Саяси реформаларды асықпай, жан-жақты ойластырып жүзеге асырамыз – Қайыпова
Саяси реформаларды асықпай, жан-жақты ойластырып жүзеге асырамыз – Қайыпова
Фото: inbusiness.kz
Қазақстанда 5 маусым күні референдум өтеді. Президент Қасым-Жомарт Тоқаевтың бастамасымен ұсынылған Конституциялық реформаға қатысты Елбасы кітапханасы директорының орынбасары Б.Қайыпова пікір білдірді.  Биыл 5 маусымда қазақстандықтар республикалық референдумға қатысу арқылы тағдырлы таңдау жасаудың қарсаңында тұр. Осы оқиғаға үлкен мән бере отырып, Қазақстан Президенті 26 мамырда Қырғызстанға сапары барысында бұл тарихи оқиға бүкіл әлеуметтік жүйені одан әрі реформалау мен жаңғыртуға бағытталған ел тарихындағы жаңа кезеңді белгілейтінін атап өтті. Мемлекет басшысының «Жаңа Қазақстан немесе Екінші Республика – шын мағынасында демократиялық қоғам» деген тұжырымына сәйкес, онда президенттік билікті сақтай отырып, парламенттің ықпалы айтарлықтай күшейеді. Қазіргі демократия принциптерінде біз адам құқықтарын іргелі негіз ретінде жарияладық. Бұл жалпыға бірдей мойындалған стандарттарды тану ғана емес, сондай-ақ халықаралық қоғамдастықтың өміріне белсене араласа отырып, оларды орындауға жүйелі ұмтылыс болмақ. Осыған байланысты конституциялық реформа барлық азаматтар үшін әлеуметтік әділеттілікке негізделген одан әрі саяси жаңғыртудың жолы болып табылады. Қазақстан Республикасының саяси жүйесін байыпты түрлендіруге бағыт-бағдар – батыл әрі көп уақытты қажет ететін мәлімдеме. Сондықтан, Ата заңға өзгерістер мен толықтырулар енгізу және республикалық референдум өткізу еліміздің жаңа даму кезеңіне қадам басудың символына айналуы кездейсоқ емес. Бұл олардың жүзеге асырылуының нақты фактісі туралы емес, олардың мазмұнының сапалық құрамдас бөлігі болып табылады. Сарапшылар қауымдастығы суперпрезиденттік республикадан президенттік республикаға өтуді конституциялық реформаның негізгі сипаты ретінде дұрыс анықтады. Мемлекет басшысының мемлекеттік билік құрылымындағы өте маңызды рөліне негізделген қазақстандық саяси жүйенің ерекшеліктерінің елдегі бүкіл саяси қатынастар жүйесіне тікелей қатысы болғанын айта кеткен жөн. Бұл президенттік биліктің жоғары сипатының себебі болды. Қазіргі көзқарас Қазақстан Президентіне жаңа мәртебе береді. Қазақстандық қоғам үшін қазіргі демократияның негізгі құрамдас бөлігі болуға шақырылған кемелденген азаматтық қоғамның түпкілікті қалыптасу аспектісі маңыздырақ. Сондықтан қоғам мен оның институттарының референдумға ұстанымы мен саналы қатысуы қазіргі таңда ерекше өзекті болып отыр. Осылайша, біз, еліміздің азаматтары, қоғамның ағымдағы сын-қатерлеріне төтеп беруге дайын екендігін білдіретін және жаңа саяси мәдениетке маңызды көшуді қамтамасыз етуге көмектесетін прецедент жасай аламыз. Осыған байланысты Қ. К. Тоқаев сонау 2019 жылы жариялаған «Халық үніне құлақ асатын мемлекет» тұжырымдамасы бұрынғыдан да өзекті бола түспек. Қазақстан басшысының қабылдаған шешімдері қоғамның саяси сәті мен сұранысына, сондай-ақ оның тұжырымдамасына сәйкес келеді. Президентіміздің ниеті – «Саяси реформаларды «асығыстыққа салынбай», керісінше, кезең-кезеңімен, табанды түрде және жан-жақты ойластырып жүзеге асыратын боламыз». Ал бұл, біздің нық сеніммен кәсіби мемлекеттік аппараттың қалыптасуы мен жұмыс істеуі жолындағы мемлекеттік сектор үшін халықтың сенімін ақтаудың белгісі, бәлкім, соңғы мүмкіндігі болуы мүмкін. Ағымдағы жылдың 16 наурызы тәуелсіз Қазақстанда негізінен институттық тұрғыдан орныққан Мемлекет басшысының халыққа үндеуі шын мәнінде елдегі айтулы саяси оқиға ретінде көрінгеніне бәріміз куә болдық. Жолдаудың негізгі тезистерінде ел дамуының сипаттамасы ғана емес, одан әрі реформалаудың революциялық жобасы да ұсынылды. Бұл ретте жыл сайынғы құжаттың билік тармақтарына қатысты ережелерінің айрықша мақсаттылығы туралы қате пікірлер жоққа шығарылды. Қоғамның саяси сұранысының үстемдік еткен шындығын көрсететін бұл Жолдау Екінші Республиканың «жол картасына» айналды. «Күшті Президент – ықпалды Парламент – есеп беретін Үкімет» қағидасы – президенттік республикаға көшуге деген нық ниетті білдіру. Билікті қайта бөлу Парламенттің мемлекеттік билік жүйесіндегі салмағының өзгеруіне әкеледі. Өкілдік биліктің артықшылығын күшейтуге қатысты жарияланған реформа атқарушы билік органдарының бұрмалануын жоюға бағытталған тежемелік және тепе-теңдіктің қолданыстағы жүйесінде билік тепе-теңдігін теңестірудің сөзсіз жолы болып табылады. Биліктің жаңа архитектурасы белсенді институттандырылған азаматтық қоғамды қалыптастыру жолында өкілді органдар мен еліміздің әрбір азаматының өкілеттіктері мен міндеттерін дәйекті және «табанды» (Мемлекет басшысының айқындауымен) қайта бөлуді шоғырландыруға арналған. Депутаттық корпустың бүгінгі міндеті – мемлекеттік басқару құрылымындағы және қоғамдық мүддені қамтамасыз етудегі нақты буынға айналу. Қазір қоғамға ашық саяси талқылаулар мен нақты нәтижелер, соның ішінде заң шығару үдерісінің жариялылығы қажет. Қазақстанның жалпыұлттық диалог алаңдарының жұмыс істеуінде табысты тәжірибесі бар екенін ескере отырып, НСОД-тің ерекше сипатын атап өткен жөн. Терең өзгерістерге және көптеген кері байланыс арналарының қалыптасуына қызығушылық танытқан жұртшылықтың назарын оның жұмысына «халық үніне құлақ асатын мемлекет» ұғымымен үйлестіруі кездейсоқ емес. Айрықша ерекшелік ретінде партиялық саладағы айтарлықтай жандануды да атап өткен жөн. Дегенмен, әрине, саяси бәсекелестіктің дефрагментациясын жою, партиялық векторды нығайту және қоғамда күткен өміршең партияаралық құрылымды қалыптастыру жүзеге аса ма, оны уақыт көрсетеді. Қалай болғанда да, жарияланған конституциялық жаңалықтар Қазақстанның жаңа саяси құрылымының қалыптасуына әкеліп соғады, онда конституционализм мен демократиялық ұстаным айқын көрініс табады. Қасым-Жомарт Тоқаевтың тәуелсіз мемлекеттілік дамуының қазіргі кезеңіндегі бастамалары тұрақты демократияға, саяси жүйенің тұрақтылығы мен сенімділігін арттыруға, тиімді және транспарентті мемлекеттік аппаратқа ие болу жолында үдемелі қадамдар жасауды көздейтіні анық. Қазақстанның азаматтық қоғамы ел болашағы үшін өз үлесін қосуға қаншалықты дайын? Осындай жағдайда біздің әрқайсымыздың республикалық референдумға қатысуымыз өте маңызды: қоғам үшін бұдан әрі қайда бару керектігін біз үшін ешкім емес, өзіміз шешетін уақыт келген шығар, бәлкім?! Толағай жетістіктерге жетсек те, біз әлі де жасампаз елміз және тура жолдағы өз дамуымызды жалғастыра береміз.