Бұл ғасырлар бойғы шынайы тартылыс пен сенімнің тамырына жақын шындық.
Парсы ойшылы әрі ақын Омар Хайямның некедегі адалдық жөніндегі өсиеттері бүгінгі күнде де өзекті. Оның поэтикалық жолдарында адамның ішкі психологиясына қатысты мынадай қызықты байқауға болады. Үйленген немесе басқа қатынаста жүрген ер адамды теория жүзінде әртүрлі нәрсемен қызықтыруға болады, бірақ бар жүрегімен бір ғана жанға берілген адамды азғындап кетуге шақыру мүмкін емес. Бұл ғасырлар бойғы шынайы тартылыс пен сенімнің тамырына жақын шындық.
О. Хайямның шығармаларын зерделегенде оның адамдар арасындағы ерекше бірлікке назар аударғанын байқаймыз. Нағыз адалдық міндет сезімінен немесе қорқыныштан туындамайды, ол сүйген жанның тұнып тұрған бірегейлігін түсінуден басталады. Егер адамның қасында адам емес, соның ішкі әлемінен бір бөлік бар болса, олардың одағы мызғымастай бекігендей болады. Мұндай байланыс жалт еткен романдарға қарсы тұра алады: рухани жақындық, ортақ өмірлік көзқарас пен мықты эмоциялық байланыс оны қорғайды.
Қазіргі психология да қатынастардың түрлерін үш деңгейге бөліп қарастырады:
-
Неке – қоғам мақұлдаған ресми келісім.
-
Роман – жарқын, бірақ тез сөнетін эмоциялар.
-
Махаббат – рухани бірлік, онда серіктер бір-бірін кемелдендіреді.
Шынайы махаббат сатысына көтерілген ер адам енді сырттағы жаңа әсерлерді іздемейді. Оның жүрегіндегі нағыз қымбат адамы – жан серігі, музасы және тірегі. Өзге жалт еткен рахаттар қажет пе, егер жанында толассыз терең түсіністік пен сезім әлемі бар болса?
Бүгінде психологтар да адалдық «иммунитетін» қалыптастыру үшін мына үш нәрсенің маңызды екенін атап өтеді:
-
Жан серігімен терең эмоциялық байланыс орнату, ортақ құндылықтар мен шынайылықты сақтау;
-
Тек күнделікті емес, маңызды тақырыптарды да ашық талқылау;
-
Серіктің жеке кеңістігін сыйлап, оған еркіндік беру.
Омар Хайямның сөзінше, шынайы адалдық – бұл міндет қылып таңылған емес, өз санасы мен жүрегі арқылы жасалған таңдаудың нәтижесі. Қашу мүмкіндігі бар болса да, жүрек өзі қалуға бұйырған адам ғана нағыз адал болмақ. Әйелдерге айтқан маңызды белгі: шын жақсы көретін ер адам – өміріндегі ең қымбат құндылықты, яғни сүйгенін, ешқашан қатерге байламайды.