Қоғамдық бақылау қажет
Ертеңгі күні 2011 жылы өткен Азиада ойындары мен 2017 жылы Халықаралық ЭКСПО көрмесіндегі сияқты жемқорлық фактілері анықталып жүрмей ме? Жемқорлықтың алдын алу үшін қандай іс-қимыл керек? Біз бұл мәселені текке көтерген жоқпыз. Себебі қазірдің өзінде Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігі пара алу деректері әлі де тіркеліп жатқанын апта сайын өтетін баспасөз мәслихатында айтып жүр. Оның үстіне, кез келген бюджет қаржысының тиімсіз жұмсалғаны, қаржы жымқыру дерегі өңірлерлерде ревизия комиссиясы, ал республикалық деңгейде Есеп комитеті жүргізген жоспарлы тексерулерде белгілі болады. Яғни, қазіргі уақытта игеріліп жатқан қаржының жымқырылғанын аз дегенде бір жылдан соң білуіміз мүмкін. Ол кезде бәрі кеш болады. Себебі коронавируспен күресу үшін бөлінген қаржының дәл қазіргі уақытта мақсатты жұмсалуы өте маңызды! The last Hope қоғамдық бірлестігінің басқарма төрағасы Руслан Асаубаевтың айтуынша, бұл ретте қоғамдық бақылаудың маңызы зор. «Бүгінгі таңда халық өзі тұратын аумақты дезинфекциялау уақытылы жасалып жатыр ма? Оған бюджеттен қанша қаржы бөлінді, дезинфекция жасау үшін қандай ұйыммен шарт жасалды деген мәліметті білуі тиіс. Бұл орайда, біз қоғамдық ұйым ретінде қалалық әкімдікке, оған қарасты басқармаларға сауал жолдадым. Қазақстанның кез келген азаматы электронды үкімет арқылы құзырлы мекемелерге осылай сұрақ жолдап, қоғамдық бақылауға үлес қоса алады», – дейді ол. Сонымен бірге жемқорлық дерегін байқаған кез келген адам бұл туралы Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігіне немесе Қаржы министрлігінің Қаржы мониторингі комитетіне хабарлауы тиіс. Сонда біз коронавируспен күресу үшін бөлінген қаржының біреудің қалтасында кетуіне жол бермейміз.Өкпеге ауа жіберуші аппараттың саудасы жүріп тұр
Мемлекеттік сатып алу порталында дәл қазіргі уақытта ӨАЖ (өкпеге ауа жіберуші) аппараты мен оның қосалқы бөлшектерінің, обаға қарсы киім, бетперде мен медициналық қолғаптар саудасы қызып тұр. Тапсырыс беруші – Денсаулық сақтау басқармалары. Былтыр күзден бастап ӨАЖ аппаратының қосалқы бөлшектеріне сұраныс жоғары болған сияқты. Демек, бұл аппараттар ауруханаларымызда бұзылып тұрған ғой. Айтқандай, аталған аппарат биыл айтарлықтай қымбаттаған. Мысалы, 2018 жылы мемлекеттік сатып алу порталы арқылы 7 700 мың теңгеге сатып алынған. Сол аппараттың бағасы қазіргі күні 25 млн теңгеден асып кетті. Алматы қаласы Денсаулық сақтау басқармасының шаруашылық жүргізу кұқығындағы Изатима Жекенова атындағы қалалық клиникалық жұқпалы аурулар ауруханасы сол аппаратты ашық конкурс арқылы 25 млн 700 мың теңгеге сатып алды. Бүгінгі таңда бюджет қаржысының тиімді жұмсалуын сырттай бақылап отырған Zertteu Research Institute-ның директоры Қуаныш Оңалбаевтың айтуынша, елімізде төтенше жағдай енгізілгелі бері 2,3 млрд теңгеге 143 ӨАЖ (өкпеге ауа жіберу) аппараты сатып алынған.
«Шығыс Қазақстан облысы ауруханалары 50 ӨАЖ аппаратын алған. Аппараттарды бір орталық емес, әр деңгейдегі ауруханалар өзі сатып алған. 850 млн теңгеге барлығы 29 келісімшарт жасалған. Өнім беруші – «Медико-инновационные Технологии» ЖШС. Ал қалған аймақтарда бір орталықтан сатып алған», – дейді. Мысалы, Қостанай облыстық ауруханасы 720 млн теңгеге 40 аппарат алған. Өнім беруші – QazMed Leasing ЖШС; Қарағанды облыстық клиникалық ауруханасы 399,7 млн теңгеге 36 аппарат алған. Өнім беруші – «Қасиет-Фарм» ЖШС; Ақмола облысының Денсаулық сақтау басқармасы SanMed Plus ЖШС 125 млн теңгеге 10 аппарат алған; Солтүстік Қазақстан облысындағы қалалық көпсалалы аурухана 7 аппарат алған. Оның бесеуі QazMed Leasing ЖШС-нен 125 млн теңгеге, ал қалған 2 аппаратты 38 млн теңгеге ZEN INVEST ЖШС-дан сатып алған.
Гүл сатушы бетперде жеткізушіге қалай айналды?
Жалпы, кез келген сатып алу дерегі қаржының жұмсалу сапасын бағалауға мүмкіндік береді. Айталық, Түркістан облысының Қоғамдық денсаулық басқармасы биыл 8 сәуірде бірреттік бетперде сатып алу туралы келісімшарт жасасқан. Кіммен деңіз? Гүл шоқтарын сататын компаниямен. Мұны Zertteu Research Institute анықтады. Осы сатып алу шартында 4 000 дана бетперде үшін 5,4 млн теңге төленген. Сонда әр бетперденің бағасы 1 350 теңге болады. Бетперделер FFP1 қорғаныс деңгейіне сай болуы керек. Бұл техникалық талапта жазылған. Дәл осы сатып алудың шарты бір көзден алу тәсілімен жасалған. «Өнім беруші ретінде ZakazBuketov.KZ Astana ЖШС Мемлекеттік сатып алу порталында сатып алу өтетіннен екі күн бұрын, яғни 6 сәуірде тіркелген. Мемлекеттік сатып алу порталы мен компания сайтында көрсетілген басшының аты-жөні толық сәйкес келеді. Тіркелген мекенжайы да бірдей: Нұр-Сұлтан қаласы, Мәңгілік ел даңғылы, 27. Компания негізінен гүл шоқтарын жасау, жеткізумен айналысады. Медицина саласы, бетперделер өндірісі саласына қатысы жоқ», – дейді Қ.Оңалбаев. Коронавируспен күресті әркім әрқалай түсінсе керек. Мысалы, төтенше жағдай кезінде Қостанай облысының Денсаулық сақтау басқармасына қарасты 29 аурухана көлік сатып алған. 29 аурухана үшін сатып алынған көлік саны – 70! Жетпісі де арнайы медициналық автокөлік. Автокөлікті өндіруші мен маркалары да бірдей. Яғни, барлық автокөлік бір ғана өнім беруші – «СарыарқаАвтоПром» ЖШС-нен тікелей келісімшарт арқылы бір көзден сатып алынған. Автокөлік бағалары 5,9 млн және 6,1 млн теңге аралығында. Өнім берушімен келісімшарт биыл 2-3 сәуір аралығында жасалған. Қостанай аудандық ауруханасына 5 автокөлік сатып алынған. Ал Жітіқара, Жангелдин, Әулиекөл, Қамысты, Қарабалық, Амангелді аудандық ауруханаларының әрқайсынан 4 автокөліктен, Меңдіқара, Алтынсарин, Қарасу, Федоров аудандық ауруханалары мен Арқалық өңірлік емханасына, Октябрь селолық ауруханасына 3 автокөліктен, Ұзынкөл, Бейімбет Майлин, Сарыкөл аудандық ауруханаларына, Құсмұрын селолық ауруханасына және Қостанай қалалық ауруханасына 2 автокөліктен, қалған 11 ауруханаға 1 автокөліктен сатып алынған. Осы автокөліктің барлығына 414 млн 600 теңге жұмсалған. Бүгінгідей төтенше жағдай кезінде осынша автокөлік алудың қажеті болды ма? Қажет болса неге бір аурухананың өзіне 3-5 автокөліктен сатып алынды? Бұл әлде коронавируспен күресу үшін дайындық па? Азық-түлік бағасын тұрақтандыру үшін әлеуметтік-кәсіпкерлік корпорациялары азық-түлік қорын толықтырып жатыр. Оған да бюджет қаржысы жұмсалады. Мысалы, «Каспий ӘКК» АҚ төтенше жағдай уақытында Мемлекеттік сатып алу порталы арқылы барлығы 565 792 998 теңгеге 10 түрлі азық-түлік сатып алған. Барлық тауар бойынша 1-10 сәуір аралығында тікелей бір көзден алу тәсілімен келісімшарт жасалған. Барлық өнім берушінің 7-і МСА порталында алғаш рет келісімшарт жасаған және оның бәрі «Каспий ӘКК» АҚ-пен. Ал өнім беруші «ИП Ануарбек» Алматы қаласында тіркелген. Бұған дейін МСА порталында бір ғана келісімшарт жасаған. Ол 2017 жылы Өскемен арнайы әлеуметтік қызмет көрсету орталығына линолеум, яғни құрылыс материалын жеткізген. Байқап отырғанымыздай, кейбір сатып алудағы өнім берушілер сол өнімді өндіруші емес. Кейбірі сатып алу өткізілетін уақыттан 1-2 күн бұрын құрылған. Мұның барлығы жіті тексеруді қажет ететін деректер. Коронавируспен күрескен дұрыс, бірақ коррупциямен күресуді де ұмытпауымыз керек.Халима БҰҚАРҚЫЗЫ