Мұғалімдікке кімдер дәмелі?
Аталмыш жобаның қабылданғанына 2 жылға жуық уақыт болған. Осы аралықта биология, математика, информатика, ағылшын тілі, химия, физика, тарих, орыс тілі және әдебиет, педагогика және психология, бейнелеу өнері, көркем еңбек және график, әлеуметтік педагог және өзін-өзі тану, бастауышты оқыту педагогикасы мен әдістемесі, мектепке дейінгі тәрбиелеу және оқыту бойынша 203 мұғалім қайта даярланыпты. Яғни, жоба аясында кәсіби білімі бар, бірақ педагогикалық білім алмаған, педагог қызметіне енді кірісіп жатқан тұлғалар педагогикалық қайта даярлаудан өтеді. Қайта даярлау педагогика ғылымы бойынша маман дайындауға арнайы лицензиясы бар жоғары оқу орындарында жүргізіледі. Педагогикалық кадрларды қайта даярлау күндізгі бөлімде өтеді. Қайта даярлауды іске асыратын жоғары оқу орындарында ол үшін қабылдау комиссиясы құрылады. Қайта даярлаудан өткісі келетін тұлғалар қабылдау комиссиясына тізімде көрсетілген құжаттарды тапсыруға тиіс. Барлық құжаттар уақытында тапсырылған соң, қабылдау комиссиясы педагогтерді қайта даярлау курсына кімдердің өткенін шешеді. Яғни, тура оқуға түсетін талапкерлер тәрізді педагогтер де қабылдау комиссиясының сүзгісінен өтеді. Сүлеймен Демирел университетінің біліктілікті арттыру және инновация орталығының директоры Алмаз Жұмагелдінің айтуынша, кандидатураңыз қабылданған жағдайда университет, тыңдаушының өзі және мектеп тарапынан үшжақты келісімшартқа отырасыз. Егер мектепте сабақ беріп жүрген болсаңыз, бағдарлама сабақ өту процесіне еш кедергісін келтірмейді. Сабақ беретін мектебіңізден практикадан өтіп, университеттен педагогикалық білім алуыңызға барлық жағдай жасалады. Ментор ретінде мектеп пен жоғары оқу орнынан арнайы адам тағайындалып, қадағаланып отырады. Мұғалімдерді қайта даярлау курсының ұзақтығы – 6 ай. Шыны керек, бағдарлама ережелері де жиі өзгеріске ұшырайды. Соған қарамастан оқимын деген өтініш білдірушілер көп.
– Биыл 100 адам тіркелді. Біз бәрін бірдей ала бермейміз. Тек 20-сын қайта даярлауға алдық. Кейбір жағдайда физика пәнін бітіріп, ағылшын тілінен мұғалім болсам дейтіндер де бар. Біз мұндай талапкерлерді қабылдамаймыз. Өйткені бакалаврдегі білім мұғалім болатын пәннің бағытымен сәйкес келуі керек. Көбінесе бізге математика, ағылшын тілі мен STEM бағытының өкілдері хабарласады. Оқып жүргендердің 10 пайызы бірінші бакалаврын бітіріп, ең алғашқы жұмысын мұғалімдіктен бастағысы келетіндер. Олардың ішінде педагогтің айлығының өсіп жатқанын байқап, салада нәтижелі еңбек еткісі келетіндер де бар, – дейді Алмаз Жұмагелді.
Министрлік қай мамандықты бітіріп, қай пәннен мұғалім болуға болатынын анықтайтын арнайы тізім бекітпеген. Яғни, қатып қалған ереже жоқ. Тек өз салаңыздың ауылынан алыстап кетпеуіңіз керек. Педагогтерді қайта даярлайтын әр оқу орнының өз жол картасы бар. Бакалаврдегі транскрипте көрсетілген пәндердің 30 пайызы таңдаған салаңызбен ұқсас болса қайта даярлаудан өтуге болады. Қазір мұғалімдікке қайта даярлау курсы ақылы түрде жүргізіліп жүр. Аймақтарда 200 мыңнан басталса, ірі қалалардағы жоғары оқу орындарында 400 мыңнан басталады.
– Біздің университетте 6 айға курс бағасы – 450 мың теңге. Кейбір мұғалімдердің қалтасына бұл ауыр болуы мүмкін. Ал жекеменшік мектептер өз педагогтерін қайта даярлаудан өткізу үшін қаржылай көмектеседі екен. Сондықтан педагог тапшылығын шынымен шешкіміз келсе, осы бағдарламаға да арнайы гранттар бөлуіміз керек, – деді Сүлеймен Демирел университетінің біліктілікті арттыру және инновация орталығының директоры Алмаз Жұмагелді.
Оқығаны басқа, өзі – мұғалім
Қайта даярлау курсы аяқталғанда оған қатысқандардың бағдарламаны қаншалықты меңгергені тексеріледі. Курс қатысушыларын қалай аттестациялауды оған жауапты жоғары оқу орнының өзі шешеді. Аттестация нәтижесінде одан сәтті өте алған педагогтерге курсты бітіргенін растайтын сертификаттар беріледі. Осылайша, кәсіби білімі бар болғанымен, педагогикалық білімі жоқ, бірақ балаларға білім бергісі келетін азаматтарға осындай мүмкіндік беріліп отыр. Қайта даярлау курсынан өтіп, мұғалім болып қызмет етіп жүрген педагогтің бірі – Қырмызы Сейітова. Ол қазір Нұр-Сұлтан қаласындағы №44 мектепте биология пәнінен сабақ береді. Бакалаврдағы негізгі мамандығы – балық шаруашылығы. – Қайта даярлау курсы туралы танысымнан естідім. Осылайша, Абай атындағы педагогикалық университетке өтінішім мен құжаттарымды жолдадым. Қабылданғаннан кейін арнайы платформада сабақ оқыдық. Қазір өзім сабақ беретін мектепте практикадан өтіп жүрмін. Мектепке келіп ұстаздық ете бастағанда «өзімді енді ғана тапқандай» болдым, – дейді Қырмызы Сейітова. Қайта даярлау курсы еліміздегі мұғалім тапшылығын шешуде маңызды рөл атқаратынын түсіндік. Ал 6 айлық курстан өтіп, бір сәтте педагог атанатын мұғалімнің біліктілігі қаншалықты? Мәжіліс депутаты Жұлдыз Сүлейменованың айтуынша, ядролық физика мамандығын бітірген жастар зияткерлік мектептің жоғары сынып оқушыларына физиканы ағылшын тілінде жоғары дәрежеде бере алады. Олардың педагогикалық бағыты, бейіні жоқ. Бірақ заңда көрсетілгендей олар 6 ай көлемінде өздері оқыған университетте біліктілігін арттыратын болса, мектепке мұғалім болып орналасады. – Биомолекулалық инженерия, радиотехника, ядролық физика мамандықтарында математика, физика пәндері жоғары дәрежеде оқытылады. Сондықтан мұндай мамандардың білімі мен біліктілігін ұрпақ тәрбиесінде дұрыс пайдалануымыз керек. Басқа мамандықтарды мектепке тартпасақ та, осы саладағы техникалық мамандарды шақыруымыз қажет. Еңбек нарығында бала ЖОО қабылданған кездегі өзекті мамандық кейін сұраныста болмай қалуы мүмкін. Сондықтан балаға алған біліміне қарамастан, қабілетіне байланысты мамандық таңдауда жеке даму траекториясын қалыптастыруға көмектесетін профориентаторлар керек. Олар қазіргі экономика мен ағылшын тілін жетік білетін мамандар болғаны жөн. Сол себепті мектептегі кәсіптік бағдар саласына педагогикалық білім алмаған, заң аясында біліктілігін арттырған мамандарды тартуымыз керек, – дейді Жұлдыз Сүлейменова. Иә, бұған дейін кадр таңдауда дипломдағы мамандығына байланысты мәселелер жиі кездесетін. «Ядролық физика» мамандығын бітірген перспективасы жақсы маман келсе де, педагог болмағандықтан, жұмысқа тұра алмайтын. 6 айлық қайта даярлаудың бір артықшылығы мықты маманды мектепке қабылдауға мүмкіндік бар.Көктем ҚАРҚЫН