Тараз қаласында қатты соққан жел салдарымен күресу жалғасуда. Бір сәтте шаһардың шаңын көтеріп, нысандардың шатырын ұшырып, тал, электр бағаны мен аялдамаларды құлатып, бұқараны газ бен жарықсыз қалдырған дауылдың шығынын шенділер әлі есептеп біте алмай жатыр.
17 қараша күні таңертеңнен басталған жел ең әуелі балабақша мен мектептердің жұмысын тоқтатты. Ата-аналарға балаларын алып кету туралы хабарлама түскеннен кейін көптеген мекемеде де тіршілік үзілді. Жақындарының қауіпсіздігі үшін жұмысын тастап жүгірген мамандарына мекеме басшылары да тоқтау айта алмады. Ал жел салдарынан істен шыққан бағдаршамдар қала көшелеріндегі көлік кептелісін көбейтіп, темір тұлпарын жол бойына тастап кеткендер де көп болды. Желден таса жер іздегендердің бірі үй бұрышына тығылса, енді бірі балаларын жетектеп, үйлеріне асықты. Жол бойында құлаған ағаштар мен электр бағандарынан жұрт аяқ алып жүре алмай қалды. Шалқалай құлаған аялдамалар мен жыртылып жерде жатқан билбордтардан көз сүрінді. Ал әлеуметтік желілерде жүріп келе жатқан көлік үстіне құлаған талдар мен электр бағандарының суреттері мен видеолары тарады. Тіпті, ток астында қалған бір көлікті өз көзімізбен көріп, жаға ұстадық. Бір сөзбен айтқанда, жүйткіген жел бір пәсте Тараздың талқанын шығарды.
Алғашқыда жергілікті билік тарапынан ешбір ақпарат айтылмағанымен, кешкісін Тараз қаласы әкімінің орынбасары Асхат Есеналиев баспасөз мәслихатын өткізіп, жел салдарынан зақымданған нысандар туралы мәлімет берді.
– Таразда жылдамдығы секундына 38 метрге жеткен қатты дауылдың салдарынан 18 көпқабатты тұрғын үйдің 50-200 шаршы метр және 16 мектеп, 4 балабақшаның 50-300 шаршы метр шатырларына және 4 балабақшаның қоршауына зақым келді. Бұдан бөлек, сағат 18.00-дегі жағдай бойынша шаһар көшелерінде 18 электр бағанасы құлап, 1,5 шақырым электр желілері үзілген. Сондай-ақ электр желілерінің үзілуіне байланысты 5 кіші қазандықта жылу беру уақытша тоқтатылды. Сонымен қатар 45-тен аса үлкенді-кішілі тал, 12 аялдама құлап, 32 бағдаршам істен шықты. 34 бильборд, 9 баннер және 64 жалауша жыртылып, бүлінді.
Оқыс оқиғаға байланысты шаһардағы барлық мектептің оқушыларын сағат 10.00-ден үйлеріне қайтарып, оқу процесін онлайн жүйеге көшіру туралы шешім қабылданды. Құлаған ағаштарды кесу және аумағын тазалау жұмыстарына «Жасыл Ел-Тараз» ЖШС-нан 6 бригада тартылса, электр желілерін қалпына келтіру бойынша «ЖЭС» ЖШС мен Тараз қалалық электр жүйесі тарапынан 22 бригада жұмылдырылды.
Барлық кәсіпорын мен мекеме күшейтілген режимде жұмыс істеп жатыр. Төтенше жағдайдан келген шығын көлемі есептеліп жатыр, – деді Асхат Есеналиев.
Бұл күні бірқатар ауданда да қарлы боран тұрып жұрт көгілдір отынсыз қалғаны туралы хабар жетті.
Осындай зақымданудан кейін қала мен аудан тұрғындарының бір бөлігі түнін жарық пен газсыз өткізді. Ал медициналық мекемелерге желден зардап шеккендер толассыз ағылды. Денсаулық сақтау басқармасы берген мәліметке сүйенсек, 53 адам медициналық көмекке жүгінген. Қалалық көпбейінді ауруханаға 43 адам қаралса, 4-еуі стационарға жатқызылған. Облыстық көпбейінді балалар ауруханасына 4 бала түссе, 3-еуі стационарлық, 1-еуі амбулаторлы түрде ем қабылдаған.
Ал Байзақ аудандық орталық ауруханаға 6 адам түссе, Жамбыл ауданы Жалпақтөбе ауылында 17 жастағы жасөспірім көз жұмды. Тұрғындардың айтуынша, бала жел кезінде үй үстіне шығып, теледидардың антеннасын жөндемек болған екен. Абайсызда аяғы тайып кетіп жерге құлап, жедел жәрдем көлігі келгенше қайтыс болып кеткен. Бұдан бөлек, Жамбыл ауданы Еңбек ауылында желдің салдарынан бір тұрғын үй толығымен өртеніпті. Қазір аудан әкімдігі тарапынан жапа шеккен және қара жамылып отырған отбасыларға барынша көмек көрсетілуде.
Дауыл күні облыстағы бірқатар автожолдар да жабылды. Нақтырақ айтсақ, «Алматы-Ташкент-Термез» автожолының 160-238 шақырымында автокөліктің барлық түрінің жүруіне тыйым салынды. Сондай-ақ «Қордай» және «Күйік» асуларына кезекшілік қойылып, жолда қалып кеткен көлік иелері құтқарылып, қауіпсіз жерге жеткізілді. Бүгін барлық автожолдар қайта ашылып, көлік қатынасы ретке келтіріліп отыр.
Жалпы, апат салдарымен күресуге әкімдіктің құрылымдық мекемелерінің күші жетпегені жасырын емес. Сондықтан бұл жұмыстарға кәсіпкерлермен қатар еріктілер де жұмылдырылды. Қазір 56 техника мен 1 300-ден аса адамның күшімен 200 тал бұталары мен 224 тонна қоқыс шығарылып отыр. Сондай-ақ тұрғындар «асарлатып» үйі қираған көршілеріне қол ұшын беруде.
18 қараша күнгі жағдайға келсек, қала әкімдігі зақымданған 12 бағананың қылпына келтірілгенін мәлімдеді. Қалған 6-ауы алдағы күндері жөнделеді деп күтілуде. Жарыққа қосылмаған 4 алап болса, Барысханда – 450, Кірпіште (Кирпичная) – 600, Қарасайда – 360 және 28 саяжайда 4 350 тұрғын жарықсыз отыр.
Жылу беру бойынша 5 қазандық іске қосылса, 187 абонентке көгілдір отын жеткізілген. Енді 39 жеке тұрғын үйді газға қосу жұмыстары жүргізіліп жатыр.
Бұдан бөлек, 18 бағдаршамның жұмысы ретке келтірілсе, электр қуатының болмауына байланысты 14-і әлі істемей тұр.
Жел салдарынан құлаған 12 аялдама қалпына келтірілсе, 35 тал алынып тасталып, қалған 10-ында жұмыстар жүргізілуде.
Қала аумағында 19 мектеп оффлайн, 41 мектеп онлайн режимде оқытылуда. 45 балабақшаның 41-і оффлайн, 4-і онлайн жұмыс істеуде.
Облыс бойынша тоқталсақ, дауыл кезінде 417 көмек көрсету бойынша қоңырау түскен. Бұл жайында «Өңірлік коммуникациялар қызметі» алаңында облыс әкімінің орынбасары Рүстем Дәулет баян етті.
Өңірдегі 51 білім нысанында – 41 мектеп, 8 балабақша, 2 колледждің 5 мың шаршы метрге жуық шатыры, 10 денсаулық сақтау нысанының 2 430 шаршы метр шатыры, 2 мәдениет үйінің 90 шаршы метр, 7 әкімшілік ғимараттың 210 шаршы метр, 21 көпқабатты тұрғын үйдің 5 мыңнан астам шаршы метр шатырлары ұшып, зақымдалды. Қазір барлық бағыттар бойынша тиісті жұмыстар жүргізіліп жатыр, – деді Рүстем Рысбайұлы.
Ал облыстық Төтенше жағдайлар департаментінің бастығы Ермек Момбаев дауыл салдарынан жабылған жолдардан 110 адам құтқарылғанын хабардар етті. Оның 3-еуі балалар.
– Тараз қаласынан 15 шақырым қашықтықтағы Жамбыл ауданы Жалпақтөбе ауылындағы Жамалов көшесі, №1 мекенжайында орналасқан жеке тұрғын үйдің шатырында тұрып, қатты желдің салдарынан үй иесінің ұлы, 2004 жылы туған Д.Әділжанов жерге құлап, жедел жәрдем келгенге дейін көз жұмды.
Ол аймақта 50 мыңнан астам абонент электр жарығынсыз қалды. Жөндеу-қалпына келтіру жұмыстарына 150-ден астам қызметкер мен 35 техника жұмылдырылды. Материалдық шығын мен бүлінген объектілердің нақты санын арнайы комиссия есептеуде, – деді Ермек Жамбылұлы.
Міне, осылайша бір күн тұрған дауыл биліктегілерді де, бұқараны да әбігерге салды. Әрине, «апат айтып келмейтіні» белгілі. Сондықтан қазір дауыл салдарымен жұмыла күресіп, тұрғындар өмірін қалыпты жағдайға түсірген абзал.
Саятхан САТЫЛҒАН,
Жамбыл облысы
