Сондықтан өңірдегі балық өсіру кәсіпорындарының жағдайы, олардың жаңаруы мен дамуы бүтін аймақтың экологиялық және экономикалық болашағының көрсеткіші саналады. Осындай бірегей нысандардың бірі – Атырау бекіре балық өсіру зауыты. Қазір кәсіпорын алғаш рет толық жаңғыртудан өтіп жатыр. Ширек ғасырдан бері тозып, ескірген инфрақұрылым заман талаптарына сай жаңартылып, өндірістік қуат күшейтілуде.
Тарихы 1998 жылдан басталатын Атырау бекіре балық өсіру зауыты еліміздегі бекіре өсіру ісінің негізгі орталығына айналды. Бұл жерде әсіресе Каспийде жойылып кету қаупі жоғары бекіре, сүйрік сияқты бағалы түрлердің популяциясын қолдан қалпына келтіру жұмыстары жүргізіледі. Зауыттың басты міндеті – жыл сайын миллиондаған шабақты Жайық өзеніне жіберу арқылы табиғи популяцияны толықтыру. Бұл экологиялық маңызы зор үрдіс, себебі табиғи ортада бекіре балығы өте баяу жетіледі.
Бекіре әдетте, уылдырық шашуға 15-20 жылда ғана дайын болады. Яғни, табиғаттың өзі популяцияны қалпына келтіруге үлгермейді. Кейінгі жылдары Жайық өзенінің тайыздануы, ағыстың әлсіреуі, табиғи уылдырық шашатын аумақтардың азаюы, заңсыз аулау және климаттық өзгерістер бекіре санының күрт кемуіне әкелді. Осының бәрі зауыттың жұмысын бұрынғыдан да өзекті әрі маңызды ете түсті.
Кәсіпорында кейінгі жылдары жүргізілген сараптамалар зауыт инфрақұрылымының едәуір тозғанын және қазіргі талаптарға сай келмейтінін анықтады. Осыған байланысты толық реконструкция қажеттілігі туындады. Бұл – зауыт ашылғалы бері қолға алынған ең ауқымды жаңғырту.
Қазір жаңа қыстық тоғандар салынды. Бекіре балық өсіру зауытының бас балық өсіруші Жұпар Өтеулиеваның айтуынша, тоғандар толықтай қайта жаңартылып, түбі цементтелді.
Бекіре балық өсіру зауытының өндірістік цех меңгерушісі Нұрболат Сұпығалиевтың айтуынша, зауыт ашылғаннан бері мұндай көлемдегі реконструкция алғаш рет жасалып отыр. «Бұл бізге балық өсіру сапасын мүлде жаңа деңгейге көтеруге мүмкіндік береді», – дейді Н.Сұпығалиев.
«№1 су көтеру бекеті толықтай модернизацияланды. Сағатына 1 000 м³ су тартатын екі жаңа насос орнатылды. Бұрын су тарту деңгейі жел бағытына тәуелді болатын, қазір жүйе толық автономды. Судың берілу қарқыны тұрақты, бұл шабақтардың өміршеңдігіне тікелей әсер етеді. Қарауыл үйі тұрғызылды. Балық өсіруде маңызы зор Куринский шарбағы толықтай қайта салынды. Енді жоспар бойынша өндіріс цехы, балық қоршаулары, бассейндер жаңартылады», – деді Бекіре балық өсіру зауытының өндірістік цех меңгерушісі Нұрболат Сұпығалиев.
Қалай десек те, бұл өзгерістер қызметкерлердің еңбек жағдайын жақсартып қана қоймай, балық өсірудің технологиялық сапасын арттырады.
Атырау бекіре балық өсіру зауытының бас балық өсірушісі Жұпар Өтеулиева қолдан өсірудің тиімділігі туралы да айтты. Сөзінше, табиғи ортада 15-20 жылда жетілетін бекіре жасанды тоғанда 2-3 жылда уылдырық шашуға дайын болады. Жаңартылған тоғандар мен жаңа насос жүйелері балықтың сақталуына, өсіп-жетілуіне және уылдырықтануына айтарлықтай қолайлы жағдай жасайды. Бұл тәсіл бекіре популяциясын қалпына келтіру процесін айтарлықтай жылдамдатады және олардың өміршеңдігін арттырады.
Зауыттағы жаңғырту жұмыстары тек бір кәсіпорынды емес, бүкіл Атырау облысының балық шаруашылығы саласын алға жылжытуға әсер етеді. «Зауыттың жаңғыруы аймаққа қай – қай жағынан да оң әсер етеді», – дейді ауыл шаруашылығы ғылымдарының докторы Бақтыбек Таубаев.
«Ең алдымен, өңірдегі балық өсіру көлемі артады. Осылайша, балық шаруашылығы өнімдерінің экспорттық әлеуеті күшейеді. Жаңа технологиялық база ғылыми-зерттеу жұмыстарының дамуына ықпал етеді. Сондай-ақ сирек кездесетін балықтарды сақтау жұмыстарының жандануына мүмкіндік туады. Қазір зауытта 162 адам еңбек етеді, бұл – өңір үшін маңызды әлеуметтік жүйе», – дейді маман.
Қорыта айтқанда, Атырау бекіре балық өсіру зауытының алғаш рет толық көлемде реконструкциядан өтуі өңірдегі балық шаруашылығы саласының дамуындағы жаңа белес болғалы тұр. Өңірге, елге экологиялық, биологиялық және экономикалық тұрғыдан пайда әкелетін бұл жұмыстар Атыраудың балық шаруашылығына жаңа тыныс ашатыны анық.
Баян ЖАНҰЗАҚОВА,
Атырау облысы