Барыс жылы басталған «Қаңтар қасыретінің» тууына не себеп? «Бардан жоқ болмайды, жоқтан бар болмайды» деген әйгілі тәмсілге арқа сүйейсің. Еліміздің еңсесін түсіріп, әлеуметті әбіржіткен дүрбелеңнің түбі қайда?
Осындайда баяғы бабаларымыздың ертегісі еске түседі. Не деуші еді? Жеті басты айдаһар өзенді бөгеп, етектегі елге су жібермейді. «Күн сайын бір қыз беріп тұрмасаңдар, су ағызбаймын!» дейді. Айдаһардың шарты солай. Бүгінгі тілмен түсіндірсек-түбінде жемқорлық жатыр. Бұған ел көне ме? Бір батыр жігіт аузы кең албастымен жеті күн шайқасып, жеті басты жемқорды жер жастандырады.
Айтар ойымыздың астарын түсінген шығарсыз. Қаңтар қырғынынан кейін жеті басты жалмауыздардың бірінен соң бірі бастары алынып жатты. Әңгімені әріге созбай есімдері елге белгілі айтулы тұлғалардың ой-пайымдарына құлақ түрейік. Қазақстан Жазушылар одағы басқармасының төрағасы Ұлықбек Елдаулетовтің түйініне ден қояйық.
-Жаңаөзеннің жанкешті бейнетқорлары бастаған бейбіт шеру бүкіл республикаға қанат жайды. Бейбіт шеру ереуілге ұласа бергенде, Президент өзі араласып, олардың орынды талабын орындап бергені сол-ақ, тұтқиылдан арам пиғылды арандатушылар мен кірме лаңкестер килігіп, аяғы қырқыс пен қырғынға айналды. Ғимараттар мен телестудиялар, мұражайлар мен сауда орындары, банкоматтар талқандалып, тоналып, миларын марту меңдеген мародерлер майданға шықты.
Отыз жылда орда бұзылды. Азаттықтың ақ бесігі ару Алматы өртке оранды. Өрт ошағы Қазақстанның тұс-тұсынан бұрқырады. Елімізге қашан, қалай кіргені белгісіз, басынан бақайшағына дейін қаруланған шетелдік қаныпезерлер, діни экстремистер мен радикалдар онсыз да ереуілдеп алаңға шыққан үйсіз-күйсіз, жұмыссыз жүрген жастарды адастырып, арандатып, қаруландырып, еліктіріп, ертіп алып, Алматыда ат ойнатып бақты. Мың жылдық асыл шаһардың барлық маңызды нысандары талқандалып, өртелді, тоналды. Кім бейбіт шеруші, кім содыр, кім бүлікші, кім лаңкес, кім айтақтаушы, кім сақшы – аласапыранда мидай араласып, ажырату мүмкін болмады. Көршісінің өртеніп жатқан үйіне келіп, сөндірісудің орнына сойған қойының сирағын үйтіп алмақ болған пайдакүнемдердің қараусыз қалған дүкендерді тонаған тоғышар әрекетіне не деуге болады? Аштық? Жоқшылық? Зәрулік? Қаскүнемдік?
Бұл жерде «Бүлінгеннен бүлдіргі алма» деген ата сөзін аттандаған жастардың санасына сіңіре алмаған аға буын - біз де кінәліміз.
Дүкендер сөрелерінен барлық бағалы заттар мен оргтехниканы, смартфондар мен гаджеттерді, ноутбуктер мен ұялы телефондарды «ханталапайлап» қидай сыпырып, талан-тараж жасап, үптеп кеткен тонаушылар жолында тұрған кітап дүкендеріне тиіспепті.
Оны әркім әр саққа жүгіртуде.
Аласапыранда тәртіп сақшыларымен қоса бейбіт тұрғындар да оққа ұшты. Артында аңырап әулеттері қалды. Жүрегің жылап, қабырғаң қайысады.
Тәуелсіздігімізге қауіп төніп, тағдыры қылға ілінгені анық еді. Дүние жүзінің назары Қазақстанға ауып, шулап кетті.
Шешуші сәтте Президент Қ.Тоқаев батыл қимылдап, осы топалаңды тоқтата білді. Елде Төтенше жағдай жариялап, қандықол лаңкестерді қарумен ауыздықтады. Олар бірден беріле қойған жоқ, қарулы қақтығыстардың өзі бірнеше күнге созылды.
Мемлекет басшысы жалпыұлттық Аза тұту күнін жариялады. Қайғы-қасірет қаңтардың қар-мұзындай болып, көкіректерді қарып, әлі ерімей тұр. Көңілдерді торлаған сұрақтар жауап іздейді.
Жат жұрттық жалдамалы лаңкестерді елге кім кіргізді?
Оларды кім қаруландырды?
Мемлекеттің тәуелсіздігіне жауап беретін Ұлттық Қауіпсіздік комитеті, Қауіпсіздік кеңесі неге осының бәріне көзін жұмып қарап отырды?
Осыншама ойранға кім кінәлі? Қырғынға кім жазықты?
Қазір осы сұрақ ауада ілініп тұр.
Осы сұрақ жүректерді жегідей жеуде.
Егер түптің түбіне үңілетін болсақ – осы кесапаттың барлығы мемлекетіміздің тамырына түскен жемқорлықтың қара құртының кесірінен болды. Сол құрт әбден тойынып, кекірек атып, аузынан жалын шашқан аждаһаға айналып, енді киелі Тәуелсіздігімізге ауыз салып, азуға салып көрді. Қалың жұрттың ішінің қазандай қайнап, қаны қараюы – сол жемқор жүйеден туындаған әлеуметтік теңсіздіктен болды. Халықты, жастарды ашындырған – тұралатқан кедейшілік, болашақтың бұлдырлығы, өз жерінде өгейлік көруі, билік иелерінің табанының тайғақтығы, бұқарамен санаспауы, құқық қорғау орындарының «шаш ал десе бас алатын» ұшқары, заңсыз қылықтарының заңдылыққа айналуы, т.б.
Ертеде испандықтар Канаданы жаулап алып, халық санағын жүргізгенде 14 миллион үндістер бар екен. Қайсыбір жылы халық санағын қайта жүргізгенде 800 мың ғана үндістер қалған екен. Сол азғантай үндістердін ішінен бір миллиардер бай шығыпты. Одан «Сіз әлемге әйгілі байсыз. Байлық-бақыт па? Өзіңізді бақыттымын деп ойлайсыз ба?» деп сұрағанда, ол «Бүкіл жинаған байлығымды елімнің бір күндік тәуелсіздігіне айырбастар едім» деп жауап беріпті. Міне, байлық деген не?
Шүкір, байлардың беті бері бұрыла бастады.
Ара