Степногор қаласының іргесіндегі алтын шығарылатын кендердің жанындағы Ақсу кентінің тұрғындары экологиялық жағдайдың ушыққанын айтып, дабыл қағып жатыр. Ондаған жылдар бойы мұнда «Қазақ Алтын» және «Казақ алтын технолоджи» компаниялары алтын өндіріп келеді. Ал үш жағынан бірдей өнеркәсіп орындарымен және алтын қалдықтары қоймаларымен қоршалған ауылдың төртінші жағынан да фабрика мен алтын қалдықтарының қоймалары салына бастаған.
Бұған наразылық білдірген халық жергілікті билікке де, облыс әкімдігіне де, Экология министрлігіне, тіпті Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаевқа да хат жазған. Ақсу кентінде бүгінде 4 мыңнан астам адам тіршілік етеді. Сондай-ақ фабрика құрылысы салынып жатқан тұста 6 мыңнан астам адам тұратын Заводской кенті, тұрғындары мыңға жуықтаған Ақсу стансасы мен саяжай массивтері орналасқан. Тұрғындар таза ауасы бар азғантай жайылым жерлерінің өзі өндіріс аймағына айналып, халық игілігін көріп отырған Ақсу өзені арнасынан төмендеп кеткенін ірі экологиялық қатер ретінде бағалайды.«Ауыл халқы малын жайып, бала-шағаларымен демалып келетін азғантай ғана жеріміз қалған. Енді одан да айырылып отырмыз. Алтын өндіретін кен орындарының шаңы мен түтінінен әбден мезі болдық. Ауылымыз түгелдей өндіріс фабрикалары мен алтын қалдықтары қоймаларының ортасында қалды. Құрылыс дәл ауылдың іргесінде жүріп жатыр. Өзеннен бар-жоғы 400 метрдей ғана қашықта орналасқан. Құжаттарда желдің бағытына қарай елді мекен орналасқан тұсқа ағаш көшеттері отырғызылатыны жазылған. Бірақ ол тек құжат жүзінде ғана қалды. Енді барлық химиялық қалдықтар жел арқылы да біздің онсыз да мүшкіл жағдайымызды ауырлататыны анық», – дейді Александр Сизов есімді Ақсу кентінің тұрғыны.Ауылда расында да экологиялық ахуал қиындап, онкологиялық аурулар да көбейген. Статистикаға сенсек, Степногорск аймағы онкологиялық және қан ауруларынан қайтыс болғандар көрсеткіші бойынша Ақмола облысында бірінші орынға шыққан.
«Біздің мұң-зарымызға ешкім құлақ аспады...»
Ауылдың белсенді азаматтарының айтуынша, компания алтын карьерін Ақсу өзені арнасының үстінен қазуды жоспарлаған. Халық цианид және басқа да химиялық реагент қалдықтары өзен арнасына төгіліп, тұтас экологияны одан әрі бұзады деп қауіптенеді. «Біз ауылымыздың жанынан тағы алтын өндіру фабрикасы мен карьерлердің салынуына үзілді-кесілді қарсымыз. Онсыз да экологиялық жағдайымыз әбден асқынған. Қазір ауылда ересектерді айтпағанда, дені сау бірде-бір бала жоқ. Ауыл үш жағынан бірдей алтын өндіру фабрикаларымен қоршалған. Енді төрт жағымыздан түгел кәсіпорындар мен фабрикалардың түтініне тұншығайық деп отырмыз. Фабрика жұмысы әлі басталмаса да, ауыл қою түтін мен шаңнан көз ашпайды. Ал Adelya Gold компаниясы үлкен кен байыту кешенін алтын қалдықтары қоймасы мен фабрика құрылысын үздіксіз салып жатыр. Құрылыс ауыл тұрғындарының еш келісімінсіз салынып жатыр. Қоғамдық тыңдаулар Ақсу кентінің бірде-бір тұрғындарының қатысуынсыз өткізілген. Бізге ол туралы ешбір хабарландыру жасалмады. Ал ауылды алаңдататын мәселенің бірі – алтын өндірілетін карьер өзен арнасына жоспарланған. Тіпті, өзен арнасын қазірдің өзінде қазып жатыр. Оған видео дәлелдеріміз де бар. Химиялық реагенттер мен цианид қалдықтарының өзенге төгілмейтініне еш кепілдік жоқ. Біз барлық тиісті органдардарға, жергілікті билікке бар жағдайды мәлім етіп хат жаздық. Бірақ ешкім біздің мұң-зарымызға құлақ асар емес», – деп толықтырды ауылдың белсенді тұрғыны Александр Сизов.«Халық айта береді...»
Аталған мәселе бойынша Степногорск қаласының әкімдігіне де хабарласып, мән-жайды білмек болдық. Қала әкімінің орынбасары компанияның барлық құжаттары сақадай-сай болғандықтан әрі бүкіл тиісті салаларға жауапты мекемелер тарапынан тексерістен өткендіктен ештеңе істей алмайтындарын айтып ақталды.«Бұл мәселе ондаған жылдан бері бар. Тұрғындармен бірнеше мәрте кездесулер өткізілді. Фабрика құрылысын салып жатқан Adelya Gold компаниясының барлық құжаттары дұрыс. Рұқсат қағаздарының бәрі бар. Прокуратура, су инспекциялары, экологиялық мамандар тексерістер жүргізген. Барлығы заңға сәйкес болғандықтан біз де ештеңе істей алмаймыз. Халықпен сонау 2017 жылы қоғамдық тыңдаулар өткізілген. Халық айта береді», – дейді Степногорск қаласы әкімінің орынбасары Нұрлан Мұқатов.
«Барлық құжаттарымыз заңға сәйкес»
Ал кент маңында құрылыс жүргізіп жатқан Adelya Gold компаниясы барлық құжаттарының дұрыстығын, ешқандай заңбұзушылықтың болмағанын айтып азар да безер болды. Олардың айтуынша компания барлығын заңға сәйкес орындап жатыр.«Біз қоғамдық тыңдауларды осыдан 3 жыл бұрын өткізіп, халықтың келісімін алғанбыз. Ауылдағы бағаналар мен көшелерге қоғамдық тыңдау жиыны өткізілетіні туралы хабарланған. Тұрғындардың келмегеніне біз кінәлі емеспіз ғой. Қоғамдық тыңдаулардан кейін де біз халықпен өте көп кездесу өткіздік. Жоба қазір жүзеге асырылып жатқандықтан қоғамдық тыңдауды қайтадан өткізу мүмкін емес. Біздің барлық ақпараттарымыз ашық қолжетімді. Тұрғындардың барлық сұрақтарына біз үнемі жауап береміз. Барлық рұқсат құжаттары да бар. Негізі, бұл ауылдағы аталған экологиялық мәселелер ондаған жылдан бері бар. Енді солардың бәрін бізден көргісі келеді. Біз фабрика құрылысын жаңа бастап жатырмыз. Барлық сараптамалардан толығымен өттік. Экологияны бұзатындай біз ештеңе де істеген жоқпыз. Барлық құжаттарымызды Экология, геология және табиғи ресурстар министрлігі, прокуратура басқа да органдар тексерген. Жоба жүзеге аспаса, бізге де үлкен шығын ғой. Ақсу өзенінің арнасын қазып жатыр деп тұрғындардың айтып жүргені мүлде жалған. Егер жобаны мұқият қараса, бұл мүмкін емес екені түсінікті болады. Біз өзен арнасына ешқашан тиіспейміз. Тұрғындардың көпшілігі біздің бұл фабрика құрылысын салып жатқанымызды қолдайды», – дейді Adelya Gold компаниясының баспасөз қызметінен.
P.S.
Мыңнан астам қол жинаған тұрғындар фабрика құрылысын тоқтатуды талап етіп отыр. Қоршаған орта мен экологиялық жағдайдың одан сайын ушығатынын айтқан тұрғындар мәселені шешуде ең соңғы үмітті Президенттен күтетіндерін жеткізді. Дегенмен «Степногорск төңірегіндегі жұртты алтын өндіретін компанияларға қарсы айдап салатындар болса ше?» деген күдігіміз де бар. Біраз уақыт бұрын Бестөбе кентінің тұрғындары да алтын өндіретін компанияны айыптап, шу шығарған еді. Әйтеуір, алтынды өңірде дау азаймай тұр.
Абзал АЛПЫСБАЙҰЛЫ, Ақмола облысы