Біз айтып отырған подкаст қазір медианарықта кең етек жайып, екінің бірі жасай алатын медиаөнімге айналған. Тақырып еркіндігінің бар екенін ескерсек, өзінің тұрақты аудиториясын жинап үлгерген қазіргі заманның ақпараттық өнімі туралы айтпасқа болмас.
Мотивация, кітап, қоғамдағы түрлі мәселені қозғайтын подкастардың ерекшелігі – тақырыптың алуан түрлілігінде. Бұл әртүрлілік көптеген көзқарас пен пікір алмасуға мүмкіндік береді. Әлемде кең тараған бұл саланың елімізде де қанат жаюы ақпараттық технологияны дұрыс жағынан пайдаланып жатқан жастардың көптігін білдірсе керек. Подкаст жасағанның бәрі подкастер емес. Қазақстандағы алғашқы подкастинг орталығының иесі Елдар Құдайбергенов «подкастер» деген арнайы маман болу керек дегенді алға тартты. Кез келген адам жасай алатын подкастың да талабы бар. Ол – подкаст жасаудың технологияларын меңгеру.
«ҮouTube-та RSS арнасы көрсетілсе, демек ол – подкаст. Оның ішінде монолог та, әңгіме де, талқы да, музыка да болуы мүмкін. Подкаст – жанр емес. Таралу жолына ғана осылай аталған. Кез келген адам қолында бар құралдарымен подкаст жасай алады. «Подкастинг – тәуелсіз технология, шексіз контент» деп аталатын авторлық кітабымда бұл туралы айтып өттім. Соңғы уақытта Қазақстанда подкаст деп аталатын дүниелер көбейді, яғни жоғарыда айтқан RSS арнасы бұларда жоқ. Кейбірі бірнеше эпизодтан кейін тоқтап, ұмыт бола бастайды. Сондықтан подкаст жасағысы келетіндер алдымен оны зерттеп келсе екен деймін. Өзім подкастың шығу тарихын 2000 жыл деп белгілеймін. Подкаст – ойлауыңызға толығымен шексіздік береді. Менің зерттеуім бойынша, қазір телеарнадағы контенттер де подкаст бола алады. Батыста подкаст продюсері, редакторы, дыбыс режиссері сияқты мамандар бар, бірақ түсінгенім басқа медиа саласының мамандары аталған мамандықпен жұмыс істей алады. Дегенмен «подкастер» деген арнайы мамандық болуы керек. Маркетингіне, PR-ына аса мән беретін ұйымдар немесе жеке тұлғалар келешекте подкаст жасаумен ғана айналысатын адамды іздейтін болады деп айтар едім. Кең таралған подкастар медианарықты жаулап жатыр деген ойдан аулақ болу керек, керісінше әр медиа саласы бірін бірі толықтырып отырады», – деді эксперт.
Бүгінге дейін подкастарға статистикалық жұмыстар жүргізілмесе де, аудиторияның негізгі бөлігін жастар құрап отыр. Себебі рухани, интеллектуалды дамуға талпынып, бизнестің қыры мен сырын ұққысы келетіндер – әрине, жастар. Солардың бірі қоғамдық жұмыстарға белсене араласып жүрген Дамира Марқабаева өмірдің құндылықтарын айқындауға көмектесетін подкаст тыңдайтынын жеткізді. Айтуынша, кітап оқығанмен бірдей подкастардан түйгені көп, тыңдағанын тәжірибе жүзінде жиі пайдаланады.
– Подкаст тыңдасам жаным тынышталады. Өзіме қажеттің бәрін табамын. Тек бір спикерді тыңдауым керек деген қатып қағида жоқ менде. Өзімнің ситуациялық жағдайыма байланысты тыңдайтын кездер де болады. Соңғы уақытта Ескендір Бестай, Санжар Керімбек, Өркен Кенжебектің айтқандарын тыңдап жүрмін. Өйткені олар айтарын зерттеп, ойын саралап жеткізеді. Білім, саяхат, психологиялық жағдайлар және мнемоника туралы тақырыптарды жиі қозғайды. Бұл маған өте қызық. Ал Narikbi мен Kitapal подкаст арналарының тұрақты тыңдарманымын. Ойымша, подкаст деген ұғым жастардың арасында кең танымал сияқты, жастар арасындағы ең өзекті деген тақырыптар көтерілетіні рас қой. Былайша айтқанда, сіз подкастан болашаққа қойған жоспарыңызға кеңес ала аласыз, – дейді Д.Марқабаева.
Подкаст жасау – қазіргі заман талабының бірі деп қараса, енді бірі бұл – бір адамның жеке қызығушылығынан жасалатын хобби. Дамираның айтқанымен келіссек, мұндай подкастар «ақылы» кеңестерден әлдеқайда артық сияқты.
Цифрлық технологияның қарыштап дамыған заманында ноутбук пен микрофон ұстағандар әлеуметтік желіде орнын тауып, өзін подкасшы ретінде таныстыра алады. Бұл туралы Әйнел Әмірхан арнайы оқудың керегі жоқ, айтар пікірдің болғаны жеткілікті екенін айтты.
«Қазақстанда подкастың дамуын бірнеше кезеңге бөліп қарастырамыз, қарқынды подкаст саласына келіп жатқандар қатары 2007 жылдан басталды. Оның ішінде медиа менеджер Ержан Еркінбайды, Бақытгүл Салықованы айтсақ болады. Олар аудиохабарламаларды дамыту бойынша көп жұмыс бастап көрді. Өткен жылдың соңында Бақытгүл Салықовамен бірге «Атың шықпаса, подкаст жаса» деген кітап басып шығардық. Кітапта Қазақстандағы подкастардың категориясын көрсетуге тырыстық. «Нағыз емес подкастар» деген бөліміне жұмысын білмей бастаған, тек YouTube арнада лекция форматында жүріп отырған аудиоларды жинақтадық. Өйткені қазір нағыз емес подкастерлер бар. Олардың «нағыз» болуына бір-ақ нәрсе керек. Ол – RSS технологияларын қолдану» – дейді Oy-Detox подкастының авторы Ә. Әмірхан.
Жыл сайын жаңа мамандықтардың пайда болып жатқанын көріп жүрміз. Жаңа заман талабына сай маман атану – табысқа жеткізетін жол. Қазақ жастарының керуені әлем көшіне ілесіп, заманауи технологияларды тез игеруі – болашағы мықты ел екеніміздің көрінісі. Әйтеуір, ертең алған білім мен тәжірибемізді игі істер үшін пайдалансақ болғаны. Подкаст арқылы жеткізіп отырған бірінің кеңесіне бірі құлақ түрсе, бұл саланың да келешегі зор болмақ.
Сымбат БАУЫРЖАНҚЫЗЫ