Бүгін Мәжіліс депутаты Аманжан Жамалов Премьер-министрдің атына, Қазақстан Ұлттық банкі және Жоғары аудиторлық палатасының басшыларына зейнетақы жинақтарын пайдалану мүмкіндіктері туралы депутаттық сауал жолдады.
Депутаттың айтуынша, Үкіметтің кеңейтілген отырысында сөз сөйлеген кезде Мемлекет басшысы Ұлттық қордың инвестициялық кірістілігінің төмен екенін және Ұлттық банктің оны басқаруының тиімсіздігін атап көрсетті.
«Ұлттық қордан бөлек, Ұлттық банктің басқаруында 14 трлн теңгеден асатын БЖЗҚ активтері де бар. Әрі зейнетақы активтерін басқару нәтижелері одан бетер нашар.
Менің депутаттық сауалымнан кейін БЖЗҚ 2014 жылдан бастап зейнетақы активтерінің жинақталған кірістілігі 115,2% инфляция кезінде 119,5%-ды құрады деген баспасөз релизін жариялады.
Әрі бұл жетістік және табыс ретінде ұсынылып отыр.
Бұл дәлелдердің абсурдты екенін түсіну үшін 2014 жылдан бері доллардың теңгеге қатысты бағамы 3 есе өскенін естеріңізге салайын. Қарапайым тілмен айтқанда, жай ғана валютаға ақша салу арқылы БЖЗҚ-ға қарағанда 2 есе көп ақша табуға болар еді.
Соңғы 12 айда БЖЗҚ кірістілігі 6%-дан аспайды. Бұл ретте, Президент атап өткендей, сол кезеңдегі азық-түлік инфляциясы 24%-дан асып кетті.
Бүгінгі таңда азаматтар БЖЗҚ-дан пайда тапқаннан гөрі ақшасынан айырылады.
БЖЗҚ-ның өрескел тиімсіздігі мен ашық болмауы жекелеген парламенттік тыңдау өткізуді талап етеді деп есептеймін. Бірақ бұл үшін жаңа аудиторлық палата БЖЗҚ шығыстарына шұғыл түрде тәуелсіз аудит, сондай-ақ активтері мен инвестициялық портфеліне ревизия жүргізуі қажет.
Өзінің тиімсіздігі аясында БЖЗҚ азаматтардың өз зейнетақы жинақтарын пайдалануына барынша қарсылық көрсетеді.
Өткен жылы БЖЗҚ зейнетақы жинақтарының жеткіліктілік шектерін орташа есеппен 64-тен 83%-ға дейін барабар емес көтеруді мүдделі түрде қолдаған.
Биыл 23 қарашада мен Үкімет пен БЖЗҚ-дан осы қиын-қыстау кезеңде мыңдаған азамат өздерінің зейнетақы жинақтарын қайтадан пайдалана алуы үшін шектерді қайта есептеп, төмендетуді сұрадым. Ал 29 қарашада БЖЗҚ 2023 жылға арналған жаңа жеткіліктілік шектерін жариялады, олар ағымдағы деңгейден 4-8%-ға жоғары!
Яғни, өз шешімімен БЖЗҚ соңғы жылдары ең танымал экономикалық реформаны толығымен жоққа шығарды.
Қазірдің өзінде БЖЗҚ біздің проблемаларымызды шешеді деп күтпеуіміз керек. БЖЗҚ біздің басты проблемамыз болып көрінеді.
Мемлекет басшысы халықтың шамадан тыс кредиттелу проблемасына да назар аударды. Қаржылық реттеу агенттігінің деректері бойынша 1,5 миллионға дейін қазақстандық өз кредиттеріне қызмет көрсете алмайды.
Сонымен бірге, зейнетақы жинақтары құнсызданып, пайдаланылмай жатыр.
Әлеуметтік шара ретінде азаматтарға өз жинақтарын: кез келген кредиттерін өтеуге; емделу ақысын төлеуге; коммуналдық қызметтер бойынша қарыздарын төлеуге;
балаларын оқытуға және басқа да өмірлік маңызды қажеттіліктерге зейнетақы жинақтарының 30%-ына дейін, бірақ 1 млн теңгеден аспайтын мөлшерде пайдалану құқығын беруге болады деп есептеймін.
Бұл ақша салымдары инфляцияға болмашы әсер етеді, өйткені, олар нысаналы болады. Мысалы, кредиттерді өтеу туралы айтатын болсақ, бұл ақша әлдеқашан жұмсалып қойған.
Мұндай шешім адамдар үшін жақсы қолдау болады. Алдын ала бағалау бойынша, бұған шамамен 3,5 трлн теңге кетеді. «AMANAT» партиясы жанындағы Экономика жөніндегі кеңес тиісті есеп-қисаптарды ұсынуға дайын.
Сонымен қатар, Үкіметтің кеңейтілген отырысында ел Президенті БЖЗҚ салымшыларының өз зейнетақы жинақтарының 50%-ына дейін жеке басқаруға беру құқығын кеңейтуді тапсырды.
Бұл – қоғамда көптен күтілген шешім. Дәл осы адал бәсекелестіктің болмауы Қазақстанда «екінші сұрыпты» БЖЗҚ-ның пайда болуына алып келді.
Бірақ бұл жағдайда өте сақ болу керек. Зейнетақы ақшасы – бұл өзіндік ерекше ақша. Олардың негізгі мақсаты – қартайған кезде халықты әлеуметтік қорғау.
Бәсекелестік олардың мақсатына зиян келтірмеуі үшін ол қатаң түрде белгіленген қағидалар шегінде жүзеге асырылуы тиіс.
Әрі енді Үкімет, Ұлттық банк және Қаржылық реттеу жөніндегі агенттіктің басты міндеті – осы қағидаларды әзірлеу.
Үкіметтен осы мәселе бойынша егжей-тегжейлі ақпарат беруді сұраймын.
Қорытындылай келе, қазақстандықтарды «АMANAT» партиясының фракциясы Президенттің осы маңызды тапсырмасының орындалуын мұқият бақылайды деп сендіргім келеді», – деді депутат.
Бұған дейін Аманжан Жамалов зейнетақы жинағындағы артық қаражатты алу мерзімін жыл соңына дейін ұзартуды ұсынған еді.
