Халықтың ақшасы авторлық фильмге арналған ба?

Халықтың ақшасы авторлық фильмге арналған ба?

Бастысы, автор өзіндік менін жоғалт­пай, фестиваль жүлдесін алуға құнығып кетпеуі керек. Мысалы, фестиваль ұйым­дастырушылардың арнайы шарттары бар. Мұны «Оскар» жүлдесін тапсыру кезіндегі шарттардан да байқаймыз. Сондықтан режиссерлер кино әлеміне саясаттың ара­лас­қанына қарсы. Ұйымдастырушылар қойған талаптарға келсек, «Қазақ­фильм­нің» өзінде фестивальдармен байланыс орнататын бөлім бар. Олар фильм фраг­менттерін түрлі фестивальға жібереді. Артынша олардан жауап келеді. Мәселен, жауапты тұлғалар таспаланып жатқан «Ақын» фильмінің фрагментін фестивальға жолдаған. Оларға фильм ұнаған. Бірақ фильмнің басында қазақтың жазушылары тіл туралы, әдебиет туралы 8 минут ой­толғам жасайды. Ал шетелдіктер «осы фрагментті қысқартып, ықшамдаса, бізге түсініксіз» деп хабарлама жіберген. Режиссер Дәрежан Өмірбаев ұзақ ойлан­ғаннан кейін қысқартудан бас тартқан. Себебі фильмнің сөлі, нағыз мәселе осы жерде қозғалған. Сол үшін автор мемлекет қаражатына түсірілген әрбір туынды кө­рер­мен үшін таспаланғанын қалайды. Ол «Қазақстанның бюджетінен ақша алып, ки­ноны шетелге арнап түсіруге әсте бол­май­ды» деп отыр. «Ақырындап фестиваль де саясаттың құралына айналып келе жатыр. Мысалы, кейбір фестивальдарда сондай тенденция бар. Еліңді, мәдениетіңді, дініңді жаман етіп көрсетсең, олар қолдай кетеді. Мысалы, ЛГБТ тақырыбы осыған мысал бола алады. Бұл жерде не істейміз деген мәселе туады. Көрерменнің деңгейін көтеру керек. Ол үшін елімізде жақсы фестивальдар ұйымдастыру қажет. Өзіміз­дегі фестивальдар шетелдегі фестивальдың деңгейіне жетсе, жалтақтамайсың. Мыса­лы, Қазақстанда киноинститут жоқ. Сол жерде кино мамандарын даярлап шығар­сақ. Қазір фестиваль тетіктерін біліп алған кейбір қулар фестивальге арнап фильм түсіретін жағдайға жетті. Халыққа орташа­дан сәл жоғары фильмдер тарайды, көбірек ұнайды. Осы тұста орташа фильм мен кітапқа «халық қалауы» деп айдар тағудың қажеті жоқ. Бұл жерде сан мен сапа деген проблема бар. Мұнда сан шешпейді, сапа шешеді. Бізде жақсы сыншы жоқ. Мысалы, мәртебесі фестивальдан биік сыншылар кездеседі. Міне, таспаланған туындыны автордан, режиссерден жақсы түсінетін сондай сыншылар пайда болса, фестиваль­дардан қорықпауға болады. Ол үшін ма­ман­дар дайындап, оқыту керек. Осы күнге дейін 100-ге жуық сыншы дайындап шы­ғар­дық. Ішінде атап айтатындай сыншы шық­қан жоқ. Содан кейін осындай құ­рылым болмағаннан кейін шетелге жал­тақтайсың да отырасың», – дейді режиссер.

Мәселе қайда жатыр?

Жыл басында Премьер-Министрдің орынбасары Ералы Тоғжанов киноға бөлінген «ақталмайтын» ақша жайында айтқан-ды. Мәселен, 2010 жылдан бері есептегенде елімізде бюджет есебінен 178 фильм түсіруге 50 млрд теңге бөлінген. Еш­бірі айтарлықтай кассалық табыс әкелмеген. Кинотанушылардың айтуынша, кейінгі 3 жылдың ішінде фестиваль үшін түсірілетін фильмдер көбейіп кеткен. Олардың көпшілігімен отандық көрермен таныс емес. Өйткені мұндай туындының бағасын белгілі бір аудитория мен мамандар береді. Дейтұрғанмен арасында сапасы сын көтеретін авторлық фильмдер бар. Бірақ көрермен арасында танымал емес. Мысалы, Сәбит Құрманбековтің «Оралман», Ерлан Нұрмұхамедов «Жаңғақтал» фильмі талай фестивальда топ жарған. Бірақ аталған фильмдерді көрермен қабылдамаған. «Ерлан мен Сәбиттің киносы прокатта 3 күн тұрды-ау деймін. Ешкім бармағасын алып тастады. Бұл жерде мәселе фильмде емес, көрер­менде. Көрерменнің мәселесін шешіп, кино мәдениетін көтермей мәселе шешіл­мейді», – дейді Дәрежан Өмірбаев. Иә, Ержан Жұмабеков айтқандай, «псевдоавторлық» туындылар көбейіп кеткенімен, арасында режиссердің жүрек лүпілі сезіліп тұратын дүниелер бар. Түйгеніміз, киноиндустрияға болашағы бар киноны іріктей алатын сарапшылар, кәсіби сыншылар мен көзі қарақты көрермен қажет.

Айзат АЙДАРҚЫЗЫ

Ұқсас жаңалықтар

Жаңалықтар
Жетісу облысында жер сілкінді, оны Алматы тұрғындары да сезді
Жаңалықтар
Ғалымдар уақытты өлшеудің жаңа тәсілін ұсынды
Жаңалықтар
Археологтер ғарыштан түскен белгісіз металдан жасалған қазынаны зерттеуде
Жаңалықтар
Демалыс күндері аяз күшейіп, қар жауады – «Қазгидромет»
Жаңалықтар
Жазира Байырбекова: "Мал бақтырамыз дегенде, қай ыдысты алсам деп ойладым"
Жаңалықтар
Автобуста ер адам телефонмен сөйлескен әйелді ұрып жіберді