Студенттер сессия алдында қобалжып жүр. Өйткені бұл емтихан басқасынан өзгерек. Қашықтан оқыған соң сессияны онлайн тапсыруға мәжбүр. Әрине, арасында сынақты басқаша форматпен тапсыратын оқу орындары бар болар. Дегенмен көпшілігі интернет дұрыс жұмыс істемейтінін алға тартады. Мәселен, Ақмола облысына қарасты ауылда тұратын студенттер қораның төбесіне шығып, тапсырма орындайды. Айтпағымыз, осынша еңбекпен білім алған ізденуші сессия тапсыра алмауы мүмкін. Себебі карантин кезінде табысынан айырылған ата-анаға баласының оқу ақысын төлеу қиын.
Иә, жұмыстың тоқтап қалуы студент пен ата-анаға қолбайлау болып тұр. Өйткені емтихан тапсырмаса келесі курсқа өтпеуі мүмкін. Қыстағы сессиядан әупірімдеп өткен ақылы бөлім студенттеріне тіпті қиын. Алғашқы емтиханда да оқу ақысының тең жартысын өтеу талап етіледі. Егер төлей алмаса, сессия тапсыру мүмкіндігінен айырылады. Көктемгі сынақта да дәл солай. Айырмашылығы – алдағы емтиханға кірмесеңіз, оқудан шығып қалуыңыз ғажап емес. Немесе жазғы сынға қалып, қайта оқисыз.
Ойыңызға бірден мемлекет бөлген 42 500 теңге түсті ме? Елімізде ЖОО бағасы кем дегенде 350 мыңнан басталады. Бірінші семестрде 175 мың теңгесін төлегенмен, көктемде екінші жартысын өтеу керек. Ал есеп айырысуға 42 500 теңге жетпесі белгілі. Бұл – бастапқы баға. Миллион теңге төлейтін оқу орны бар екенін де есте ұстаған жөн.
Мысалы, Нұрсұлу Темірханқызы әл-Фараби атындағы ҚазҰУ-да оқиды. Оның айтуынша, карантин кезінде оқу ақысын толық төлей алмаса, жартысын төлеуге өтініш жазуға болады. «Бастапқыда куратор-эдвайзеріміз төтенше жағдайға байланысты карантиннен кейін төлемақы жасауға болатынын айтты. Кейіннен толық төлем жасауымызды сұрады. Ал 20 сәуір күні толық төлеуге жағдай келмесе, жартысын төлеуге өтініш жазуды ұсынды. Оның өзінде проректордың атына арнайы өтініш жазамыз. Яғни, біз толық төлем жасай алмасақ қана жазуға мүмкіндік бар. Қателеспесем, 25 мамырға дейін төлем жасауға болады. Егер де уақытылы төленбесе, емтиханға кіруге рұқсат жоқ», – деді ол.
Осы мәселе бойынша ҚазҰУ-дың Журналистика факультетінің оқытушысы Әйгерім Алимжановадан мән-жайды сұрадық. Оқытушының сөзінше, университет оқу ақысын төлеуді тамыз айына дейін созуға шешім қабылдапты. Тіпті, жатақхана ақысын төлей алмағандар да кейінірек төлеуіне болады. Әрине, бұл бір ғана университеттегі жағдай. Ал еліміздегі басқа университеттер қандай шара қолданып жатыр?
Қазақ ұлттық қыздар педагогикалық университетінің студенті Динара Серікқызы оқу орнының 1, 2, 3-курс студенттеріне 15% жеңілдік бергенін айтты. Ал 4-курс студенттеріне жеңілдік жоқ екен. Нархоз университетінің студенті Әмина Теипжанқызының айтуынша, білім ордасы карантинге байланысты төлем мерзімін сәуірдің аяғына дейін ұзартқан.
Ал Абай атындағы Қазақ ұлттық педагогикалық университетінің студенті Ердәулет Азатұлы жеңілдік туралы не министрлік, не университет басшылығының мәлімдеме жасамағанына өкпелі. Студенттің сөзінше, толығымен оқу ақысын төлеу міндет. Жұмыс тоқтап тұрғандықтан оған төлем жасау қиынға соғып тұр.
Ал Қазақ спорт және туризм академиясында дәріс оқитын Жаңагүл Тұрсынғалиқызының айтуынша, студенттер оқу ақысын 1 мамырға дейін төлеуі керек. Алайда елдегі жағдайға байланысты академия әкімшілігі төлем мерзімін 15 мамырға дейін ұзартқан. Сондай-ақ бұрыннан бері жалғызбасты ана мен жағдайы төмен отбасы студенттеріне 10-15% жеңілдік бар екен. Төтенше жағдай үшін белгілі бір бекітілген жеңілдік қарастырылмаған.
Оқу ақысы туралы сұрағымызды әлеуметтік желі арқылы министрлік өкілдеріне жолдағанбыз. Алайда жауап жоқ. Әрине, оларға күніне сан мыңдаған хат келіп түседі. Оның үстіне қашықтан оқудың жыры көп. Бірақ елдегі білім-таразысында тек орта білім беру жүйесіне басымдық беріп жатқан жоқ па? Жоғары оқу орындарының жайы мен төтенше жағдайдағы халі туралы мәлімдеме де аз. Мектеп оқушылары қашықтан оқып жатса, олар онлайн жүйенің де басын шалып жүр. Алда онлайн сессия күтіп тұр. Білуімізше, бұл – ел тарихындағы алғашқы онлайн емтихан.
Кейіннен датымыз министрлік құлағына жетті ме, білмедік. Құзырлы орган өкілі әлеуметтік желідегі сұрауымызға көз жүгірткен соң, Telegram-ға жазба жариялады. Онда елдегі барлық жоғары оқу орындарында HelpDesk және Call-орталықтар жұмыс істейтіні айтылған. HelpDesk арқылы техникалық қолдау мен мәселе туындаса шешу жолын табуға болады-мыс. Жүйеге күніне 30-ға жуық студент жүгінсе, Call-орталыққа тәулігіне 40-қа жуық қоңырау түседі екен. Ал «қалғанын ішің білсін» дейтінге ұқсас жауапқа қанағаттанбадық.
Артынша 21 сәуір күні Білім және ғылым вице-министрі Мирас Дауленов пен бірқатар ЖОО өкілдерінің қатысуымен онлайн конференция өтті. Онлайн кездесуде қашықтан оқу, мемлекеттік емтихан мен диплом жұмысы жайлы сөз болды. Емтихан тапсырудың үш жолы бекігенмен, нақты шешімді оқу орны қабылдамақ. Өйткені еліміздегі жоғары оқу орындары 2018 жылы академиялық дербестік алған-ды. Ал карантиндік шектеулер алынбаса, 4-курс студенттері диплом жұмысын қашықтан қорғайды. Диплом жұмысы мен сессия тәртібі ЖОО ректорларының немесе білім ордасының әлеуметтік желідегі парақшасында жарияланады.
Хош, жоғарыдағы мәселеге қайта оралсақ. Оқу ақысын төлеу жайы күнтәртібінде тұр. Қайталап жазайық, егер төлем жасалмаса студент сессияға қатыспайды. Академиялық дербестік дегенімізбен де, оқу ақысына келгенде министрліктен бір пәрмен қажет-ті. Өйткені «Би екеу болса, дау төртеу» болары белгілі. Ал бұл тұста өз басына бөлек-бөлек «би» саны көп. Сондықтан жауапты министрліктен тұшымды мәлімдеме күтеміз.
Ал Абай атындағы Қазақ ұлттық педагогикалық университетінің студенті Ердәулет Азатұлы жеңілдік туралы не министрлік, не университет басшылығының мәлімдеме жасамағанына өкпелі. Студенттің сөзінше, толығымен оқу ақысын төлеу міндет. Жұмыс тоқтап тұрғандықтан оған төлем жасау қиынға соғып тұр.
Ал Қазақ спорт және туризм академиясында дәріс оқитын Жаңагүл Тұрсынғалиқызының айтуынша, студенттер оқу ақысын 1 мамырға дейін төлеуі керек. Алайда елдегі жағдайға байланысты академия әкімшілігі төлем мерзімін 15 мамырға дейін ұзартқан. Сондай-ақ бұрыннан бері жалғызбасты ана мен жағдайы төмен отбасы студенттеріне 10-15% жеңілдік бар екен. Төтенше жағдай үшін белгілі бір бекітілген жеңілдік қарастырылмаған.
Оқу ақысы туралы сұрағымызды әлеуметтік желі арқылы министрлік өкілдеріне жолдағанбыз. Алайда жауап жоқ. Әрине, оларға күніне сан мыңдаған хат келіп түседі. Оның үстіне қашықтан оқудың жыры көп. Бірақ елдегі білім-таразысында тек орта білім беру жүйесіне басымдық беріп жатқан жоқ па? Жоғары оқу орындарының жайы мен төтенше жағдайдағы халі туралы мәлімдеме де аз. Мектеп оқушылары қашықтан оқып жатса, олар онлайн жүйенің де басын шалып жүр. Алда онлайн сессия күтіп тұр. Білуімізше, бұл – ел тарихындағы алғашқы онлайн емтихан.
Кейіннен датымыз министрлік құлағына жетті ме, білмедік. Құзырлы орган өкілі әлеуметтік желідегі сұрауымызға көз жүгірткен соң, Telegram-ға жазба жариялады. Онда елдегі барлық жоғары оқу орындарында HelpDesk және Call-орталықтар жұмыс істейтіні айтылған. HelpDesk арқылы техникалық қолдау мен мәселе туындаса шешу жолын табуға болады-мыс. Жүйеге күніне 30-ға жуық студент жүгінсе, Call-орталыққа тәулігіне 40-қа жуық қоңырау түседі екен. Ал «қалғанын ішің білсін» дейтінге ұқсас жауапқа қанағаттанбадық.
Артынша 21 сәуір күні Білім және ғылым вице-министрі Мирас Дауленов пен бірқатар ЖОО өкілдерінің қатысуымен онлайн конференция өтті. Онлайн кездесуде қашықтан оқу, мемлекеттік емтихан мен диплом жұмысы жайлы сөз болды. Емтихан тапсырудың үш жолы бекігенмен, нақты шешімді оқу орны қабылдамақ. Өйткені еліміздегі жоғары оқу орындары 2018 жылы академиялық дербестік алған-ды. Ал карантиндік шектеулер алынбаса, 4-курс студенттері диплом жұмысын қашықтан қорғайды. Диплом жұмысы мен сессия тәртібі ЖОО ректорларының немесе білім ордасының әлеуметтік желідегі парақшасында жарияланады.
Хош, жоғарыдағы мәселеге қайта оралсақ. Оқу ақысын төлеу жайы күнтәртібінде тұр. Қайталап жазайық, егер төлем жасалмаса студент сессияға қатыспайды. Академиялық дербестік дегенімізбен де, оқу ақысына келгенде министрліктен бір пәрмен қажет-ті. Өйткені «Би екеу болса, дау төртеу» болары белгілі. Ал бұл тұста өз басына бөлек-бөлек «би» саны көп. Сондықтан жауапты министрліктен тұшымды мәлімдеме күтеміз.