Вакцина (vaccinia) сөзі – «сиыр» деген түбірден шыққан екен. Нақтырақ айтқанда, «сиырдың шешек ауруы» дегенді білдіреді. 1796 жылы ағылшынның Эдвард Дженнер деген дәрігері ең алғаш рет Джеймсе Фиппс деген балаға шешек ауруына қарсы вакцинаны салғанда оның сарысуын шешекпен ауырған сиырдан алыпты. Содан бері солай аталып кеткен. Бұл кезең «сиыр шешегі» ауруының пандемиясы асқынып тұрған уақыты еді. Содан бергі 230 жылда вакциналау практикасы өзектілігін жойған жоқ. Кейіннен вакцинаның алғашқы шикізатын иттен де, маймылдан да, шошқадан да алған кездер болған. Бірақ «сиыр» атауы сақталып қалды.
Осыны естігенде әжелеріміздің «шешек шыққыр», «қорасан келгір» деп ұрсып жататыны еске түседі. Өйткені олардың ғасырының ең үлкен тажалы осы қорасан ауруы болған еді. Бір Еуропаның өзінде бұл індет үш жылдың ішінде 500 мың адамды қырып кеткен екен. Сол кездің өзінде-ақ вакциналау мәселесіне медициналық ортада күмәнмен қарағандар көп болса, діни көзқарастағылар малдан алынған сарысуды бойына салдыруға үлкен қарсылық танытып, ұзақ уақыт тыйым салып келген. Әйтсе де, сөзсіз тиімділігі дәлелденгенше «сиыр шешегімен» жасырын түрде 100 мыңдай адам егілген екен. Содан кейін барып қана оның нәтижесіне көз жеткен соң 1840 жылдары бұқаралық сипат ала бастаған. Осылайша, діни қасаңдықты ғылыми жасампаздық жеңіп шықты. Бір қызығы, мұндай күмән мен қарсылық бүгінде қайталанып отыр.Министрге қойылған сауал
Таяуда Ақпарат және қоғамдық даму министрі Аида Балаева халық алдындағы дәстүрлі кездесуін өткізіп, министрліктің атқарылған жұмыстарына кезекті рет есеп берген болатын. Жиында қойылған көп сұрақтың бірі діни сенімдегі адамдардың вакциналауға қарсылығы туралы болды. Өз кезегінде министр денсаулық мәселесіне жауапкершілікпен қарауға шақырды. «Вакциналау мәселесін діни аспектіде қарауға болмайды деп ойлаймын. Ең бастысы, вакцина – қазіргі жағдайдан шығуға мүмкіндік беретін жалғыз жол екенін түсінуіміз керек. Әрине, бұл жерде ақпараттық түсіндіру жұмысын жүргізу маңызды. Бұл тұрғыда Қазақстан Мұсылмандарының діни басқармасы жақсы көмектесіп отыр. Тікелей эфирге шығып, жеке үлгілері арқылы вакциналаудың артықшылықтарын насихаттап жүр. Сондықтан бөлінуге болмайды. Вирусты жеңу үшін екпе алғанымыз маңызды. Әр азамат өз денсаулығына, жанындағы жақындарының, қоғамның амандығына жауапты екенін сезінгені маңызды. Тек осылай ғана бұл вирусты жеңіп, қалыпты өмірге орала аламыз», – деді Аида Балаева. Бұған дейін министр бұқаралық ақпарат құралдарының пандемия тақырыбын жария етудегі жұмысына жоғары баға берген болатын. Оның айтуынша, 2020 жылы мемлекеттің ақпараттық саясатын жүргізуге 88 БАҚ атсалысқан. «Олардың күш салуымен COVID-2019-дың таралуына қарсы тұру бойынша шараларды жария етуде ауқымды жұмыс атқарылды. 250-ден астам видеоролик шығарылды. «Ел арна» және «Балапан» телеарналарының эфирінде онлайн сабақтар трансляциясы қамтамасыз етіліп, бұл біздің оқушыларымыздың оқу процесін үзбеуге, сонымен қатар вирус жұқтыру қаупінен алыс болуға мүмкіндік берді», – деді министр.Пәтуаның пәрмені қандай?
Министрге қойылған сұрақта мән бар. Өйткені дінді қатты ұстанатын отандастарымыздың дені пандемияға дейін де бұрынғы кәдуілгі екпелерді салуға қарсы болып жүрген болатын. Жас нәрестелер манту алуы тиіс болса, одан ересектеріне БЦЖ сынамалары қарастырылған еді. Соның бәрінен бас тартқан олар үшін осы тақырып сол кездің өзінде-ақ даулы болатын. Ал коронавирусқа қарсы екпе «діндарлардың» бұл дауын одан сайын ушықтырып жіберді. Былтыр 170 мың адам қол қойған петиция жария болғанда оны негізінен дінді ұстанатындар көбірек қолдағаны анықталды. Осыған байланысты Қазақстан Мұсылмандары діни басқармасы (ҚМБД) жыл басында ақпан айының 23-25 аралығында Атырау қаласында өткен ғұламалар кеңесінің XXIX мәжілісінде коронавирусқа қарсы вакциналау науқанына орай пәтуа шығарған болатын. «Исламда адамның өмірі мен денсаулығынан асқан жоғары құндылық жоқ. Сондықтан әр адам өз денсаулығына ерекше назар аударуы керек. Алла Тағала «Бақара» сүресінің 195-аятында: «Өздеріңді өз қолдарыңмен қауіп-қатерге салмаңдар» деп бұйырған. Алла елшісі (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын): «Емделіңдер, расында Алла әрбір дертті шипасымен қоса жаратты» деген. Шариғат заңдары бойынша, егер харам болмаса вакциналауға рұқсат етіледі. Харам дегеніміз – шошқаның майы, қаны тағы да басқа бөлшектерінің араласпағаны. Ал шындығына келгенде, қазір әлем бойынша, соның ішінде көптеген ислам елдерінде вакциналау жүріп жатыр. Вакцина күрделі жағдайда жасалып жатыр, сол себепті оған сұраныс пен қажеттілік те жоғары. Сондықтан да қазіргі уақытта вакцинаның халал, не халал еместігі қаралып жатқан жоқ. Алайда вакцина – бұл әрбір азаматтың жеке таңдауы», – дейді Қазақстан мұсылмандары діни басқармасы шариғат және пәтуа бөлімі меңгерушісінің орынбасары Хасан Аманқұлов. Вакцинаның иммунитетті дайындау принципі туралы Мұхаммед пайғамбар заманында да көптеген мысал айтылады. Соның бірінде ересектер құрманы шайнап, сілекейімен шылап, жас баланың таңдайына жағады екен. Бұл ондағы түрлі вирусқа жас организмде осы бастан қарсы иммунитет пайда бола берсін деген ниет. Кейін дами келе инфекцияның сарысуын ерітіндіге араластырып, ине арқылы тікелей денеге дарыту тәсілі ойлап табылды. Кейін дами келе вакцинаның түрлі тәсілі пайда болды. Сонда да болса, ақпараттық технологиялар заманында өмір сүріп жатқандарына қарамастан, кейбір замандастарымыздың вакцинаға қарсы шығуы немқұрайдылық па, әлде надандық па, түсініксіз.Нұрлан ҚОСАЙ