Бұл үшін не істеу керек болды?
Алға қойылған тапсырманы орындау, яғни жұмыстағы ашықтық пен халық күткен қолжетімділікті жүзеге асыру сенім деңгейін арттырып, кері байланысты нығайту болып табылады. Ол үшін негізгі жұмыс, ең алдымен азаматтарды қабылдау тәртібін қайта қалыптастырудан басталды. Соның нәтижесінде қазіргі кезде облыстық, аудандық және қалалық Ішкі істер департаментінің бастықтары азаматтарды күнде қабылдайтын болды. Бұл жұмыс министрліктің өзінде де тұрақты негізге айналды. Мәселен, өткен жылы ғана Ішкі істер министрі Ерлан Тұрғымбаев 326 азаматты қабылдады. Оның орынбасарлары 309 адамды қабылдады. Бұл орайда азаматтардың қабылдауда болуын оңайлату, жеңілдету мақсатында да тиімді амалдар қолданылып жатыр. Соның бірі, елдің алыс түкпірлерінен жетіп үн қатқысы келетін азаматтардың жолға жұмсар шығыны мен уақытын жоғалтпас үшін аймақтық департаменттермен бейнебайланыс ұйымдастырылды. Мұндағы мақсат – полиция басшылығына өздерінің жеке өтініш, шағымын жеткізгісі келетін кез келген азаматтың үні естілуі тиіс. Мұндай жұмыстың арқасында тиісті шешімдер жедел қабылданады. Осы орайда, айта кетер тағы бір жайт, «Ішкі істер министрі блогы» заңдарды ұғындыру, ЖЖЕ бұзылу деректері туралы хабарлау, қылмыстық істерді тергеу мәселелері жөнінде жыл басынан бері түскен 2 мың өтінішке түсіндіру берді. Осының негізінде халық полиция жұмысының ашықтығы мен қолжетімділігіне ие бола бастады. Бұдан басқа, қалалық, аудандық полиция бөлімдерінде азаматтарға арналған қабылдау ұйымдастырылып, онда келушілерге қажетті кез келген кеңес беріледі. Тіпті, бұл аз десеңіз, азаматтардың пікіріне құлақ асу үшін кабинетте отырып алмай, адамдарды «Жолда қабылдау» да жолға қойылды. Бұл азаматтарға далалық жағдайда полициямен «жеке» кездесуге мүмкіндік берсе, полиция үшін халықпен тиімді байланысты орнатуға мүмкіндік туғызады. Мәселен, осындай сындарлы кездесулердің арқасында 184 мың азаматқа кеңес берілсе, 193 мыңның үстінде түрлі өтініш, оның ішінде полиция қызметін жақсартуға қатысты 26,6 мың ұсыныс қаралды. Ал халықпен осындай өзара байланысты жұмыстарды жүргізу полиция органдарының басшылары мен учаскелік инспекторларға есептік кездесулерді өткізуге де үлкен әсерін тигізеді. Сөйтіп, азаматтардан белгілі бір аймақтарда тәртіп пен полиция қызметін жақсартуға байланысты нақты да оңды ұсыныстар түседі. Мәселен, үстіміздегі жылы полиция басшыларының халықпен өткен 400-ден аса есептік кездесу нәтижесінде 1 мыңдай ұсыныс түскен. Міне, осы ұсыныстың көбі жүзеге асырылды. Халықпен кері байланыс жұмысы да жолға қойылды. Мәселен, биыл «Полиция. кз» медиа порталы құрылып, онда азаматтар мен БАҚ өзекті, жедел және нақты ақпаратты алып отырады. Оған қоса, «сұрақ-жауап» тарауына түскен кез келген өтініш қараусыз қалмайды. Бәріне жауап қайтарылады. Соның арқасында бүгінде бұл сайтты интернет пайдаланушылардың 15 мыңы оқып отыр. Мұны аз десеңіз, кеше ғана Facebook-те «азаматтарға арналған қоғамдық онлайн қабылдау» басталды. Осылайша, Ішкі істер министрі Ерлан Тұрғымбаев айтқандай, қазақстандық полиция қауіпсіздік жағдайын жақсартуға байланысты ұсыныстар мен өтініштерге құшағын айқара ашты.Халық сенімі – басты баға
Халық сенімі – полиция қызметіне берілетін негізгі баға. Осы бағаға лайықты болу үшін Ішкі істер министрлігі ақпараттық технологияларды енгізуде. Бұрынғыдай жаппай қолданылатын қағаз анықтамалар жойылып, орнына барлық мемлекеттік қызметті электронды жүйеге көшіру жүзеге асып жатыр. Мәселен, мекенжай анықтамасын беру тоқтатылып, ол электронды түрде алынады. Ал бұрын осы анықтаманы алу үшін жылына 10 млн адам кезекте тұратын. Сөйтіп, Ішкі істер министрлігі көрсететін қызметтердің 83%-ы электронды форматқа ауысты. Демек, мұның тиімді жағы өте зор: біріншіден, сыбайлас жемқорлық тыйылады, екіншіден, қарапайым азаматтар уақыты үнемделеді, үшіншіден, әр адам үйде отырып «Электронды үкімет порталы» арқылы қажетті жұмысын тындыра алады.Адамдардың тұрмысы, құқының қорғалуы, заң талаптарының сақталуы – бүгінгі күннің басты талабы болып қала бермек. Осыған орай, еліміздің Ішкі істер министрлігі полицияның ашық әрі адам-дардың мұң-мұқтажына жедел назар аударуы үшін бірқатар игі істі жүзеге асырды.
Әрине, полициясыз қоғамды елестету мүмкін емес. Сондықтан да Ішкі істер министрлігі еліміздегі ең ірі құқық қорғау органы болып табылады. Оның функционалдық міндеттері де өте көп. Мына әлемді шарлаған қауіпті дертке байланысты елдегі қиын-қыстау кезеңде адамдардың өмірі мен денсаулығын қорғау үшін полиция үнемі алдыңғы шептен көрініп отыр. Төтенше жағдай мен карантин кезінен басқа да барлық уақытта полиция түрлі қылмыскермен күрес жүргізуде. Олар адам өлтірген, ұрып-соққан, зорлық-зомбылық, ұрлық, тонаушылық жасағандар мен тағы басқа қылмыстарды ашу үшін күндіз-түні қызмет етеді. Осы жұмыстардың бәрін табанды түрде қажымай-талмай атқарудың арқасында елдегі қылмыстық жағдай түзеле бастады. Ағымдағы жылдың басынан есептесек, қылмыс саны 38%-ға азайып отыр. Өйткені көптеген қылмыс түрінің ізін суытпай ашу көрсеткіші көбейе түсті. Ал бұл азаматтардың полицияның жұмысына деген сенімінің артуына нақты нәтиже болмақ.Қылмыс жасағандар құтылмайды
Электронды төлем операцияларын қолдануда азаматтар алаяқтардың арбауына түсіп қалады. Алаяқтардың бұқаралық ақпарат құралдарында түрлі қитұрқы жарнамалары жарияланып, оған белгілі тұлғалар тартылады. Олардың теріс пиғылды істеріне одан әрі жол бермеу үшін полиция қылмыскерлерді анықтауға бар күш-қайратын жұмсайды. Сондай бір алаяқтық амалдар қолдану үшін шағын қаржы пирамидаларын құрған «Тиімді қарыз», «Гарант 24 ломбард» т.б. шағын несие ұйымдары 39 мың төлемшіні 8 млрд теңгеге алдап соқты. Соның салдарынан алаяқтардан алданғандардың көбінің материалдық жағдайы ауырлап кеткен. Әйтеуір ІІМ жедел араласуымен (Молдова, Қырғызстан) 3 құрылтайшы компанияның аймақтық филиалдарының 25 басшысы ұсталды. Қалғандары да іздестірілуде. Сол сияқты адал бағып отырған малын ұрлап әкету азаматтарды үлкен шығынға ұшыратады. Бұл қылмыстың алдын алу үшін Мемлекет басшысының тікелей тапсырмасымен Қылмыстық кодекске мал ұрлығы бабы енгізілгені белгілі. Соған сай жұмыс істеп жатқан полиция ұрланды деп тіркелген 4 594 малдың 2 217-сін қайтарып үлгерді. Мал жоғалуының көптеген себебі болса да, оның бәрі ұрлыққа теңелетіні белгілі. Осы жағдайда полиция мал басының жоғалуы мен ұрлануына қарсы тиімді әрекет ететін ұсыныстарды енгізіп, жауапкершілікті қатаңдатуды қолға алып отыр. Полиция үшін қашанда қоғамдық қауіпсіздікті сақтау, адамдардың тыныш, бейбіт өмір сүруін тұрақты қадағалау – басты міндет. Бұл міндетті талапқа сай орындау мақсатында халықпен тікелей байланысқа түсетін полиция бөліністері қызметі өзгертілді. Жол-патрульдік полиция патрульдік қызметке ауысты. Қылмыстың алдын алу шараларын күшейту мақсатында полиция қызметкерлері мектепке, көшеге, қоғамдық орындарға көптеп тартылып, халықпен тікелей қызмет істеуде. Адамдардың өмірін сақтау үшін жол-көлік оқиғасын азайтуға байланысты көптеген шара қолға алынып жатыр. Жыл сайын жол апатынан 2,5 мың адам опат болады. 20 мыңнан астам адам жарақат алады. Сонда бұған негізгі себеп – көлік жүргізу тәртібін жүргізушілердің сақтамауы. Әсіресе, спиртті ішімдік ішіп алып көлік жүргізетін азаматтарға тоқтам жоқ. Сондықтан мұндай заңбұзушылықтың алдын алу мақсатында тәртіп күшейтілді. Мәселен, биылғы жылдың өзінде 881 жүргізуші қылмыстық жауапкершілікке тартылды. 3,4 жүргізуші заң бұзғаны үшін жүргізуші куәлігінен айырылды. Ал 6,7 мыңға жуық жүргізушіге айып тағылды. Соған қоса, жүргізушілерге де барлық оңтайлы жағдай жасалып жатыр. Көп ұзамай жүргізуші куәлігін, көлік құралының тіркелу куәлігі, сақтандыру қағазы және т.б. бірнеше құжаттарды жүргізушілерге алып жүрудің қажеті болмайды. Жүргізуші қолында тек жеке куәлігі болса жеткілікті. Қалған ақпараттың бәрі полиция қызметкерінің қолындағы планшет арқылы тексеріледі. Бұған қоса, полицейлер бейнетіркеу жүйесімен қамтамасыз етілген. Сол сияқты қылмыстық іс жүргізудің ашықтығы, мөлдірлігі үшін биылғы жылдан бастап барлық қылмыстық істің көбі электронды форматта тергеледі. Бұл сыбайластықты болдырмауға, тергеу мерзімін қысқартуға және бақылауға жол ашады.Оңтайлы реформа – оңды іске бастады
Әрине, полицияның атқарып жатқан қызметі орасан. Оның түрі де көп. Соның бәрі халықтың қамы үшін жасалып жатқан істер. Ал ол талаптан шығу үшін ішкі істер жүйесін реформалау да күн тәртібінен түскен емес. Өткен жылы құрылым оңтайландырылды, артық басқару салалалары қысқартылды. ІІМ бөліністері мен органдардың саны 10%-ға қысқарды. Нысандарды күзетудің кейбір түрін бәсекелес ортаға беру арқылы бірқатар өзіне тән емес қызмет түрі тоқтатылды. Сөйтіп, одан үнемделген қаржы қызметкерлердің жалақысын көбейтуге жұмсалды. Оған қоса, тұрғын үй жалдау ақысы үшін өтемақы алатын қызметкерлер саны ұлғайды. Осылайша, полицейлердің жаңа келбетін қалыптастыруда ведомстволық білім берудің күрделі реформасы жүргізілді. Полицейлерді дайындайтын 12 оқу орнының ең үздік деген 5-еуі ғана қалдырылды. Қорыта келгенде, айтар ойымызды Ішкі істер министрі Ерлан Тұрғымбаевтың: «Қарапайым азаматтардың тыныш ұйықтап, қауіпсіз өмір сүруі – біздің басты міндетіміз. Әрине, полицейлердің жұмысында да кемшіліктер бар. Оларды түзеу үшін біз бар күш-жігерімізді жұмсаймыз. Тәртіп бұзған, қылмысқа жол берген қызметкерлердің ішкі істер органдарында жұмыс істеуге құқығы жоқ. Біз ондай полицейлерден тазарып, тек Отан алдында адал қызмет ететіндерді қолдаймыз. Полиция – қоғам айнасы! Президент Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев айтқандай, біз қашанда ашық әрі халықтың сенімді серігі болуға бар күшімізді саламыз» деген сөзімен түйіндейміз.Әлімжан ЖАРЫЛҚАҒАНОВ