Еліміздегі дүкен сөрелерін отандық өніммен, «Қазақстанда жасалған» деген брендпен толтырамыз, экспортқа шығарып, көсегемізді көгертеміз деп жүрміз. Президент тапсырма беріп, Үкімет қолдап, кәсіпкерлікті дамыту үшін түрлі бағдарлама түзіліп, қазынадан миллиардтап ақша бөлініп жатыр. Бірақ Қарағанды облысына қарасты Абай қаласындағы шенділердің кәсіпкерлікті қолдамай, кежегелері кері тартуын не дейміз?
Дәуірінде дүркіреді
Сәл шегініс жасайық. Абай тігін фабрикасы 1969 жылы құрылды. 15 мың шаршы метр аумақты алып жатыр. Сол уақыттарда дүркіреп тұрған тігін фабрикасында 3 000 адам еңбек етті. Ал бұл фабрикаға тоқырау 1998 жылы келді. Ақыры жекешелендіру тұншықтырып, «өлімге» кесті. Осылай деп айтуымыздың себебі, меншікке алғандар «Фабриканың ешбір мүлкіне зиян келтірмейміз. Ішіндегі тігінге арналған заттар бұрынғыдай зырылдап жұмыс істеп тұрады» деп ант-су ішкен. Дегенмен қолға түсірген соң талан-таражға салып, фабриканың төрт қабырғасы қалған. Осыдан кейін өлмегенде несі қалды?Қайта жаңғырды
Абайлық азамат Нұрхан Жұмабеков «өлді» деген фабрикаға жан бітірді. Мемлекеттен бір тиын да алмай, 2015 жылы жұмысқа кірісті. Бұл туралы Қарағанды облыстық Ortalyq Qazaqstan газетінің тілшісі Қызғалдақ Айтжан: «Фабриканы абайлық азамат Нұрхан Жұмабеков «реанимациялауға» көшкен. 2015 жылдан бері. Өз күшімен. Мемлекеттен, Үкіметтен қара бақыр алмастан. Екінші деңгейлес банктердің несие берудегі ашылған аранына да қарамаған. Содан бері өз қиындығымен өзі әлі күресіп келеді. Қалай екенін қайдам, шағын және орта бизнесті «мұратына жеткізеді» деген бірде-бір мемлекеттік бағдарламаның бүйрегі бұл фабрикаға бұрылмапты. Неге? Бұған «апам да аң-таң, біз де аң-таң». Биліктің есебі – түгел. Фабриканы өздерінің «ашқан» «игі» істеріне қосып алған» деп жазды. Осы күні 4 қабатты фабриканың екі қабаты жөнделген. Әлі жөндеуді, қалпына келтіруді күткен 9 мың шаршы метр бар. Онда фабрика басшысы асхана, жатақхана, емхана ашуды жоспарлап отыр.Бағдарлама бар – көмек жоқ
Қазақстанда кәсіпкерлерді қолдаймыз деген бірнеше бағдарлама бар. Бірақ 100 адамға жұмыс тауып беріп отырған кәсіпкерге осы бағдарламадан бір тиын тимеген. Бұл туралы «Стежок» ЖШС басшысы Нұрхан Жұмабеков: – 2018 жылы «Бизнестің жол картасы-2020» бағдарламасымен фабрикаға инфрақұрылым тартпақшы болдық. Біздің есебіміз 50 млн теңге шамасында шықты. Есеп-қисабымызды жасап, алып бардық. Билік: «Болмайды. Сома аз. 100 млн теңгеден кем түспеуі тиіс» екенін айтты. «Маған қажет сома 50 млн теңге. Басқасын қайдан аламын?» дедім. «Ойлан» деді. Ойланып, фабрикаға жылу, қуат беретін күн панельдерін орнатпаққа бел будым. Содан 10 млн теңгеге жобалық-сметалық құжаттама жасадым. Жобаның құны 300 млн теңгеге шықты. Алып барсам «Қымбат. Бұл келмейді» деп кері қайтарды. Ақыры аймақтың үйлестіру кеңесінде қолдамай, жоба іске аспай қалды. 10 млн теңге босқа күйіп кетті, – дейді кәсіпкер. Ал Абай ауданы кәсіпкерлік бөлімінің басшысы Дарижан Жангелдіқызы: «Фабрика жобасының қолдау таппауына кеңес мүшелерінің өзіндік негізгі себебі барына сенімді. Ол қандай негіз? Ашып айта алмайды. Қолдау жасалмағанын да жоққа шығара алмайды. Құжаттарды көтеру керек. Қарау керек» дегеннен әріге аса алмаған.Жауапсыз күдік
Нұрханның айтуынша, фабрика бірнеше тендерден айырылып қалған. Оған бас қатырар шенділер жоқ. Жақында аудандық ауруханаға қажетті төсек-жабдықты тігуді фабрикаға тапсырмай, басқаларға берген. Бұл туралы Нұрхан: «…Абай қаласы – бұл моноқала және оның бюджетін фабрика, бірқатар аграрлар, қызмет көрсетудегі кәсіпкерлер, шағын дүкен иелері толтырып отыр. Мемлекеттік ұйымдар сол қазынаның түбі көрінгенше жұмсайды. Сөйте тұра, мүмкіндіктері болса да, Абай тігін фабрикасына жеңіл өнеркәсіп өніміне тапсырыс бермейді. Сол жерде тұрып, жергілікті фабрикаға тапсырыс беру, былай қарасаңыз, ақылға қонымды. Сонда фабрика жергілікті тапсырысты ала отырып, жергілікті бюджетке салық төлейді. Тігіншілер жалақы алады. Бюджетке төлейтін салықты қызмет көрсету ұйымдарына жұмсайды. Осындай тізбек арқылы мемлекеттің ақшасын шашпай-ақ жұмыспен қамту мәселесі шешіледі. 5-сыныптың баласына арналған қарапайым математикалық есеп. Амал не? Кеше кезекті тапсырысын бізге емес, басқаға берген аудандық ауруханада болдым. Менің «Неге?» деген сауалыма аурухана басшысы: «Біз сіздерден үнемі аламыз. Бақылаушы органдардың күдігін тудырмау үшін осы жолы басқаға бердік» деп жауап берді. «Қандай күдік?» деп таңғалдым. Бірақ жауап болмады», – дейді.Тапсырыс беріп, «лақтырған»...
2020 жылы тамызда аудандық оқу бөлімі көпбалалы, аз қамтылған отбасы балаларына мектепке форма тігуге тапсырыс беріпті. Әуелі ауызша. Әйтеуір, келісім бар. Сол келісімге сүйенген фабрика мамандары балалардың өлшемдерін алып, киімдерін тігуге кіріскен. Материалын алдыртқан, өлшемдерін жасаған. Бірақ, қандай түлен түрткенін кім білген? Ең соңында келісім де жоқ, төленген ақы да жоқ. Тігілген киімді алған білім бөлімі де жоқ. «Бұл арада 2 млн.теңгеге жуық қаржы жұмсалды», – дейді Н.Жұмабеков. Киімдер сол күйі фабрикада қатталып жатыр...Көмек керек
Бұл фабрика қазірдің өзінде 100 адамға жұмыс тауып беріп отыр. Бүкіл фабриканы толық жөндеп, жатақхана, асхана, емхана, Топар кентінен демалыс орнын ашамын деген жоспары бар кәсіпкерге мемлекет қолдау көрсетсе тағы да біраз адамға жұмыс табылар еді. Яғни, кәсіпкер мемлекеттік қолдауға зәуір. Қаптаған бағдарламалардың біреуінің қайыры тиетіндей қарекет керек. Сөз емес. Іс қажет. Жеңіл өнеркәсіптегі жергілікті қамту қайда қалды? Қарағанды облысының әкімі Жеңіс Қасымбек мемлекеттік органдар арқылы жеңіл өнеркәсіптегі жергілікті үлес туралы кеңесте, білім, денсаулық сақтау ұйымдары жергілікті өнім өндірушінің тауарына тапсырыс беру арқылы қолдау керегін қадап айтқан. Соны Абай қаласының атқамінерлері қаперіне алса жақсы болар еді. Әлде «Халық үніне құлақ асуға» жергілікті билік асықпай ма?Әдебиет БЕЛГІБАЙҰЛЫ, Қарағанды облысы