Тәуелсіздік – ұлттың бағы! Қазақ баласы үшін азаттықтан артық бағалы ештеңе жоқ. Биыл – ел Тәуелсіздігінің 30 жылдығы. 30 жылда ел талай-талай табыстарға қол жеткізді.
Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаевтың Egemen Qazaqstan газетіне жариялаған «Тәуелсіздік бәрінен қымбат» мақаласы көптің көкейінде жүрген көп мәселеге түрткі болды. Әсіресе, қазақ тарихы туралы Президенттің «Бабалардан мұра болған қасиетті жеріміз – ең басты байлығымыз. Қазаққа осынау ұлан-ғайыр аумақты сырттан ешкім сыйға тартқан жоқ. Бүгінгі тарихымыз 1991 жылмен немесе 1936 жылмен өлшенбейді» деуі – дұрыс байлам, оң шешім!Ұлттың жадын жаңғыртуға жол ашады
Біз қазақ тарихы туралы кино түсіруде де ақсап жатқан тұсымыз көп. Осы кезге дейін тарихқа қатысты бірлі-жарым фильм түсірілгені болмаса, тұтас тарихты суреттейтін көркем дүниелер жоқтың қасы. «Бұл ретте, ауқымды көрмелермен немесе басқа да үлкен жобалармен әуестенбей, балаларға, жастарға арналған қарапайым әрі қабылдауға жеңіл туындыларға баса мән берген жөн. Мысалы, деректі және көркем фильмдерді алайық. Осы бағытта «Алмас қылыш», «Жау жүрек мың бала», «Томирис», «Кейкі батыр», «Тар заман» сияқты тарихи фильмдер түсірілді. Бұл әлі жеткіліксіз», – дейді Мемлекет басшысы. Тарихи фильмдер түсіру үшін не үшін қажет? Ол ұлттың жадын жаңғыртуға жол ашады. «Мың өліп, мың тірілген» қазақтың көрмеген қиындығы, тартпаған тақсыреті жоқ. Мұның бәрі кино тілінде көрерменіне жете қойған жоқ. Мемлекет басшысы қырғыздың «Құрманжан датқа» фильмі туралы текке айтқан жоқ. Елдік пен мемлекеттілікті санаға сіңірудің жолы – тарихи фильмдер. «Мен құзырлы органдар мен отандық телеарналарға мемлекеттік тапсырыстың белгілі бір бөлігін міндетті түрде тарихи тақырыптарға бағыттауды тапсырамын. Әрине, қаржы мәселесі шешілуі керек. Дегенмен көп қаражат жұмсамай да жоғары деңгейдегі өнер туындысын түсіруге болатынын қырғыз бауырларымыз «Құрманжан датқа» фильмі арқылы анық көрсетті», – дейді Президент. Әлем киноиндустриясында тарих тақырыбындағы сценарийлерге сұраныс жоғары. Оған бұған дейін түсірілген тарихи фильмдер дәлел бола алады. Ресейліктердің өзі Алтын Орда тақырыбына бірнеше фильм арнады. Біреуінде алтынордалықтардың, бабаларымыздың жағымды образы жоқ. Өйткені әр ел өз саяси идеологиясы тұрғысынан фильм түсіретіні анық. Әлем көрермені де тарихты кино тілі арқылы қабылдайды. Ал бізге бұл қателікті түзейтін уақыт жетті. Мемлекет басшысы «Американың да, Еуропаның да айтулы оқиғалары туралы фильмдер өте көп. Қазір Netfliх, HBO және басқа да алпауыт кинокомпаниялар Азияға бет бұруда. Осы орайда біздің де шежіремізде ауқымды фильмдерге арқау болатын маңызды белестер мен оқиғалар баршылық. Мысалы, әлемдегі ең қуатты империялардың бірі болған Алтын Орда тарихы дайын тұрған жоқ па?! Бұл мәселеге болашақта кино саласының мамандары баса назар аударғаны жөн» дегенді бекер айтып отырған жоқ. «Қазақфильм» киностудиясының президенті, режиссер Ақан Сатаев тарихи фильм түсіру қажеттігі туралы: «Өте ауқымды, маңызды, мағынасы өте кең және терең мақала. Мүмкіндігінше, әр қазақстандық осы ойларды оқып-біліп, түйінін жасауға тиіс құжат деп айтуға болады. Өзім қазақ кино саласының маманы болғандықтан, бізге қатысты айтылған орынды ойларды толығымен игеріп, іске асыруға бар күшімізді саламыз», – дейді. «Қазақ хандығы» фильмінің режиссері Рүстем Әбдіраш та «тарихи киноны көптеп түсіру қажет» деген пікірін жеткізді. «Азат қазақ елінің түп-тамыры Қазақ хандығына баратын болса, мемлекеттің дәстүр-тарихы Ақ Ордаға барып тіреледі. Алтын Орданың тарихы – біздің ата-бабаларымыздың тарихы. Сондықтан ауыз толтырып айтатын уақыт та келді, көрсететін заман да жетті. Өткеннің алдында әлі де болса қарыздармыз. Сол қарызды өтейтін кезең – дәл осы тұс. Сондай-ақ Жошы хан, Бату хан туралы да фильмдер түсірілуі керек. Сондықтан Мемлекет басшысының айтқаны орынды. Біз мұны қос қолдап қолдаймыз», – дейді режиссер.Сарайшықты қалпына келтіруге болады
Жазушы Смағұл Елубаев Президенттің «Тәуелсіздік бәрінен қымбат» мақаласындағы қазақ киносы туралы айтылған ойларының орынды екенін айтады. «Кино саласында жүргендіктен, Мемлекет басшысының бұл айтылған ойлары құлағымызды елең еткізді. Тіптен, бізді рухтандырып, шабытымызға шабыт қосты», – дейді қаламгер. Ашаршылық туралы «Ақ боз үй» шығармасын жазған жазушы осы роман желісі бойынша киносценарий жазып жатқанын, оны режиссер Бекарыс Елубаев түсіретінін айтып өтті. «Бұл фильм көктемде Алматы облысында, Маңғыстаудың құмында түсіріле бастайды. Өзбекстанның да ескі қалаларының бірінде түсіреміз деп жоспарлап отырмыз», – дейді Смағұл Елубаев. «Президент қырғыздың «Құрманжан датқа» фильмін тегін мысалға келтірген жоқ. Бұл фильм өте жақсы түсірілген. Осы орайда Алтын Орданың 750 жылдығы айтылды. Алтын Орда тақырыбы бізді киногер ретінде, кинодраматург ретінде өткен ғасырдың 80 жылдарында ерекше есімізді кетірген еді. Соның әсерінен «Қайқы қылыш дәуірі» деген сценарий жазылған. Ол сценарий Тоқтамыс ханның өмірі туралы болатын. Өкінішке қарай, ол сценарий цензурадан өткен жоқ. Содан бері Алтын Орда тақырыбына қалам тарту үлкен арман болатын. Елбасының арнайы тапсырмасымен «Қазақ хандығы» фильмі түсірілді. Режиссері – Рүстем Әбдіраш. Өте жоғары деңгейде түсірілді. Бұл біздің қазақ мемлекетінің қалыптасуының әліппесі һәм сол жас буын оқитын тарихи дүниеге айналды деп түсінемін», – дейді жазушы. Алтын Орда тарихы талай-талай фильмдерге жүк болары анық. Бұл тақырыпта бірнеше сериал түсіруге де болады. Бұл – өте бай тақырып. 300 жылға созылған алып империяның тарихы. «Батудың Еуропаның жартысын жаулап алғанының өзі – тарих. Бәрі де адамзат баласының әлі де есінен кетпеген атышулы тарихы ғой. Ендеше мұны кино саласына пайдалану қажет дер едік. Тоқтамыс пен Едігенің тарихы – өз алдына жатқан эпопея. Сарайшықта қазақтың жеті ханының сүйегі жатыр. Сол Сарайшық туралы ақын Маралтай Райымбекұлы арнайы поэма жазды. Сарайшықты қалпына келтірсек, талай тарихи кино түсіруге таптырмайтын орын болар еді. Оны қалпына келтіру аса қиын емес», – дейді жазушы Смағұл Елубаев. Мемлекет басшысы тарихшыларға отандық академиялық үлгідегі жаңа тарих жазуды текке тапсырған жоқ. Бұл тарихи дүниелер көркем және деректі фильмдердің көбеюіне де негіз болады. Бастысы, Президент айтқандай, «көркем және деректі тарихи туындыларда мемлекеттілік және мемлекетшілдік идеясы әрдайым көрініс табуы қажет». Сонда ғана біз ұтарымыз анық.Гүлзина БЕКТАС