Еліміздегі білім жүйесі бұдан былай біртіндеп онлайн жүйеге көшуі мүмкін. Онлайн университеттер негізінің қалануы осының дәлелі. Бұл – әлемде кеңінен тараған тәжірибе. Біздің елімізде енді ғана тәй-тәй басып жатыр.
Жастар жылының салтанатты ашылуында Мемлекет басшысы Н.Назарбаев қашықтықтан оқыту үрдісін қалыптастыру туралы айтып, тиісті тапсырма да берген болатын. Президенттің айтуынша, Қазақстан жастарының сауаттылық деңгейі әлемдегі 155 елдің ішінде 15-орында екен. Ал жас ұрпағымыздың білім деңгейі Швейцария, АҚШ, Норвегия және Финляндияны артта қалдыруға қабілетті болып шықты. Әрине, бұл қарқынын жоғалтпаса Қазақстан жақын арада «жаңа интеллектуалды державаға» айналудан үмітті. – Еліміз технологиялық және цифрлы болашаққа дайындалып жатқандықтан білім саласындағы маңызды тенденциядан сырт қалмау керек. Барлық табыс пен жетістіктің кілтіне айналатын тиісті білім мен дағдыны Қазақстан жастарына бере білуі тиіс. Бұл ретте қашықтықтан оқыту жүйесін тәжірибеге енгізу өте маңызды. Мәселен, АҚШ-та 20 миллион студенттің үштен бірі онлайн форматта білім алады. Сондықтан біздің елімізде де бұл тәжірибенің кеңінен қанат жаюына өріс ашуымыз керек, – деді Мемлекет басшысы. Расымен, әлем елдері әлдеқашан онлайн университеттер құрып, сол арқылы жастардың көкірек көзін ашуға кірісіп кеткен. Қазіргі таңда онлайн форматта білім берумен белсене айналысып жатқан оншақты университет әлемде кеңінен танымал. Мәселен, әлемге әйгілі Массачусетс технологиялық институты интерактивті онлайн оқыту форматында 1 800-ден астам тегін курс ұсынады. Институт курстан сәтті өткендерге арнайы сертификат та табыстайды. Британиялық Open University болса, негізінен, гуманитарлық салаға басымдық береді. Стэнфорд университеті де қашықтан оқимын деушілерге онлайн жүйе арқылы мүмкіндік береді. Тек үміткерлер iTunes U сервисіне жазылу арқылы түрлі интерактивті курстарды, видео және аудио дәрістерді тыңдай алады. Интернеттегі деректер арқылы түсінгеніміз, әлемдегі алғашқы ақысыз онлайн университет – 2009 жылы құрылған АҚШ-тағы University of the People деп аталатын бейкоммерциялық онлайн білім ордасы екен. Онда іскерлік басқару, компьютерлік ғылымдар, медициналық зерттеу және есептеуіш техника/информатика бойынша бакалавр дәрежесін иеленіп шығуға болады. Бұл ретте университет атақты профессор, академиктермен келісімге келген. Ал білім алушылар әлемнің әр түкпірінен жиналады. Сондай-ақ бұл университеттің білімін игерген студенттер Microsoft және HP сияқты әлемге танымал компанияларда іс-тәжірибеден өте алады. Осындай университет 2017 жылы Қазақстанда да ашылып, алғашқы қадамын бастап кеткен. WikiBilim қоры және Kcell компаниясының қолдауымен ашылған OpenU.kz – Астана ашық университеті, негізінен, төрт санат – ақпараттық технология, бизнес, гуманитарлық және жаратылыстану ғылымдары бойынша білім береді. Университеттің ресми сайтында «OpenU –еліміздің жетекші жоғары оқу орындары мен мамандары бірлесе әзірлеген онлайн-курстарға тегін қол жеткізу мүмкіндігін ұсынатын білім беру платформасы» деп жазылған. – Қазақстандық студенттер оқып жатқан оқу орнына, тұрып жатқан жеріне қарамастан, жақсы мамандардың қатысуымен жасалған сапалы курстарды көріп, соның негізінде білім алса деген ойдан туындады бұл идея. Өзім аймақтарда көп жұмыс істедім. Аймақтағы оқу орындарының мүмкіндіктері шектеулі. Ал бұл онлайн университет өз бетінше білім іздеген жас мамандарға тамаша мүмкіндік береді, – дейді идея авторы, «Ұлттық аударма бюросының» атқарушы директоры Рауан Кенжеханұлы. Қазіргі таңда «Рухани жаңғыру» бағдарламасы аясында қолға алынған әлемдегі үздік «100 жаңа оқулықты» қазақ тіліне аудару ісінің қарқынды һәм табысты жүріп жатқаны белгілі. Рауан Кенжеханұлының айтуынша, әлем елдері құныға оқитын, қазақ тілінде оқырман қауымға жол тартып жатқан осынау құнды кітаптардың мазмұнын баяндайтын арнайы курстар да осы онлайн университет жобасы аясында ұсынылуда. – Әу баста осы оқулықтарды аударып қана қоймай, онлайн курстар жасаймыз деген ұсыныс айтылды. Ұсынысты Білім және ғылым министрлігі қолдады. Қазір аударып жатқан оқулықтар негізінде аудармаға араласқан немесе сол пәнді жақсы білетін еліміздегі беделді оқытушыларды тарта отырып, онлайн курстар жасалып жатыр. Бүгінде аударылған 47 оқулықтың негізінде, орыс және қазақ тілдерінде 94 курс жасалды. Барлық онлайн курстар OpenU.kz платформасына жинақталып жатыр. Өткен жолы Президентке таныстырғаннан кейін Парламент депутаттары шақырып, қызығушылық танытты. Біз бұл жобаны таныстырып, бұл жұмыс әлемде қандай деңгейде, бізде қалай жүріп жатыр, осының бәрін баяндап, білім беру туралы заңға да қашықтан оқыту, онлайн оқыту деген ұғымдарды енгізіп, онлайн курстарға қойылатын талаптарды бекіту керек деген ұсыныс айттық, – деді идея авторы. Жастар жылының салтанатты ашылуында Елбасы да осы онлайн университет жайында сөз қозғап, ризашылық білдірген болатын. – Бүгін таныстырылған Open University біздің жастар үшін жаңа мүмкіндіктер ашады. Үкіметке бұл бағытқа қолдау білдіріп, еліміздегі барлық жоғары оқу орындары мен колледждердің аталған жобаны қолдануына мүмкіндік жасауын тапсырамын. Бұрын айтқанымдай, алғашқы жұмысшы мамандығын игеру өте маңызды. Сол себепті, сапалы техникалық және кәсіби білім алу басты басым бағыт ретінде сақталуы керек, – деген еді Мемлекет басшысы. Болашақта еліміздегі барша жоғары оқу орындары мен онлайн білім беру жүйесі тығыз қарым-қатынас жағдайында тізе қосып жұмыс істеуі мүмкін. Яғни, белгілі бір деңгейде студент еркіндігі пайда болады. Мұны бізге «Ұлттық аударма бюросының» басшысы жақсылап түсіндіріп берді. – Біз білетін білім беру жүйесі басқа заманда, басқа міндеттер үшін жасалған. Бұл жүйенің басты ұстанымы – стандарт. Барлығы ортақ талапқа сай, бір қалыпқа салғандай, бірдей жылдамдықпен оқуы тиіс. Бірақ сол жүйеде оқыған адамдардың барлығы бірдей үлгерім көрсетіп, бірдей тамаша нәтижеге қол жеткізе бермейді. Біреуі ілгері, біреуі кейін, енді біреулер мүлде артта қалып қояды. Бұл бәріне бірдей талап қоятын, оқушылардың жеке ерекшеліктерін ескермейтін жүйеге тән нәрсе. Демек, сынып немесе аудиторияға 20-30 оқушыны отырғызып, оларға бір мұғалім сабақ беретін жүйеге балама керек. Қазір оқытушының сабағы не лекциясын видеоға түсіріп, онлайн таратуға болады. Студент оны өзіне ыңғайлы уақытта, жерде қанша рет көрем десе де өзі біледі. Бұл өте маңызды. Себебі, оқу, білім алу дағдысы әр адамда әртүрлі. Біреу таңертең оқығанды қаласа, біреу түнде отырып оқығанды дұрыс көреді дегендей. Әр адамның қабілеті де әркелкі. Яғни, технологиялардың көмегімен білім беру, онлайн оқыту дегеніміз – білім беру процесін әр адамға жекелеп бейімдеуге мүмкіндік сыйлайды. Мұндай тәжірибені әлемде personalization деп атап жүр қазір. Әр адам өзіне ыңғайлы жерде, ыңғайлы уақытта, өзіне қолайлы жылдамдықпен білім алуы тиіс. «Астана ашық университеті» деп аталатын біздің жобамыз соған жағдай жасайды. Осы бастама аясында қазір халықаралық әріптестерімізбен ақылдасып, қашықтан оқытуға арналған курстарымызды мемлекеттік бағдарламаға сай өңдеп, әзірлеп жатырмыз. Ойымыз – еліміздегі барлық университеттер осы курстарды өздерінің студенттеріне ұсына алса. Егер сіз аймақтағы оқу орнының студенті болсаңыз және философия немесе тарихты онлайн өтемін деп таңдау жасасаңыз, университет сізге ондай мүмкіндікті беруі тиісті. Алайда бұл – сабаққа келмей, жыл соңында бір-ақ көрінуге болады деген сөз емес. Онлайн оқитын студент те тапсырмаларды қашықтан орындап, емтихан тапсырады. Тек оның өз ережесі, өз әдістемесі бар, – дейді идея авторы. OpenU онлайн университетінде дәріс беріп жүрген оқытушылардың бірі – белгілі математик Асқар Жұмаділдаев. Ғалымның айтуынша, мұндай жүйенің отандық білім мен ғылымға тигізер пайдасы орасан. – Шетелде онлайн түрде тегін білім алу кеңінен тараған. Онлайн университет дамып кеткен. Алайда ол университеттерде дәріс ағылшын немесе орыс тілінде жүргізіледі. Қазақ тілінде алғаш рет Рауан Кенжеханұлы, Нұрбек Мәтжани сияқты батыс көрген, ақылды жігіттер жасап отыр. Сондықтан бұл жобаға атсалысуға көмек бердім. Жобаның бір жақсысы студенттер жұмыс істеп жүріп те, басқа жерде жүрсе де онлайн оқи береді. Ғылымды популяризация жасауымыз керек. Егер мен сабақ беретін универден аптасына бір күн осындай жобаларға мені босатса, видеоға түсе беремін, сабақ үйретемін, – депті Асқар Жұмаділдаев. Мемлекет басшысы онлайн оқыту жүйесін қолдады. Тиісті тапсырма да берді. Президенттің сөзіне сүйенсек, жақын бірнеше жыл көлемінде еліміздегі барлық ЖОО мен колледждер онлайн білім беру дәрежесін енгізуі керек. Бірақ бастама қаншалықты сәтті жүзеге асады, Үкімет пен оқу орны басшылығының реакциясы қандай болмақ, бұл енді басқа тақырып.