Сонымен, Мәжілістен өтіп, Сенатқа жеткен парламенттік оппозиция туралы заң жобасы бірауыздан қабылданды. Біреулер мұны демократияға қарай жасалған батыл қадам десе, кей сарапшылардың оған күмәні бар.
Егер Президент құжатқа қол қойса, заң жобасы 2021 жылдың 1 қаңтарынан бастап күшіне енеді. Бәлкім, қазіргі Парламентке ол құжатты қолдану қиындау болар. Ақжолдықтар мен коммунистер оппозиция болуға ұмтылып тұрғаны шамалы. Сәйкесінше, жаңа заң сайлаудан кейінгі жаңа Парламентте қажет болар.
– Бізге парламенттік оппозиция институты қажет. Соңғы жылдары өз ұстанымдарын ашық білдіріп жүрген белсенді азаматтар бірқатар әлеуметтік-экономикалық мәселені шешуге атсалысты. Біз балама пікірлер мен қоғамдық талқылау тоқыраудың басы емес, дамудың басты талаптарының бірі екеніне көз жеткіздік. Сондықтан Парламенттегі саяси азшылықтың негізін заң жүзінде бекіту қажет, – деген еді Мемлекет басшысы Ұлттық қоғамдық сенім кеңесінің екінші отырысында.
Заң жобасына «оппозициялық партиялар билік партиясынан бөлек өзгеше саясат жүргізуге міндетті» деген тезис енгізіліпті. Яғни, өзін оппозициямыз деп ойлайтын депутаттар Парламентте үн-түнсіз жүре бермей, белсенді жұмыс істеуге, халықтың мұң-мұқтажын жеткізуге тиіс. Заң жобасының авторларына сенсек, құжатта оппозиция үшін бірқатар құқықтық артықшылық қарастырылған. Мысалы, олар әрбір сессия кезінде Парламент тыңдаулары мен Үкімет сағаттарын бекіту, Үкіметтің заң жобасына балама заң жобасын ұсыну, Парламенттің кез келген іс-шарасына қатысу, Мәжіліс пен Сенаттың бірлескен отырысында сөз сөйлеу құқығын иеленеді. Сонда дейміз-ау, ширек ғасыр бұрын қабылданған «Парламент және оның депутаттары туралы» конституциялық заң қайда қалады? Жаңағы құқықтың бәрі сол заңда тайға таңба басқандай жазылған ғой. Мұндай мүмкіндік депутаттарда баяғыдан бар емес пе? Яғни, қазіргі түрлі фракция өкілдері аталған құқықтарды қолдана алмағаны ғой. Қолданса, арнайы заң қабылдаудың қажеті де болмас па еді?
Дегенмен заң жобасын ұсынған «Ақ жол» партиясының төрағасы Азат Перуашевтің сөзінше, ақжолдықтардың Парламент отырысында сөйлеуіне кедергі көп екен.
– «Ақ жол» депутаттары сөйлеген кезде бірнеше рет микрофон өшірілді. Екі шақырылымда біз дайындаған заң жобасының бұған дейін бірде-бірі өтпеген. Енді жаңа заң Парламенттегі көпшілікке оппозицияны шеттетуге тосқауыл қояды, – дейді депутат.
Талқылауға татитын ең негізгі өзгеріс: бұдан былай оппозиция өкілдері Мәжіліс комитеттерінің біріне төрағалық етіп, екі комитетке өз хатшыларын тағайындай алады. Оппозицияға бөлінген комитетке азшылықтын үміткері қажетті дауыс жинай алмаса, сол лауазымға оппозиция басқа да кандидаттарын ұсына алады, неге десеңіз, бұл квота тек оппозицияға бөлінген. Тіпті, Парламенттегі көпшілік пікірталасты тоқтатамыз деп шешсе де, бәрібір оппозицияға сөз беруге мәжбүр болады. Жөн-ақ. Оппозиция қоғамды алаңдататын мәселелерді көшеде емес, Парламент қабырғасында көтерсе, өркениеттің нышаны емей немене? Бұл – қоғамдық пікірдің жүйелене отырып, Үкіметке жетуіне жағдай жасау деген сөз.
Қазір Парламенттің төменгі палатасындағы 107 орынның 84-і Nur Оtan партиясына тиесілі. Өзге екі партия – «Ақ жол» мен ҚКХП-ға жеті-жетіден орын бұйырған. Аталған екі партия да Үкімет ұсынған заңдарға табанды қарсылық танытып жүргенін байқамаппыз. Қоғамға қозғау салып, жаппай резонанс тудырған мәселелерде үн қатқан кездері де шамалы. Демек, ол партияларды оппозиция деу қиын-ақ. Мәселен, заңды әзірлеген Азат Перуашевтің Үкіметке азу тісін ақситқаны есте жоқ. Әлбетте, оппозиционер атаулы саяси оппонентін жақтырмауы керек деген қағида да жоқ. Бірақ саяси ұстанымның маңыздылығын да ұмытпаған жөн.
Айтпақшы, заң жобасы Парламенттің төменгі палатасына арналған. Құжаттың кей тармақтарында бұл өзгертулер тек Мәжіліске қатысты екені анық көрсетілген. Бұдан шығатын қорытынды: оппозиция өкілдері көтерген көкейкесті мәселелер Мәжілістен өтіп, Сенатқа жетіп, жығылуы мүмкін. Себебі Сенат шешуші дауысқа ие. Ал «Ақ жол» партиясының өкілдері «заңды әзірлеу барысында әлемдік тәжірибеге сүйендік», – дейді.
Рас, қос партиялы Батыс елдерінде Парламентте депутаттар бір-бірін тырп еткізбейді. АҚШ-тағы демократтар мен республикашылдар, Британиядағы лейбористер мен консерваторлар барын салып, күреседі. Қазір демократтардың атынан шыққан Нэнси Пелоси мен республикашыл Дональд Трамп арасындағы саяси арпалысты көріп жүрміз. Біреуі бұра тартып бара жатса, дереу екінші жақ өре түрегеледі. Келешекте Мәжілісте сайлаушылар мүддесін осылайша қорғайтын депуттарын көру – азаматтық қоғам үшін мақсат болып тұр. Бәлкім, қабылданған жаңа заң сол мақсатқа жол ашар...
Еркебұлан НҰРЕКЕШ
