Әлем әдебиеті теориясын қазақша оқимыз
Әлем әдебиеті теориясын қазақша оқимыз

М.Әуезов атындағы Әде­биет және өнер инс­ти­тутында Тұңғыш Президент – Елбасы Н.Назарбаевтың «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» бағ­дар­ламасы бағыттары­ның бірі – «Жаңа гума­ни­тар­­лық білім. Қазақ тілін­дегі 100 жаңа оқулық» жоба­сы ая­сын­да ауда­ры­лып ба­сылған әлем әде­бие­ті тео­риясының жинақ­тары таныстырылды.

«Әлем әдебиеті теориясы қа­зақ тілінде» тақырыбында өт­кен кон­ференцияға аударма ісіне араласқан аудармашылар мен редакторлар, әдебиетші маман­дар мен танымал ғалымдар, ғылы­ми орталық мамандары, ұстаздар мен студенттер қатысты.

Жиында кіріспе және 4 том­дық антологиядан тұратын «Әде­биет теориясы» жинағын ағыл­шын тілінен қазақ тіліне аудару барысы, аударма сапасы мен жаңа ғылыми ұғымдар, термин­дер қолданысы кеңінен талқы­лан­ды. Ғалымдар бір топ батыс әдебиетшілері дайындаған ең­бек­тің мазмұны мен құрылы­мы, оларды оқу бағдарламасына енгізу мәселелеріне тоқталды.

– Осыдан екі жылдан астам уақыт бұрын Елбасының «Бола­шақ­қа бағдар: рухани жаңғыру» бағдарламасы жарияланған бола­тын. Содан бері бүкіл еліміз­де қо­ғамдық сананы жаңғырту жө­нін­де үлкен жұмыстар жүргізі­ліп жатыр. Сол рухани жаңғыру бағ­­дарламасының ішіндегі ең көр­нектілерінің бірі – «Жаңа гу­ма­­нитарлық білім. Қазақ тілін­де­гі 100 жаңа оқулық» бағдарла­ма­сы. Осы жылдардың ішінде бүкіл әлемдегі ең озық университеттер­де кем дегенде үш басылым көр­ген, әлденеше миллиондаған тара­лыммен таралған оқулық­тар­ды қазақ тіліне аудару міндеті алға қойылды. Екі жылдың ішін­де 48 оқулық жарық көрді, – деді «Әдебиет теориясына кіріспе» және 4 томдық «Әдебиет теория­сы­ның антологиясы» еңбегінің жалпы редакциясын басқарған, фило­логия ғылымдарының док­торы Кенжехан Матыжанов. – Әдебиет теориясы – шы­ғар­маны қалай жазудың құпия­сы­на баулитын теориялық тол­ғам­­дар емес, оның ғасырлар бой­­ғы тәжірибесін жинақтап, сара­лап, қорытынды байламдар жасап отыратын тәжірибелік негіздегі ғылым саласы. Оқулық ав­торлары да мәселеге осы тұр­ғы­­дан келген. Тіпті олардың көр­кем әдебиетке деген көз­қа­ра­сының өзі біздегі кеңестік кезең­де қалыптасқан ұғымнан әлде­қай­да кең. Авторлар – жиырма жылдан астам уақыт бойына кол­ледждерде қа­зір­гі әдебиет тео­риясынан сабақ беріп келе жат­қан ұстаздар. Олар ұзақ жыл­дар бойына жинақ­та­ған тәжі­ри­бе­лерін қоры­тып, үнемі жетіл­ді­ру­мен болған. «Бұл кітап­тың тұса­уы дәрісханада кесілгені­мен, алдағы уақытта қолданылу өрісі өзінің кең шалқарын таба­ты­ны­на, біздің оқыту әдістеріміз мүлде бөлек курстар мен үлкен ауди­­то­рия­лардың да қажетіне жарайты­ны­на шүбә келтірмейміз» дегенді олар нық сеніммен айта­ды. Осын­шама тыңғылықты ізденіс­тер мен жинақталған мате­риалдар негізінде жалпы көлемі 5 кітаптан тұратын оқу­лық­т­ар кешені біздің әдеби ортаға үлкен олжа болды. Бұл студенттер, магис­транттар, докта­ранттар үшін таптырмас еңбек.

Жинақ әдебиеттегі орыс фор­ма­лизмі, структурализм, фено­мено­логия, постструктура­лизм, психоанализ ұғымдары, пос­то­тар­­шыл және трансұлттық таным туралы түсінік береді.

Жиында әдеби мәтіндерді қабыл­дау және шығармаларды тео­риялық тұрғыдан зерделеу, оқыр­манның әдеби талғамы, адам­зат дамуындағы әдебиеттің алар орны да талқыланды. Ға­лым­­дар мен тілші мамандар «бұл кітап­тар­дың қазақ тіліне аудары­луы қазақ­стан­дық әдебиет сала­сы мен ғылы­ми ортаның күшеюі­не, тілі­міз­­дің заманға сай әлеуетін арт­тыруға зор үлес қосатынын атап өтті.

Әдебиет теориясы жинақтары 2019-2020 жаңа оқу жылына дейін 10 мың дана таралыммен елі­міз­де­гі 112 жоғары оқу орнына тара­ты­­лады. Сонымен қатар осы оқу­лықтар негізінде дайындалған онлайн курстар «Қазақстанның ашық университеті» платформа­сына жүктеліп, еркін қолданысқа берілді.

«Қазақ тіліндегі 100 жаңа оқулық» жобасы аясында жалпы саны 48 оқулық аударылғанын айт­тық. Оқулықтар философия, әлеу­меттану, дінтану, лингвис­тика, мәдениеттану, дүниежүзі тарихы, әдебиет теориясы, ха­лықа­ралық құқық және бизнес, қазіргі заманғы педагогика, өнер тарихы, интернет психологиясы, стратегиялық менеджмент, мар­ке­тинг негіздері, ұйымдық мінез-құлық, медиа және бизнес-ком­му­никация, адам ресурс­та­рын басқару, дипломатия, оринтализм және семиосфера секілді бағыт­тар­ды қамтиды. Жоба Білім және ғылым министрлігінің тапсы­ры­сы бойынша «Ұлттық аударма бюросы» қоғамдық қорының үйлестіруімен жүзеге асуда.