Несие төлемін күзге дейін шегеруге болады
Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігінің төрағасы Мәдина Әбілқасымова да төтенше жағдай режимінің аяқталуына қарамастан шағын және орта бизнес кәсіпорындарының қызметін қайта құру бірқалыпты болмай жатқанын айтады. Себебі тауар мен қызмет түрлеріне сұраныс қысқарып, айналым мен түсім азайған. Соның салдарынан бизнес субъектілері алған несиесін төлей алмай отыр. Сол себепті агенттік екінші деңгейлі банктермен және Қазақстан қаржыгерлерінің қауымдастығымен бірлесіп, ШОБ субъектілеріне қолдау көрсетудің қосымша шараларын іске асыруды бастады. Мысалы, 2020 жылдың 15 маусымында ШОБ субъектілеріне қосымша қолдау шараларын көрсету тәртібі бекітілген. Аталған тәртіпке сәйкес, ШОБ субъектісі 2020 жылдың 16 маусымы мен 15 қыркүйегі аралығында қосымша қолдау алу туралы банкке немесе микроқаржы ұйымдарына өтініш жасайды. Несие ұйымы әрбір кәсіпкер бойынша оның қаржылық жағдайын, төтенше жағдай мен карантиннің қаржысына әсерін және қаржылық жағдайын қайта құрудың перспективасын бағалайды. Егер ШОБ субъектілерінің қаржылық жағдайы нашарлаған болса, несие ұйымдары қолдаудың екі бағытын ұсынады. Біріншісі – уақытша қаржылық қиындыққа тап болған қарыз алушылардың несие бойынша төлемдерін кейінге қалдыру. Бұл шара бизнестің борыш жүктемесінің айтарлықтай өсуіне апарып соқпайды. Екіншісі – несиені жеңілдік берілген талаптар-мен кәсіпкерлік субъектілеріне қолдау көрсетудің мемлекеттік бағдарламалары шеңберінде қайта қаржыландыру. Айта кетейік, бұл мүмкіндікті барлық ШОБ субъектілері, оның ішінде төлеу мерзімі шегерілген субъектілер де пайдалана алады. Есте болса, 16 наурыз бен 15 маусым аралығында жеке тұлғалар, ШОБ субъектілері үшін несиелер бойынша төлемдерді кейінге қалдыру мүмкіндігі берілді. Мәдина Әбілқасымованың дерегінше, бұл кезеңде 1 млн 890 мыңнан астам адамның немесе барлық қарыз алушы жеке тұлғаның 34 пайызының төлемі кейінге қалдырылыпты. Бұл төлемдердің жалпы сомасы 268 млрд теңгені құраған. Ал несиені қайта құрылымдауға 12 455 шағын және орта бизнес субъектісі өтініш жасаған. Бұл ШОБ-тағы несие алушылардың 42,5 пайызын құрайды. Қайта құрылымдалған төлемдердің жалпы сомасы 165 млрд теңгеге жеткен. Аталған цифрдан көріп отырғанымыздай, еліміздегі несие алушылардың жартысынан астамы несиені уақытында төлеп отыр.Айналымды толықтыру үшін несие береді
Карантин кезінде қиындыққа тап келген кәсіпкерлер арзан несие берсе деген өтініш айтып еді. Енді жұмыс істеп тұрған кәсіпкерлердің айналымдағы қаржысын толықтыру үшін жеңілдетілген несие ұсынылмақ. «Айналым капиталын толықтыру үшін ШОБ субъектілері жеңілдікпен несиелеу бағдарламасы бойынша несие ала алады. Осы бағдарлама бойынша несие 8 пайыздық ставкамен бір жылға дейін беріледі. Бағдарламаның жалпы көлемі – 600 млрд теңге. Қазірге дейін 259 млрд теңгенің несиесі беріліп қойды», – дейді М.Әбілқасымова. Ал біз сөйлескен кәсіпкерлердің барлығы да 8 пайызды өте жоғары ставка деп санайды.
Олай болса, «Бизнестің жол картасы – 2025» бағдарламасы шеңберіндеде жеңілдетілген несие берілетінін еске саламыз. Бұл жеңілдік Экономиканың өсімін қамтамасыз ету үшін 2020 жылдың аяғына дейін кешенді жоспарында қарастырылған. Үкімет басшысының орынбасары Әлихан Смайыловтың айтуынша, осы жылдың шілде айында микро және шағын кәсіпкерлік субъектілерін қолдау бойынша «Бизнестің жол картасы – 2025» бағдарламасы шеңберінде жаңа бағыт іске қосылады. Несиелер екінші деңгейлі банктердің және микроқаржы ұйымдарының қаражаты есебінен беріледі. Оператор – «Даму» қоры. Несиелер айналым қаражатты толықтыру және инвестициялық мақсатта 5 миллион және 20 миллион теңгеге дейін беріледі. Соңғы ставкасы – 6 пайыз. Негізгі қарыз мөлшеріне 80 пайызға дейін мемлекет тарапынан кепілдік берілмек.
Жедел штабтан жәрдем бола ма?
Соңғы айда коронавирус күшіне мінді. Бұл сәйкесінше бизнеске тағы да үлкен соққы болып жатыр. Себебі бизнес субъектілері жұмысын уақытша тоқтатқанда жаз маусымына дейін жан бақсақ, ары қарай жұмысты жалтастырамыз деп ойлаған. Алайда маусым айы да жайлы болмай тұр. Өңірлерде карантин күшейтіліп, блок-бекеттер қайта қойыла бастады. Бұл өз кезегінде бизнеске кері әсерін тигізбей қоймайтыны белгілі. Сондықтан Үкімет «Атамекен» ұлттық кәсіпкерлер палатасымен бірлесіп экономиканың зардап шеккен салаларындағы бизнестің жағдайын мониторингілеу үшін жедел штаб құрды. Бұл штаб өңірлердегі бизнес субъектілерінің белсенділігінің жай-күйіне және карантиндік шаралардың бизнесті жүргізу жағдайына әсер етуіне мониторинг жүргізеді. Зардап шеккен салалардағы ШОБ субъектілерінің саны туралы өзекті мәліметтерді қалыптастырады, кәсіпкерлік белсенділікті қалпына келтіру және дамыту, жұмыспен қамтуды сақтау бойынша жедел және жүйелі ұсыныстар әзірлеумен айналысады. Олар бизнестің жай-күйі туралы жедел деректерді апта сайын әкімдіктерден, өңірлік кәсіпкерлер палатасынан және тікелей бизнестен алатын болады. Осылайша, бизнес өзінің жағдайы мен проблемасын хабарлай алады. Жиналған деректер негізінде жедел штаб қолдау шараларын қабылдау үшін Үкіметті хабардар етеді. Бұл хабарламаның қаншалықты нәтиже берерін алдағы уақытты білерміз.Кәсіпкерлер не дейді?
Skills academy оқу орталығының негізін қалаушы Берікбол Төлегеннің айтуынша, карантин кәсібіне үлкен соққы болып, тұралатып тастады. Орталыққа келушілер азайған. Оның үстіне, жұмыс істеуге рұқсат та кеш беріліпті. «Несие алу кәсіпорындарға тиімді шығар. Біз үшін қажеті шамалы. Біздің проблема басқа. Алдымыз тұманды болып тұр. Күзде карантин жалғасады, оқу қашықтан жүзеге асырылады деген алыпқашпа әңгіме бар. Ресми мәлімдеме болмағандықтан, кәсібіміздің болашағы туралы болжам жасай алмай отырмыз. Осы тұрғыдан мемлекет тарапынан нақты шешім айтылуы керек деп ойлаймын. Карантин созылғанда орталықты жабу туралы ойлағанбыз. Бірақ жағдай түзеледі деген үмітпен жүрдік. Енді алдағы екі ай жұмыс істеп көреміз. Егер жағдай реттелмесе және күзде де карантин режимі сақталатын болса, орталығымызды жабуға тура келеді», – дейді Берікбол Төлеген. Оның айтуынша, орталық қазір таңда жұмысты онлайн режимге ауыстыруды бастапты. Кеңсені жалға беруші түсіністік танытып, карантин уақытында төлемнен босатқаны ғана көңілге демеу. «Қазір талаптарды барынша сақтап, жұмыс істеп жатырмыз. Менің ойымша, карантин бір кәсіппен айналысып жатқандар үшін қаржылай қиындық туғызды. Ал мен қаржылай қиындық көріп жатырмын дей алмаймын. Себебі оқу орталығымның шығынын басқа кәсібімнің қаржысы көтеріп жатыр», – дейді ол. Ал кәсібін қолөнермен байланыстырған Жеңісгүл Дәулетова карантин кезінде жұмысын жауып тастағандардың бірі. Алдағы уақытта жағдайдың қалай боларын білмегендіктен, жұмыс істеуге жүрексініп отырғанын айтады. «Бизнесімді дамытуға несие алар едім. Бірақ менде несие алу үшін кепілге қоятын мүлік жоқ. Сол себепті ала алмай отырмын. Егер Үкімет тарапынан қолдау болса, үлкен жұмыс орнын ашқым келеді. Өйткені бізде жөні түзу өндіріс жоқ. Сапалы киім жоқ. Қытаймен шекара тағы да жабылды. Жағдай осылай жалғаса берсе, ішкиімсіз қаламыз. Биыл үлкен цех ашуды жоспарлап едім, коронавирус килікті де, жоспарымның күл-талқанын шығарды. Бүгін ғана базарға бардым, күнделікті киетін бір сапалы киім таппадым. Сапалы киім тігу қолдан келеді, қыз-келіншек қызығатын жылтырақты да, әшекейді де салып тігіп берер ем, тек қаржылай қиындық кедергі», – дейді. Ал тігін цехы мен сауда нүктесін ашуға карантин күшейтіліп, қайта жабылып қала ма деп қорқады. Қазақтың қолөнерін тастағысы келмейтінін айтқан Жеңісгүл бүгіндері үйінің бір бұрышын шеберханаға айналдырып, шағын тапсырыстар орындауға мәжбүр. Ал оның арманы – үлкен тігін цехын ашу. Жеңісгүл сияқты кәсіпкерлерге Үкімет айтқан жеңілдіктің бірі де бұйырмайды екен. Шағын кәсіппен айналысатындар үшін кепілге қояр мүлік үлкен мәселе. Бәлкім, кепілге қояр мүлкі жоқтар үшін Үкімет басқа бағдарлама жасауы керек шығар...
Халима БҰҚАРҚЫЗЫ