Қызылорда облысы көлеміндегі орташа ылғалдылық 18% дейін төмендеген. Жер асты суының денгейі төмен түсуіне байланысты Сырдарияның төменгі ағысындағы үш мың көлден қазір 130-і ғана сақталып қалды.
Жайылымдықтардың төрттен бірі өнімділігі күрт азайып, 3 млн тоннаға дейін шөп өсетін табиғи шабындықтардан іс жүзінде айырылып қалу қаупі төніп тұр. Осылай деп дабыл қаққан Парламент Сенатының депутаттары жуырда Премьер-министрге депутаттық сауал жолдаған еді.
– Су тек тауар емес, өмірлік ресурс. Тәуелсіздік алғаннан кейін әр мемлекет бөлек саясатын ұстанып, көп жағдайда төменгі жақта орналасқан елдердің мүддесі ескерусіз қалды. Сондықтан да біріншіден, еліміздің су қауіпсіздігі үшін жоғарыда орналасқан өзендердің судың келуін қажетті уақытта реттеу келісіміне қол жеткізуде қандай кедергілер бар екені жіті зерттеліп, трансшекаралық су мәселесінде позициямызды әлсіретпей су дипломатиясы бағытында жұмыстар белсенді түрде, яғни Еліміздің су мүддесіне қарай екі жақты келісімнің, халқаралық заңдылықтардың барлық әлеуетін пайдаланып жүргізілсе дейміз. Екіншіден. Осыдан 17 жыл бұрын қабылданған Еліміздегі су ресурстарын басқару заңы қазіргі талаптарға жауап бере алмайды. Сондықтан да, суды пайдаланудың жаңа тұжырымдамасы жасалып, ол тек суға қажеттілікті реттеп қоймай, су нысандарымен байланысты табиғи экожүйелерді сақтап, суды үнемдеуге ынталандыру үшін тұтыну саласындағы тарифтерді қайта қарап, озық технологияларды енгізуге мұрындық болуы тиіс, – екенің жеткізді халық қалаулылары.
Депутаттардың дабыл қағуына негіз де жоқ емес. Өткен ғасырдың 70-80-ші жылдары басталған Әмудария мен Сырдария өзендері арнасының антропогенді қысқаруы мен негізсіз су шығындары салдарынан Үлкен Арал теңізі бір ұрпақтың көз алдында тартылды. Қазір тек Қазақстанға тиесілі азғантай бөлігі қалып отыр. Соның арқасында аймақ жұртшылығының тұрмыс-тіршілігі сәл де болса түзеліп келеді. Бірақ шешімін күткен проблема шаш етектен. Әсіресе, теңіз табанындағы тұздың зардабы орасан.
Қыста арнасынан тасып жұртты әбігерге салатын Сырдариядағы мол суды нақ керек маусымда яғни, егінге қажет кезде жеткізе алмаймыз. Мәселен, былтыр су тапшылығын сезінген диқандар биыл тағы да күріш егістігінің көлемін 5,1 мың гектарға азайтпақ. Енді олар су мөлшерін аз қажет ететін дәнді дақылдардың басқа түріне тасымдық беруге талпынып отыр.
Нұрсұлтан АЛПЫСБАЙ,
Қызылорда облысы
