікке дайындаған өнер болды. Ұлтты ұйымдастырып, еңсесін көтерді. Одан бері де айтыс тәуелсіздікке қызмет етіп келеді. Бұл өзінің өлмейтінін дәлелдеген өнер болды.
– Бір кездері Мәскеуге, Парижге ақындарды алып барып, айтыс өткіздіңіздер. Қазақтың керемет өнеріне шетелдіктер аса зор қызығушылық танытты. Алдағы уақытта айтыс өткізуде қандай жаңалықтар болуы мүмкін?
– Індет салдарынан біраз жұмысымыз тоқтап, жүзеге аспай жатыр. Облыстарда айтыскерлер клубтары жұмыс істейді. Сол клубтардың арасында біріншіліктер өткізу ойымызда бар. 80-жылдары облысаралық айтыстар өтуші еді. Команда болатын. Сол команданың құрамында айтыскерлермен қатар әнші-күйші, термешілер болды. Олар айтысатын облыстарын күні бұрын аралап көріп, сол облыс туралы жан-жақты пікір қалыптастырып, материал жинайтын. Көзбен көрген жақсылық пен кемшілікті өлеңге қосқанда ол басқаша нәтиже береді. Ақындар жағдаймен етене таныс болмағаннан кейін дайын, бұрыннан естіген әңгімелерден құрылған өлең құрғақ болып шығады, құлағыңның құрышын қандырмайды. Ақындардың бір облыстан екінші облысқа барып, жағдаймен танысуы үшін қаражат керек, қазір біздің оған шамамыз келмей қалды. Дегенмен осындай ниетіміз бар.
Қазір жастардың айтысын бөлек өткізіп жүрміз. Абай атындағы ҚазҰПУ төртінші рет «Менің пірім – Сүйінбай» атты студенттердің республикалық айтысын өткізді. Талаптанған 50-60 жас ақынның арасынан он бес-жиырмасы іріктеліп, айтысқа қатысады. Астанадағы Өнер академиясында «Айтыс» бөлімі бар. Сол бөлімнің жұмысын жүргізіп отырған Еркебұлан Қайназаров мұрындық болып, Серікзат Дүйсенғазы қолдап, жастардың айтысы астанада да өтіп тұрады.
Ертерек өмірден озып кеткен Ерік Асқаровтың 60 жылдығына арнап Қызылжарда ретро-айтыс өткіздік. Оған Еріктің қатарластары Абаш Кәкенов, Серік Құсанбаев, Кенжебай Жүсіповпен қатар жас ақындар да қатысты. Ретро-айтысты да жұрт қызығып көреді екен. Сағынып қалыпты. Соларды көріп, көзайым болды. Жастар жол беріп, бас бәйгені де үлкен ақындар алды. Міне, айтысты өткізудің осындай жаңа түрлерін іздеп табуға тырысамыз.
– Айтыскер ақын Жандарбек Бұлғақов «Айтыста біз көп жағдайда қазыларға, ұйымдастыруға ренжиміз. Бұрын қазылар алқасында айтқан сөзінде тұра алатын, көтерген ұпайына жауап бере алатын, қазақ сөзінің қадірін білетін адамдар отыратын. Қазір қазылардың арасында айтыстан кейін болатын банкет пен төрелік еткені үшін төленетін гонорарды күтетіндер өте көп», – дейді. Бұған не дейсіз?
– Жандарбек бұл сөзді нені көздеп айтқанын білмеймін. Бірақ қазір осындай ақындар пайда болды, айтыс ұйымдастырып, шақырсаң «Қазылардың ішінде кімдер бар?» деп сұрақ қояды. Айтыскердің кімнің қазы болатынында не шаруасы бар? Көшеден біреу келіп баға бермейді. Қазақтың сөзін ұстаған, руханияттың көшін бастап жүрген көрнекті адамдар айтысқа қазылық жасайды. Рас, 80-жылдары төрт көзіміз түгел еді. Мәдениеттің, әдебиеттің, руханияттың алыптары бар еді. Солардың бәрін қазылыққа шақырып жүрдім. Әріден бастасам Рахманқұл Бердібаев, Тұрсынбек Кәкішев, Мырзабек Дүйсенов, Мұзафар Әлімбаев, Қадір Мырза Әлі, Тұманбай Молдағалиев, Еркеғали Рахмадиев, театр қайраткерлері арасынан Сәбира Майқанова тізіліп отыратын. Олардың бәрі қазір өмірден озды. Екіншіден, айтысқа кез келген адам келіп баға бере алмайды. Айтыс ақындарының құрылтайында «Әділқазылар алқасында кәсіби қазыларды отырғызамыз» деген шешімге келгенбіз. Өйткені ол айтыскердің өткен жылғы, оның алдындағы айтыста не айтқанын білетін адам болуы керек. Сол себепті қазір тұрақты қазылар қазылық етіп келеді. «Әртістерді неге қазылар алқасына қосасың?» дейтіндер бар. Асанәлі Әшімов пен Алтынбек Қоразбаевты айтып отырғаны ғой. Алтынбек – жақсы сазгер, ақындығы да бар, сөз ұғатын адам. Асанәлі – ұлттың, руханияттың абызы. Біз Асанәлі ағамызды айтысқа апару арқылы айтыстың да абыройын көтеруді ойлаймыз. Халық оны көргісі келеді. Асекең соған лайық баға беріп жатады. Әсия Беркенова, Бауыржан Қалиолла, Светқали Нұржанов, Ғалым Жайлыбай, Жанарбек Әшімжан тұрақты түрде қазы болып жүр. Оның астынан пәле іздеудің қажеті бар ма, жоқ па, білмеймін. Бұрын қазылардың жұмысына араласу деген болмайтын. Ақындардың «Не жүлде қойып жатыр екен?» деген сияқты сауалдары да менің шамыма тиеді. Ақын болсаң Құдай берген нығметті пайдаланып айтыс жаса, қазылар бар, халық бар өз бағасын алады ғой. Бұл сұрақтың астарында не сыр бар екенін білмеймін, өзім осылай ойлаймын.
– Бұрынырақта өткен айтыстарда зиялылардың көрермен ретінде тізіліп отырғанын көруші едік. Қазір олардың айтыс өнерін тамашалауға барғанын ілуде бір байқаймыз...
– Жалпы, ақындардың айтысқа баруы еш уақытта да мол болған емес. Неге екенін қайдам, жазба поэзия өкілдерінің айтыскерлермен әуелден бір бақталастығы бар. «Қазылар алқасына мүше бол» деп шақырсаң жетіп келеді, ал өз бетінше келіп, өлеңнің жаратылысын құлағыммен естиін, көзіммен көрейін деген ақын сирек. Бұл қай уақытта да солай болған.
– Айтыс қаншалықты әділ өтеді? Ақындардың ішінде «Менің өнерім дұрыс бағаланбады» деп реніш білдіретін кезі болатыны да заңдылық. Сондай реніштен кейін айтысқа қатыспай кеткен ақындар бар ма?
– Ақындар да пенде. «Бірыңғай маған бола берсе екен» дейтін ақындар да бар. 2011 жылы құрылған Айтыс ақындары мен жыршы-термешілердің халықаралық одағына 215-ке жуық ресми мүше тіркелген. Олардың арасында тек айтыскерлер емес, жыршы, жырау, термеші, халық өнерпаздары да бар. Ақындардың жүлдесін Мәскеуден келіп Иван, Тәшкеннен келіп Ташмат әкетіп жатқан жоқ. Жүлдеге не тігілсе де осылардың еншісінде. Ол рас, кейде қазылыққа да байланысты. Тура жүлдені алуға лайық болып тұрған ақынның әртүрлі себепке байланысты алмай қалатын кездері де болады. Өз басым осы айтыс өнерінің тізгінін ұстап отырған адам ретінде соның есесін келесі айтыста қайтаруға тырысамын. Қазыларға да «Өткенде осындай жағдай болып еді, бұл жолы сағын сындырмай жүлдесін берейік» деп түсіндіремін. Бірақ өкпелеп, айтыстан кетіп қалған ақындар да бар. Қыз бен жігіт айтысының шебері Мақсат Ақанов екі жылдан бері «Айтысты қойдым. Шықпаймын» деп бас тартып жүр. Соның ар жағында «Осы жолы жүлдені неге мен алмадым?» деген өкпесі де болған. Балғынбек Имашев, Жандарбек Бұлғақов, Сара Тоқтамысова сияқты үйірден шығып кеткен ақындардың айтысқа келмеуінің басқа да себептері бар. Өткен көктемде Балғынбекке «Айтыс болайын деп жатыр, сен неге өз үйіріңде жүрмейсің?» дедім. «Аға, жасым келді, мен айтысты қойдым» деді. «Нағыз қылшылдап тұрған кезіңде осы ісің дұрыс па?» дедім. Ондай ақындарға мен не істей аламын?
– Балғынбек Имашев «...айтысым онның (ұпай) емес, сегіздің айтысы, өзім білемін, іштей сеземін. Былайша айтқанда, «бетім» жұмыс істеп кетті. Содан кейін жақсы айтысып тұрған жас балаларға қиянат болмасын, жол берейін деп шештім» депті. Бұған не дейсіз?
– Мен бұл сөздің ақиқат екеніне сенбеймін. «Жастарға жол беремін» деген не сөз? Ақындардың бойындағы пендешілік көбіне қолбайлау болып қалады. Айтыстың алдында «Кімдер қазы болады екен? Қандай жүлде тігіледі? Айтысқа кіммен шығамын?» деп бал ашып, есеп шығаратын ақындар да бар. Оның бәрінің ойынан шыға беру мүмкін емес. Жас ақындар да көптеп шығып келеді. Олардың қарқыны қатты. Олар атағы шығып қалған тәжірибелі ақындардың абыройын ойлап іркіліп қалмайды. Тас-талқанын шығарады. Солардан қаймығып, жеңіліп қалып жүрген ақындар да бар.
– Мұхтар Ниязов үшінші рет «Алтын домбыра» иегері атанды. Бұл Мұхтардың өзгелерге қарағанда нағыз бабында болып тұрғанының дәлелі ме?
– Мұхтардың айтысқа қатысып жүргеніне 15 жылдың шамасы болды. Суырып салып айтысуда оған ешкім шақ келмейтінін үнемі айтып жүремін. «Ақынның құлағы өзінен қырық жыл бұрын туады» дейміз ғой, ол – Сыр сүлейлерінің сарқыты. Құдай берген қасиет мұның бір басында жетіп жатыр. Онда талант, тауып айту, оқшау ойларды жеткізу, юмор мен сарказмды қолдана білу, қазақы қалжыңдарды араластырып отыру – бәрі бар. Оның үстіне, ізденімпаз екі ақын болса, Мұхтар соның біреуі. Айтыстың тақырыбына байланысты небір тың ойларды қозғап айта алады. Мысалы, үшінші рет «Алтын домбыраны» жеңіп алған айтыста Абай, оның әке-шешесі, ортасы, Абайдың толық адам идеясы төңірегінде небір озық ойларды теріп айтты. Термелеп айтып келіп, «Тәуелді елдің төбеті де төмен қарап үреді» деді, не деген теңеу?! Мұхтардың екі сөзінің бірі қанатты сөзге айналуға дайын тұрған теңеулер. Ол – аса бесаспап, дарынды ақын. Сондықтан дау-дамайсыз жеңіп алды. Оны әріптестері де, халық та мойындаған.
– Отандық телеарналарда ара-тұра шоу айтыс өткізіледі. Телевизияның осындай жобаларына бір кездері оң көзқарас білдіргендей болғансыз. Қазір құптамайтыныңызды ашық білдіріп жүрсіз. Мұның сыры неде?
– Мұндай айтыс осыдан 5 жыл бұрын «Хабар» арнасында ұйымдастырылды. «Ақыры ұйымдастырып жатыр ғой» деп алғашқы шоу-айтысты барып көргем, бірақ оған ішім жылымады. Ақындар мен әншілерді айтыстыру дегенді түсінбеймін. Екі сөздің басын құрай алмайтын әншілер қалай айтыс жасайды? Ақселеу Сейдімбек ағамыз айтпақшы, айтыс деген ат сүрінгенше сөз табатын, аяқ астынан ұйқас табатын, суырып салатын өнер ғой. Мұхтар Әуезов те «Айтыс – сөз барымтасы» дейді. Ал екі шумақ өлеңді жаттап келген әнші мен төгіліп тұрған айтыс ақынын қалай бір бәйгеге қосасың? Бұл, тіпті ақылға қонбайтын мәселе.
– Аbaitvарнасы ашылды. Негізінен, мәдени саланы қамтитын арнада тұрақты «Айтыс» хабарын беріп отыруға талпыныс жасап көрмедіңіз бе? Біздікі «Таспаға басылған бұрынғы айтыстарды қайта көрудің бір мүмкіндігі туар ма еді?» деген ой ғой.
– «Домбыра» арнасы ашылғанда соған үлкен үміт артып едік. Архивте жатқан хабарларыңызды тірілтіп, эфирге беріп тұрамыз» деген ұсыныс болған. Бұл арнаның жолы болмады. Екіншіден, бізге телеарналармен байланыс жасау да оңай емес. Ақша сұрайтын арналар да бар. Көк тиыны жоқ одақ ондай ақшаны қайдан табады? Дінмұхамед Қонаевтың 95 жылдығына арнап Алматыда «Қонаевтай ер қайда?» деген айтыс ұйымдастырдық. Осы айтыста ақындардан талай тамаша сөз қалды. «31 арнаның» бас директоры Бағдат Қожахметов «Осы айтысты бізге беріңіз» деп таспаға түсірді. Жеме-жемге келгенде сол айтыс эфирге шықпады. Қожахметов «Бұл айтысты эфирден берсем, қызметпен қоштасуыма тура келетін түрім бар» деді.
Өзіңіз айтып отырған Аbai tv арнасы да ықылас білдіріп отыр. Бірақ біз барлық айтысты Qazaqstan ұлттық телеарнасы көрсетеді деген меморандумға қол қойғанбыз. Айтыскерлер одағының көк тиын қаржысы жоғын айттым. Теледидардың жұмысын атқару үшін де адам керек, оған ақша төлеуге тиіспіз. Аitysker. org деген сайтымыз бар, соның өзін оннан-мұннан жиналған ақшаның басын құрап әрең жүргізіп отырмыз.
1984 жылдан бергі айтыстың бәрі Qazaqstan ұлттық телеарнасының алтын қорында сақтаулы тұр еді. Осыдан он шақты жыл бұрын «Хабар» арнасына көшірілді. Солар эфирден беріп жатса, ешкім қолын қағып жатқан жоқ. Бір жақсысы, бұрынғы айтыстар ютубта, өз сайтымызда да бар. Бұлардың бәрі халықтық қазынаға айналды деуге болады.
– Айтыс ақындарының таңдамалы жинағы бар ма?
– Соңғы жылдардағы үздік айтыстардың екі томдығын жинақтап, соның бірінші томын өз қаражатыма «Үш қиян» баспасынан шығарып бердім. Екінші томы да дайын, бірақ соны сатып алатын қаржының реті келмей тұр. Оған дейін «Күлтегін» баспасынан да айтыстың бірнеше томы шықты. Қазір Аманжол Әлтаев, Бақыт Жағыпаров, Аспанбек Шұғатаев сияқты өзі қаржы тауып, жинақ шығарып жатқандар бар. Бірақ бәрінің бірдей шамасы келмейді. Шындығына келгенде, ақындардың бәрі бірдей пысық емес, «алма піс, аузыма түс» деп отыратындар да көп.
– Осыдан біраз бұрын «Сара жолға түскен ұлттық идеологиямыз жоқ» деген едіңіз. Биыл тәуелсіздік алғанымызға отыз жыл болады. Ұлттың ұстанымы, идеологиясы қалыптасты ма?
– Кеңес Одағы кезінде Өзбекәлі Жәнібеков идеология жөніндегі хатшы болды. Қазір осы идеологияға жауап беретін адам жоқ. Бұл бетімен кететін жұмыс емес еді. Мұны жүйелі түрде орталықтан басқарып отыру керек. Ақпарат және қоғамдық даму министрлігінің, Мәдениет және спорт министрлігінің өз саласы бар. Олар бүкіл республика бойынша идеологиялық жұмыстарға жауап бере алмайды. Тізгінін ұстап отырған бір кісі болмағаннан кейін идеологиялық жұмыстар ақсап, тұралап жатыр. Тәуелсіздік алғалы бері мемлекеттің нарықтық экономикасы қалыптасты. Халықтың әлеуметтік жағдайы да біршама түзеліп қалды. Халық та нарық жағдайына бейімделді. Қалай күн көрудің амалдарын тапты. Енді руханиятты түгендейтін уақыт келді. Соның егесіз жатқаны, жүйелі жұмыстардың жүргізілмей жатқаны бұл салаға үлкен әсер етіп отыр. Телеарналарда қолдан жасалған шоу, арзан күлкі қаптап кетті. Адамды қанағаттандыратын, ләззат беретін хабарлар жоққа тән. Тек Qazaqstan ұлттық телеарнасында ғана аздап талпыныс бар. Кезінде елімізде жалғыз арна болды. Соның өзінде танымдық бағдарламаларға мән берілетін. Ұлттық нақышы бар, ұлттың санасын оятатын, жастарды тәрбиелейтін, балаларға арналған арнайы хабарлар болды. Соның бәрі қазір жойылып кетті де, бірыңғай шоуға қадам бастық. Бір жүйе жоқ. Көрінген адам тележүргізуші болды. Теледидардың басында отырған адам нағыз идеолог болуы керек.
– Жаңа жыл басталды, тарихтың тағы бір парағының беті ашылды. «Айқын» газетінің оқырмандарына қандай тілек айтасыз?
– «Айқын» – оқырмандар алдында беделі бар басылым. Өзіміз де тұрақты оқырманымыз. Газет рухани құндылықтарға, ұлттық мәселелерге назар аударса, сол салада сүбелі материалдарды жүйелі түрде шығарып тұрса екен деп тілейміз.
– Әңгімеңізге рақмет!
– Мұхтар Ниязов үшінші рет «Алтын домбыра» иегері атанды. Бұл Мұхтардың өзгелерге қарағанда нағыз бабында болып тұрғанының дәлелі ме?
– Мұхтардың айтысқа қатысып жүргеніне 15 жылдың шамасы болды. Суырып салып айтысуда оған ешкім шақ келмейтінін үнемі айтып жүремін. «Ақынның құлағы өзінен қырық жыл бұрын туады» дейміз ғой, ол – Сыр сүлейлерінің сарқыты. Құдай берген қасиет мұның бір басында жетіп жатыр. Онда талант, тауып айту, оқшау ойларды жеткізу, юмор мен сарказмды қолдана білу, қазақы қалжыңдарды араластырып отыру – бәрі бар. Оның үстіне, ізденімпаз екі ақын болса, Мұхтар соның біреуі. Айтыстың тақырыбына байланысты небір тың ойларды қозғап айта алады. Мысалы, үшінші рет «Алтын домбыраны» жеңіп алған айтыста Абай, оның әке-шешесі, ортасы, Абайдың толық адам идеясы төңірегінде небір озық ойларды теріп айтты. Термелеп айтып келіп, «Тәуелді елдің төбеті де төмен қарап үреді» деді, не деген теңеу?! Мұхтардың екі сөзінің бірі қанатты сөзге айналуға дайын тұрған теңеулер. Ол – аса бесаспап, дарынды ақын. Сондықтан дау-дамайсыз жеңіп алды. Оны әріптестері де, халық та мойындаған.
– Отандық телеарналарда ара-тұра шоу айтыс өткізіледі. Телевизияның осындай жобаларына бір кездері оң көзқарас білдіргендей болғансыз. Қазір құптамайтыныңызды ашық білдіріп жүрсіз. Мұның сыры неде?
– Мұндай айтыс осыдан 5 жыл бұрын «Хабар» арнасында ұйымдастырылды. «Ақыры ұйымдастырып жатыр ғой» деп алғашқы шоу-айтысты барып көргем, бірақ оған ішім жылымады. Ақындар мен әншілерді айтыстыру дегенді түсінбеймін. Екі сөздің басын құрай алмайтын әншілер қалай айтыс жасайды? Ақселеу Сейдімбек ағамыз айтпақшы, айтыс деген ат сүрінгенше сөз табатын, аяқ астынан ұйқас табатын, суырып салатын өнер ғой. Мұхтар Әуезов те «Айтыс – сөз барымтасы» дейді. Ал екі шумақ өлеңді жаттап келген әнші мен төгіліп тұрған айтыс ақынын қалай бір бәйгеге қосасың? Бұл, тіпті ақылға қонбайтын мәселе.
– Аbai tv арнасы ашылды. Негізінен, мәдени саланы қамтитын арнада тұрақты «Айтыс» хабарын беріп отыруға талпыныс жасап көрмедіңіз бе? Біздікі «Таспаға басылған бұрынғы айтыстарды қайта көрудің бір мүмкіндігі туар ма еді?» деген ой ғой.
– «Домбыра» арнасы ашылғанда соған үлкен үміт артып едік. Архивте жатқан хабарларыңызды тірілтіп, эфирге беріп тұрамыз» деген ұсыныс болған. Бұл арнаның жолы болмады. Екіншіден, бізге телеарналармен байланыс жасау да оңай емес. Ақша сұрайтын арналар да бар. Көк тиыны жоқ одақ ондай ақшаны қайдан табады? Дінмұхамед Қонаевтың 95 жылдығына арнап Алматыда «Қонаевтай ер қайда?» деген айтыс ұйымдастырдық. Осы айтыста ақындардан талай тамаша сөз қалды. «31 арнаның» бас директоры Бағдат Қожахметов «Осы айтысты бізге беріңіз» деп таспаға түсірді. Жеме-жемге келгенде сол айтыс эфирге шықпады. Қожахметов «Бұл айтысты эфирден берсем, қызметпен қоштасуыма тура келетін түрім бар» деді.
Өзіңіз айтып отырған Аbai tv арнасы да ықылас білдіріп отыр. Бірақ біз барлық айтысты Qazaqstan ұлттық телеарнасы көрсетеді деген меморандумға қол қойғанбыз. Айтыскерлер одағының көк тиын қаржысы жоғын айттым. Теледидардың жұмысын атқару үшін де адам керек, оған ақша төлеуге тиіспіз. Аitysker. org деген сайтымыз бар, соның өзін оннан-мұннан жиналған ақшаның басын құрап әрең жүргізіп отырмыз.
1984 жылдан бергі айтыстың бәрі Qazaqstan ұлттық телеарнасының алтын қорында сақтаулы тұр еді. Осыдан он шақты жыл бұрын «Хабар» арнасына көшірілді. Солар эфирден беріп жатса, ешкім қолын қағып жатқан жоқ. Бір жақсысы, бұрынғы айтыстар ютубта, өз сайтымызда да бар. Бұлардың бәрі халықтық қазынаға айналды деуге болады.
– Айтыс ақындарының таңдамалы жинағы бар ма?
– Соңғы жылдардағы үздік айтыстардың екі томдығын жинақтап, соның бірінші томын өз қаражатыма «Үш қиян» баспасынан шығарып бердім. Екінші томы да дайын, бірақ соны сатып алатын қаржының реті келмей тұр. Оған дейін «Күлтегін» баспасынан да айтыстың бірнеше томы шықты. Қазір Аманжол Әлтаев, Бақыт Жағыпаров, Аспанбек Шұғатаев сияқты өзі қаржы тауып, жинақ шығарып жатқандар бар. Бірақ бәрінің бірдей шамасы келмейді. Шындығына келгенде, ақындардың бәрі бірдей пысық емес, «алма піс, аузыма түс» деп отыратындар да көп.
– Осыдан біраз бұрын «Сара жолға түскен ұлттық идеологиямыз жоқ» деген едіңіз. Биыл тәуелсіздік алғанымызға отыз жыл болады. Ұлттың ұстанымы, идеологиясы қалыптасты ма?
– Кеңес Одағы кезінде Өзбекәлі Жәнібеков идеология жөніндегі хатшы болды. Қазір осы идеологияға жауап беретін адам жоқ. Бұл бетімен кететін жұмыс емес еді. Мұны жүйелі түрде орталықтан басқарып отыру керек. Ақпарат және қоғамдық даму министрлігінің, Мәдениет және спорт министрлігінің өз саласы бар. Олар бүкіл республика бойынша идеологиялық жұмыстарға жауап бере алмайды. Тізгінін ұстап отырған бір кісі болмағаннан кейін идеологиялық жұмыстар ақсап, тұралап жатыр. Тәуелсіздік алғалы бері мемлекеттің нарықтық экономикасы қалыптасты. Халықтың әлеуметтік жағдайы да біршама түзеліп қалды. Халық та нарық жағдайына бейімделді. Қалай күн көрудің амалдарын тапты. Енді руханиятты түгендейтін уақыт келді. Соның егесіз жатқаны, жүйелі жұмыстардың жүргізілмей жатқаны бұл салаға үлкен әсер етіп отыр. Телеарналарда қолдан жасалған шоу, арзан күлкі қаптап кетті. Адамды қанағаттандыратын, ләззат беретін хабарлар жоққа тән. Тек Qazaqstan ұлттық телеарнасында ғана аздап талпыныс бар. Кезінде елімізде жалғыз арна болды. Соның өзінде танымдық бағдарламаларға мән берілетін. Ұлттық нақышы бар, ұлттың санасын оятатын, жастарды тәрбиелейтін, балаларға арналған арнайы хабарлар болды. Соның бәрі қазір жойылып кетті де, бірыңғай шоуға қадам бастық. Бір жүйе жоқ. Көрінген адам тележүргізуші болды. Теледидардың басында отырған адам нағыз идеолог болуы керек.
– Жаңа жыл басталды, тарихтың тағы бір парағының беті ашылды. «Айқын» газетінің оқырмандарына қандай тілек айтасыз?
– «Айқын» – оқырмандар алдында беделі бар басылым. Өзіміз де тұрақты оқырманымыз. Газет рухани құндылықтарға, ұлттық мәселелерге назар аударса, сол салада сүбелі материалдарды жүйелі түрде шығарып тұрса екен деп тілейміз.
– Әңгімеңізге рақмет!