Мәжіліс қашықтан жұмыс істеу бойынша ережені реттеуді қолға алды. Ұсыныстарды қабылдап, өзгерістерді ой елегінен өткізбек. Мұның бәрі Еңбек заңнамасына өзгеріс әкелуі мүмкін. Ал әлеуметтік сауалнама жүргізгенімізде қатысушылардың 55%-ы қашықтан жұмыс істеуді қолдайтынын айтты. Жалпы, аталған ережені бекіту жұмыстары 2021 жылдың 22 желтоқсанына дейін жалғасады.
Мәжіліс «Қазақстан Республикасының Еңбек кодексіне қашықтан жұмыс істеуді құқықтық жағынан реттеуді жетілдіру мәселелері бойынша өзерістер мен толықтырулар енгізу туралы» заң жобасын қарастырады. Егер жоба қабылданса, елімізде құқықтық және әлеуметтік-экономикалық жағынан алға ілгерілеу болуы мүмкін.Ереженің қандай артықшылығы бар?
Палата отырысында Мәжілістің әлеуметтік-мәдени даму комитетінің төрайымы Жәмилә Нұрманбетова қашықтан жұмыс істеу ережесін бекітудің маңызын атап өтті. Оның айтуынша, заман талабы еңбек заңнамасын жетілдіру қажетін көрсетті. «Уақытша және аралас жұмыс режимін енгізу, жұмыс кестесін, мерзімін, жұмыскердің, сондай-ақ жұмыс берушінің жауапкершілігін белгілеу ұсынылады», – деді ол. Комитет төрайымының сөзін көпшілік мақұлдағандай болды. Өйткені қашықтан жұмыс істеу әлеуметтің оң жамбасына келгендей. Халық екі-үш жерден жұмыс тауып, әлеуметтік-экономикалық жағдайын түзеуге тырысып жатыр. Одан кейін құқық турасына келгенде әлеуметтанушылар да мұның құптарлық іс екенін айтып отыр. Әлеуметтанушы Салтанат Рамазанқызы қашықтан жұмыс істеуді заңмен бекіту жалғызбасты аналарға айтарлықтай көмек болатынын атап өтті. Иә, төтенше жағдай жарияланған тұста компаниялар абдырап қалды. Әсіресе, жұмыс берушілер өнімділік пен жұмыс сапасын қашықтан қалай үйлестірерін білмей дал болды. Бірақ ірі компаниялар мұндай тәжірибені көптен бері енгізуді ойға алған екен. Мәселен, Beeline компаниясы қашықтан жұмыс істеу тәжірибесін екі жылдан аса жүргізіп келеді. 2017-2018 жылдары сынақ жүргізу мақсатында 6 ай бойы 14 филиал тәжірибе алаңына айналған. 2020 жылы BeFlex жобасы арқылы компанияның 97% қызметкері тұрақты түрде қашықтан жұмыс істеп жатыр. Олардың айтуынша, бағдарламаның мақсаты – сенім, еркіндік және жауапкершілік. Бұл турасында компания вебинар ұйымдастырып, арнайы бейнеролик түсірген. Компанияның HR дирекциясы, ұйымдық даму қызметінің жетекшісі Ботагөз Оразымбетова бастапқыда күйеуінің жұмыс бабымен Жаңа Зеландияға қоныс аудармақ болған. Компанияға жұмыстан шығу туралы арыз жазуға шешім қабылдапты. Артынша, компания қызметкеріне BeFlex жобасын ұсынған. Ботагөз Оразымбетованың айтуынша, ол 2017 жылы Қазақстан мен Жаңа Зеландия арасын жалғаған. Бастысы, дедлайнға үлгеріп, жұмысты тиянақты жүргізу керек. «Қазір елге оралдым. Қашықтан жұмыс істеп жатырмын. Кейінгі 2 жылда компания қашықтан жұмыс істеу жағын шындап қолға алды. BeFlex қанатын кеңге жайып келеді», – дейді ол.
Қызметкерлерді қашықтан жұмыс істеуге тез әрі нәтижелі көшіргендердің бірі – «Самұрық-Қазына» ҰӘҚ. Компанияның цифрландыру және трансформациялау жөніндегі басқарушы директоры Дәурен Керейбаевтың сөзінше, бұған цифрландырудың сәтті тәжірибесі әсер еткен. Нәтижесінде, компаниялар тобы бір мезетте 84%-ға, яғни 20 мыңнан астам әкімшілік қызметкер өнімділікке зиян келтірмей қашықтан жұмыс істеуге ауысқан. Олар құрған трансформация бағдарламасы басқару мен өндіріс процестерін қайта құрып, жетілдірген. Сондай-ақ компания қызметкерлерді дамыту мен қауіпсіздікті қолға алып, оның ішінде ақпараттық технологиялар саласындағы кем-кетікті түзеуге ден қойған. Әрі олар 29 млрд теңгені трансформация жобасынан түскен таза пайда деп отыр. 2024 жылға дейін пайда көзін 130 миллиардқа жеткізбек. Бір сөзбен айтқанда, қашықтан жұмыс істеу процестерді оңтайландырып, технологиялық өзгеріс пен инновациялық шешімге әкеледі.
Көпшіліктің пікірі қандай?
Жұмысқа барып-келіп жүрген тұрғындар бастапқыда қашықтан жұмыс істеуге қызығушылық танытқаны рас. Кейіннен көз бен арқасының ауыратынын айтып шағымданғандар көбейді. Мәселен, «Алтын ине» орталығының жетекшісі Бекзат Бағдаулетқызы ТЖ-дан кейін орталыққа арқасы ауырып, көмек сұрап келгендердің қарасы көп екенін айтты. Демек, қашықтан жұмыс істеудің арнайы ережесі керек-ақ. Мұны бізге «Әділмед» көпсалалы колледжінің оқытушысы Мунира Құрбанова төмендегідей түсіндіріп берді. «Иә, көпшілік наурыздан бері қашықтан жұмыс істеп жатыр. Оның ішінде өзім де бармын. Бірақ жұмыс істейтін салама келсек, медицинада қашықтан жұмыс істеуді біршама оңтайландыру керек. Себебі колледж студенттері 70% пәнді тәжірибелік сабақ ретінде оқиды. Яғни, олар тәжірибе арқылы көп нәрсені ойға түйеді. Меніңше, ұстаздарға қашықтан жұмыс істеген тиімсіз. Себебі қашықтан жұмыс істеу кей саланы дамытқанымен, кейбірін артқа тартады. Мысалы, экология жақсаратынын, автокөлікпен жүру азаятынын атап өте аламыз. Алайда қашықтан жұмыс істеу кезінде көз жұмысы нашарлап, жүйке жүйесіне әсер етеді. Гиподинамия нәтижесінде семіздікке алып келеді. Осындайда әр нәрсенің мөлшері бар екені еске түседі»,– дейді оқытушы. Ал «Ұлан» газетінің жауапты хатшысы Дана Қанатқызының айтуынша, қашықтан жұмыс істеу уақытты тиімді пайдалануға мүмкіндік береді. Ол жұмысымен қатар тіл үйренуге, спортпен шұғылдануға, жеке дамуға үлгеріп жүр. Осы уақыт аралығында бұрыннан ойда жүрген жобаларын іске асырған. «Заман ағымы жұмыстың аудитория мен сағатқа тәуелді емес екенін дәлелдеп жатыр»,– дейді ол. Расымен, қазір шетелде де, елімізде де қашықтан жұмыс істеуге, іздеуге мүмкіндік беретін сайттар ашылды. Мысалы, Америкада жұмыс өтілі жоқ адамдар, үйде отырған әйелдер, студенттер 15 мамандық бойынша қашықтан жұмыс істей алады. Қандай мамандық десеңіз, виртуал көмекші, аудармашы, сайт дизайнері, Call-орталыққа жауапты маман боласыз. Егер елімізде қашықтан жұмыс істеу ережесі бекісе, жоғарыдағы санатқа жататын азаматтар жұмыспен қамтылуына жол ашылуы мүмкін.
Айзат АЙДАРҚЫЗЫ