Шілденің 17-сі күні Украинаның шығысындағы сепаратистердің бақылауындағы аймақта малайзиялық Boeing ұшағының құлағанына 7 жыл толды.
Куала-Лумпурға жете алмаған ұшақ
2014 жылғы 17 шілде күні Нидерланд астанасы Амстердамнан ұшып шыққан Malaysia Airlines компаниясының Boeing 777-200ER ұшағының бортында экипаж мүшелерін қосқанда 298 адам болған. Соның ішінде 80 бала бар еді. Куала-Лумпурға бет алған ұшақтың жолын бақылап отырған Днепропетровск авиадиспетчерлік қызметі оны Ресейдің Дондағы Ростов қаласының авиадиспетчерлеріне тапсыруға 2 минут қалғанда ұшақ радар экранынан ғайып болады. Кейін оның «Бук» ЗЗК арқылы атып түсірілгені белгілі болды. Куәгерлер ұшақтың аспанда жарылып, жолаушылар денелерінің көктен құлағанын айтқан. Апатты зерттеген мамандар ұшақ тұмсығының маңына жарылған «Бук» зымыранының салдарынан борттың герметизациясы жойылып, адамдар 10 мың метр биіктікте бірден көз жұмғанын анықтады. Сөйтіп, көршілерге «жұмсақ күш» арқылы емес, бірден қоқан-лоқы жасау тәсілімен ықпал етуді құп көретін Ресей билігінің Украинамен жанжалының кесірінен текетіреске ешқандай қатысты жоқ жүздеген азамат мерт болды. Жолаушылардың құрамында Малайзия, Нидерланд, Германия, Аустралия, Индонезия, Ұлыбритания, Бельгия, Жаңа Зеландия, Канада және Филиппин елдерінің азаматтары болды.500 шақырым жерден әкелінген қарумен атты
Негізі, көптеген сарапшылар да, Гаага сотында куәлік етушілер де MH 17 рейсін атып түсірген «Бук» ЗЗК Ресейден әкелінгенін бірауыздан айтады. Кешен Курск қаласында орналасқан Ресей Әуе қорғанысы күштерінің 53 бригадасына тиесілі екені белгілі болды. 2014 жылы Украинаның шығысында сепаратистер мен үкімет әскері соғысып жатқан кезде ресейліктер кешенді Донбасқа жеткізген. Ал Курск пен Донбастың арасы шамамен 530 шақырым. Кешен Малайзия ұшағын атып түсірерден екі күн бұрын жеткізілген. Сепаратистер зымыран кешенінің көмегімен өздерінің тылына Украина қарулы күштерінің десант түсіруіне тосқауыл қоюды көздегенге ұқсайды. Алайда кешенмен бірге жүруі тиіс радарды аймаққа апармаған. Сөйтіп, азаматтық ұшақты атып түсірді. Әрине, бұл оқиғаны әскери мамандардың қателігі деуге болар еді, бірақ кейбір жағдай оны «оқыс оқиға» деуге мүмкіндік бермейді. Біріншіден, апаттан бірнеше күн бұрын, дәлірек айтқанда 2014 жылғы 1 шілдеде Украина билігі ұрыс болып жатқан аймақтың үстінен 7 900 метрге дейінгі биіктікте ұшақтардың ұшуына тыйым салды. 14 шілдеде 9 750 метрден төмен ұшуға шектеу қойылды. Ал Малайзия ұшағы 10 050 метр биіктікте ұшқан. Мұндай биіктікте азаматтық ұшақтардың ұшуына рұқсат етілген. Ал «Бук» 10 мыңдық межедегі нысандарды атып түсіруге қауқарлы еді. Әрі сол кезде ұрыста қолданылған Су-25 жойғыш ұшағы 7000 метрден биік ұша алмайтын. Сонымен бірге Халықаралық бірлескен тергеу тобы (JIT тобы) деп аталатын мемлекеттердің сарапшылары МН 17 ұшағы қалдықтарын сараптай келе, «әуе-әуе» сыныбындағы Р-33, Р-37 немесе Р-40 зымырандары ғана Boeing-ке «Бук»-тай соққы бере алатынын анықтаған. Бұл зымырандарды МиГ-31 ұшағы ғана көтере алады. Ал ондай ұшақ Украина әскерінде жоқ. Сондықтан Су-25 ұшағының «әуе-әуе» сыныбындағы зымыранмен Boeing-ті атып түсіруі мүмкін емес. Мұның өзі сепаратистердің қастандықты әдейі ұйымдастырғанын көрсетеді. Екіншіден, кешенді 530 шақырым жердегі қаладан Донбасқа алып келу, 17 шілде күні Ресейдің Украинамен шектесетін аймағында FL530 эшалонынан немесе 16 000 метрден төмен ұшуға тыйым салынуы арандату мақсатының алдын ала ойластырылғанын көрсетеді. Өйткені «Бук» 18 мың метр биіктіктегі нысанды атып түсіруге қауқарлы. Ал Киевтің шабуылдаушы ұшақтары жоқ сепаратистерге қарсы 10 000 метрден биікке ұша алатын МиГ-29 тәрізді ұшақтарды пайдаланбасы анық. Үшіншіден, сепаратистер алдымен МН 17-ні Украина әскері атып түсіргенін мәлімдеді. Яғни украиналық Су-25 ұшағы Boeing-ті атып түсіріпті-мыс. Алайда Су-25-тің 10 мың метрге шыға алмайтыны белгілі болғанда сепаратистер мен оларды жақтаушы Мәскеу билігі «Бук» Украина әскерінікі екенін алға тартқан. Бірақ олар атаған Зарощенское елді мекені сол кезде сепаратистердің бақылауында еді. Әрі сепаратистерге қарсы «Бук» ЗЗК қолданудың қажеті жоқ. Шабуылдаушы ұшақтарға қысқа қашықтыққа арналған зениттік кешендер де жарайтын. Қысқасы, малайзиялық ұшақты сепаратистердің Ресей қаруымен атып түсіргені айдан анық болды. Бірақ Мәскеу де, Донбастағы сепаратистер де оны мойындағысы жоқ.«Қырық кісі бір жақ, қыңыр кісі бір жақ»
МН 17 ұшағын атып түсіру Украинаға қарсы ұйымдастырылған гибридтік соғыс амалдарының бірі болғанын бүгінде көптеген сарапшылар ашық айтып жүр. Шамасы, Қырымда «жасыл адамдардың» күшімен референдум өткізген Мәскеу Донбаста азаматтық ұшақты атып түсіру арқылы Киевті әлемдік қауымдастықтың алдында кінәлі етуді көздеген секілді. Алайда JIT тобына кіретін елдердің мамандары Гаагадағы сотқа нақты айғақтар ұсынды. Олардың арасында сепаратистер жетекшілерінің өзара телефонмен сөйлескен сәттеріндегі дыбыс жазбалары да, АҚШ жер серіктерінің суреттері де бар. Тек америкалық әскерилер жер серігінен түсірілген суреттердің көпшілікке жария болғанын қаламай ма қайдам, әйтеуір ешбір масс-медиа аталған дәлелдерді ашық жариялаған жоқ. Ал Гаагадағы сот әзірге сепаратистік «Донецк халық республикасы» деп аталатын заңсыз құрылымның «қорғаныс министрі» Игорь Гиркинді, оның қол астында жұмыс істеген ресейлік отставкадағы генерал Сергей Дубинскиді және Олег Пулатов деген азаматты айыпты санап отыр. Сонымен бірге малайзиялық ұшақты атып түсіруге қатысқан украиналық Леонид Харченок да айыптылардың қатарында. Алайда бұлардың ешқайсысы Гаагадағы сотқа келген жоқ. Тек О.Пулатов бейнежазба арқылы өзінің оқиғаға қатысы жоқ екенін айтып, адвокаттың бірқатар сұрағына жауап берген. Ал «Бук» ЗЗК-нің бұрын қайда орналасқанын сұратқан соттың өтінішіне Ресей тарапы жауап та бермеді. Бірақ айғақтардың барлығы Украинаның шығысында болған апатқа тікелей Ресейдің қатысы бар екенін көрсетіп отыр. Әзірге зымыран кешенінің экипаж құрамы ғана белгісіз. Дегенмен ұшақты атып түсіруге «Бук» ЗЗК құрамына кіретін барлық көліктер қатыспағаны белгілі болды. Командалық басқару машинасы да, РЛС те, қаруды оқтайтын қосалқы көлік те Донбасқа келмеген. Яғни, төрт көліктің біреуі ғана 2014 жылғы 17 шілде күні Донбаста болыпты. Алайда Мәскеу мұндай айыптаулардың ешқайсысын мойындаған жоқ. Тіпті, ешқашан мойындамасы да белгілі болды. Әрі халықаралық құқық, сот жүйесі, келісімдер дегенге пысқырып та қарамайтынын байқатты. Қыңырлығынан танар емес.Амангелді ҚҰРМЕТ