«Әулиеата жастары»: комиссия мүшелерінің көңілі неге күпті?

Биыл Жамбыл облысында «Әулие­ата жастары» тұрғын үй бағ­дар­ламасы іске қосылған. Алғашқы жарнасы 5 пайызды құрайтын бағ­дарламаға денсаулық сақтау, білім беру, спорт, мәдениет, журналистика саласының 35 жасқа дейінгі қыз­мет­керлері қатысуға мүмкіндік алған. Өткен айда конкурстық комиссияның шешімімен іріктеуден өткен 30 адамның тізімі жарияланды. Алайда осыған қатысты көпшіліктің көңілінде күмән мен күдік көп. Себебі әу баста жоспар бойынша аталған бағдар­ламаның арқасында 50 жас тұрғын үймен қамтылады деп күтілген. Бірақ нәтижесінде 30-ақ адамға жолдама берілгені бірқатар сұрақты туын­датты. Мәселенің мәнісіне үңілу мақсатында облыстық жастар саясаты мәселелері басқармасының басшысы Жомарт Зұлпыхарға хабарластық.

– Бұл бағдарламаны жүзеге асыру үшін облыс әкімдігі мен «Отбасы банк» АҚ арасында өзара келісім жасалып, бюджет­тен 500 миллион теңге бөлінді. «Отбасы банк» өз тарапынан қаржы қарастырады деп жоспарланған. Бірақ бұл пилоттық жоба болғандықтан, олар мұны кейінге қалдырды. Бағдарламаға құжат тапсыруға берілген 10 күннің ішінде «e-jambyl» ақпа­рат­тық жүйесіне жалпы саны 591 өтінім келіп түсті. Алайда белгісіз себептермен 49 азамат өз өтініштерін қайтарып алды. Нәтижесінде 542 адамның құжаты комиссияның қарауына берілді. Олардың 70-80 пайызы – денсаулық және білім саласының қызметкерлері. 21 адамнан жасақталған комиссия әрбір үміткердің өтінімін жіті қарап, сұрыптаудан өткізді. Сөйтіп, ортақ шешіммен барлық талапқа сай келетін 30 адам жолдамаға ие болды. Енді неге дәл осы азаматтар таңдалғанына тоқтала кетейін. Жалпы бұл жоба өзге мемлекеттік бағдарламалармен баспаналы болуға мүмкіндігі жоқ жастарға арналған. Бірақ соны көпшілігі түсінбеген болуы керек, мемлекеттік балабақша, аурухана, мектептерде жұмыс істейтін жастар да өтініш берген. Бағдарламаның тағы бір шарты бойынша таңдалған 5 саланың бейінді қызметкерлері ғана өтініш тапсыруы керек еді. Яғни әкімшілік, техникалық қызметкерлердің еш мүмкін­дігі жоқ. Осы жағын да көпшілігі еске­р­меген. Ал енді кейбірінің «Отбасы банктегі» жинақ шоты мүлде ашылмаған немесе жеткілікті сома жиналмаған. Тіпті арасында ақпараттық жүйені сынап көргісі келіп, конкурсқа дым қатысы жоқ түрлі фотосуреттерді жібергендер де кездесті. Содан соң конкурс барысында үміткердің отбасылы, бала-шағалы болуы және осы өңірдегі еңбек өтіліне басымдық берілді. Мәселен, адами тұрғыда қарасақ, облысы­мыздың дамуына 10 жылдай тер төккен адам мен жұмыс істегеніне нәбәрі 1 жыл­дан енді асқан жас маманның қайсысының мүмкіндігі жоғары болуы керек? Әрине, біріншісі. Міне, осы секілді шарттар басты назарға алынды. Яғни барлық жағынан сәйкес келетін қатысушылар іріктеуден іркілмей өтті, – дейді Жомарт Дүйсенұлы.

Сондай-ақ оның айтуынша, жалпы бөлінген 500 миллионды теңдей 13 мил­лионға бөлетін болсақ, 38, 39 адамға жетеді екен. Бірақ барлығының үй алуына 13 миллион кетпейтіні белгілі. Біреуі бас­пананы арзанырақ 5 миллионға, енді бірі 10 миллионға сатып алуы мүмкін. Демек, тұрғын үймен қамтылатын жастың саны ша­мамен 40-50-ге жуықтайды. Сол себепті апелляциялық шағыммен жүгінген азаматтардың арыз-шағымы негізінде тағы да комиссия отырысынан өтіп, олардың да ішінен үміткерлер анықталмақ. Содан соң қазан айының ортасына таман бағдар­ламаның екінші кезеңі жарияланбақ.

– Ол конкурстан да бірқатар азаматтың суырылып шығатыны анық. Оның үстіне, банкке жолдама алған жастардың барлығы дерлік үйлі болып кетпеуі де ықтимал. Өйткені, кейбіреуінің төлем қабілеті расталмаса, енді бірінің құжаттары дұрыс болмауы мүмкін ғой. Мұны енді банк жүйесі анықтайды. Демек, тек 30-ақ адам өтті, қалғанына ештеңе бұйырмады деп кесіп айтуға әлі ерте. Алдында айтқаным­дай, әлі апелляциялық шағымдар негізінде және екінші кезең бойынша өтетін комис­сия отырыстары бар. Сондағы шешімдерге сәйкес, баспаналы болатын жастардың қатары толығады. Бір сөзбен айтқанда, тиесілі 500 миллионның бір тиыны да жел­ге ұшпай, жастардың баспаналы болуына жұмсалады. Оған ешкімнің күмәні болмауы қажет. Тағы бір айта кетерлігі, бағдарламаны облыс әкімі Нұржан Нұржігітов те қолдап отыр. Енді келер жылы бөлінетін қаржы­ның көлемін 2 есеге арттыруды көздеп отырмыз. Биыл бағдарлама сәтті жүзеге асса, «Отбасы банк» өз тарапынан қаражат қарастыруға мүдделі. Бұдан бөлек, «e-jambyl» ақпараттық жүйесін интеграция­лау да жоспарда бар. Яғни үміткерге соншама құ­жатты жинатпай, тек жұмыс орнынан бе­рі­летін анықтаманы ғана өткізіп, қалған­дарын бір ғана ЭЦҚ-ның көмегімен алуға қол жеткізетіндей етіп жаса­сақ деп отыр­мыз. Бұл да алдағы уақыт­тың еншісінде, – дейді басқарма басшысы.

Ал журналист Исламбек Дастан ко­миссия мүшелерінің шешімімен мүлде келіспейді екен.

– Өзім де сол конкурстық комиссияның құрамында болдым. Шынын айту керек, бұл жерде біздің пікіріміз аса ескерілген жоқ. Біріншіден, үміткерлердің құжат­тарын сараптауға оның мерзімі аяқталғанға небәрі 2 жұмыс күні қалғанда ғана ұсынды. Сол себепті, біздің барлығын жіті зерделеуге мүмкіндігіміз де, уақытымыз да жетпеді. Себебі 500-ге жуық адамды сонша аз уақыт­­­­­­тың ішінде қарап шығу физикалық жағы­нан да, басқа жағынан да мүмкін емес. Екін­шіден, жалпы шарт бойынша негізі қатысушының сол 5 салаға қатысы болмаса және атында үйі болса конкурсқа жіберілмеуі керек еді. Ал бұл жерде тырнақ астынан кір іздеп, бір құжаттың күні қате жазылса да, тіпті тыныс белгісі дұрыс қо­йылмаса да, келесі кезеңге өткізбей тастап отырды. Ал басқарма «біз белгіленген ережеден ауытқи алмаймыз» дегеннен әрі аса алмады. Ал мен мұны жастарға деген жанашырлық емес, керісінше, қиянат деп түсінемін. Сол үшін мен бұған келіспей­тінімді ашық айтып, іріктелген 30 адамды қолдаған жоқпын. Келесі жолы да дәл осын­дай сан түрлі сылтаумен жастарды шет­ке ысырата беретін болсақ, бұл бағдар­ламаға да, оны ұйымдастырған басқармаға да ешқандай сенім қалмайды, – дейді қоғам белсендісі.

Облыстық Aq jol газетінің жауапты хатшысы, комиссияның тағы бір мүшесі Маржан Рақайдың да пікірі осыған саяды.

– Аталған бағдарлама қанатқақты жоба болғандықтан болар, шикі, әлі де жетілдіру­ді қажет ететін тұстары баршылық. Талап­тары да бастапқыда оңай көрінгенімен, кейбір нәрселер ескерілмеген. Соның салдарынан көптеген сауалдар туындауда. Көпшілігінің құжаттарында болмашы ғана қателіктер кеткен. Сол себепті, көпшілігі баспаналы болу мүмкіндігінен айырылды. Тағы бір қоса кетерлігі, іріктеуден өткен азаматтар автоматтандырылған компью­тер­лік жүйе арқылы сұрыпталған. Яғни, бұл жерде комиссияның ешқандай құзы­реті болған жоқ. Себебі талқылауға бар бол­ғаны 2-ақ күн берілді, – дейді әріп­тесіміз.

Жас журналист Нұрдәулет Асан болса, құжат жинағанда банк қызметкерінің ке­ңе­сіне сүйенемін деп іріктеуден өтпегенін жасырмады.

– Бағдарлама іске қосылған сәтте-ақ құжат жинап, әріптестеріммен бірге бағымды сынап көруге бекіндім. Содан бағдарлама шартын егжей-тегжейлі қарап, құжаттарды «www.e-jambyl.kz» порталына жүктедім. Кейін комиссияның шешімі шыққанда, екі әріптесімнің құжаты толық қаралса, порталда менің бір ғана құжатым сақталып, қалғаны өшіп қалыпты. Қателік нақты кімнен, қайдан кеткені белгісіз. Осы келеңсіздік жөнінде басқарма басшысына да қайырылып едім, ол: «Порталдың қателесуі мүмкін емес», – деп кесіп айтты. Сол секілді біз «Отбасы банктен» шот ашатын кезде, банк қызметкері бізге жеке шотқа 7 500 теңге аударатынымызды айтты. Ал ипотеканың алғашқы төлемін, яғни 5 пайыз жарнасын іріктеуден өткен соң барып қана төлейтін болдық. Ко­миссияның шешімі шыққан соң, мән-жайды басқарма басшысынан сұрап білсек, біз 5 пайыз жарнаны өтініш тапсырмай тұрып жеке шотқа аударып, анықтамасын платформаға енгізуіміз қажет екен. Ал өтініш тапсыратын платформада ол анықтама сұралмады, – дейді Нұрдәулет Асан.

Бүгінде әркімнің пәтерін жалдап, боса­ғасын сығалап жүрген жастарымыз жетер­лік. Соларды тұрғын үймен қамтамасыз ету үшін осындай бағдарламалар керек-ақ. Алайда соны тиімді іске асырудың тетігі табылмай тұрғандай.