Ұлттық музей Солтүстік Македония Республикасының Ұлттық археологиялық музейінде «Ұлы дала: тарих және мәдениет» көрмесін өткізіп жатыр.
Бұл «Алтын адамның әлем музейлеріне шеруі» халықаралық көрме жобасы аясында ұйымдастырылып отыр.
Көрменің мақсаты – Қазақстанның тарихи-мәдени бай мұрасын шетелдік көрерменге таныстыру. Көрмеге қазақ елінің символы – «Алтын адам» қойылды.
1960 жылдардың соңы мен 1970 жылдардың басында Алматының маңайында танымал археолог Кемал Ақышев зерттеп жүрген Есік қорғанынан сақ патшасы – «Алтын адамның» сүйегі табылған археологиялық жаңалық болды. Ғалымдар баға жетпес олжаны «Қазақ Тутанхамоны» деп атаған. Ежелгі дала билеушісінің тәжіндегі қанатты алтын пырақ әшекейлері Елтаңбаның бөлшегіне айналды. Алтын адамның мүсіні Алматыдағы Тәуелсіздік алаңына орнатылды.
Жарты ғасырға жуық уақыт өткеннен кейін Ұлттық музей халықаралық «Алтын адамның әлем музейлеріне шеруі» жобасын жариялады. Ауқымды шара шеңберінде Беларусь, Ресей, Әзербайжан, Қытай, Польша және Оңтүстік Корея, Өзбекстан музейлерінде көрмелер үлкен жетістікпен өткен болатын.
Көрменің салтанатты ашылу рәсіміне Солтүстік Македония Республикасының Мәдениет министрі Хысни Исмаил (Hysni Ismaili), Ұлттық музей директорының орынбасары Алмаз Нұразхан, Солтүстік Македония Республикасының Ұлттық археологиялық музейінің директоры Горан Санев қатысты. Олар бірегей көрме жобасы арқылы Қазақстанның тарихи-мәдени мұрасымен, ежелгі және ортағасырлық өнер туындыларымен танысуларына мүмкіндік алғандары үшін қазақстандықтарға алғыс білдірді. Сонымен қатар қос мемлекеттің өкілдері Македония мен Қазақстанның тарихы, өзара ұқсастығы мен ортақ көзқарасы туралы айтты. Болашақта мәдени байланысты арттыруға сенім білдірді.
Солтүстік Македонияның Ұлттық археологиялық музейіндегі көрмеден киімі алтын жапсырмалы және жебе, қар барысы, арқар, жылқы және құс түріндегі алтын тілімшелер әшекейлеп тұрған конус пішінді ерекше баскиімді Алтын адамның реконструкциясын және осы жас ақ сүйек сақ жауынгерімен (археологтардың пікірі бойынша 17-18 жастар шамасында) бірге жерленген ерте темір ғасырының (б.д.д V-IV ғғ.) археологиялық олжаларының коллекциясын тамашалауға мүмкіндік бар.
Сақтар (парсы тілінен аударғанда – «алып ерлер») – қазақтардың ертедегі бабалары. Грек авторларының шығармаларында оларды азиялық скифтер (saka сөзі скифтердің «бұғы» сөзінен туындайды), басқа ежелгі дереккөздерде «ұшқыр атты турлар» деп көркем сипаттаған. Осы тайпалардың үлкен үш тобының қатарында «Алтын адам» жерленген Есік қорғаны табылған аймақта тұрған сақ-тиграхаудтар («шошақ бөріктілер») бар болатын. Қорғаннан арасында киімдерді безендіретін деталдар, сол сияқты әшекейлер мен тұрмыстық заттар бар төрт мыңнан астам алтын бұйымдар табылды. Зерттеушілердің қорымдағы заттардың топографиясын тер төгіп зерттеулері нәтижесінде, көрмеге ұсынылып отырған сақ жауынгерінің келбетін жаңадан жасап шығу мүмкін болды. Есік қорғанынан табылған заттар арасында ежелгі жазба ескерткіштерінің бірі руна жазумен жазылған жазбасы бар күміс тостағанның экспозициядан алар орны ерекше.
Ежелгі дала өнерінің маңызды ерекшелігі саналатын зооморфтық бейнелердің басымдығы да мифологиялық ойлау өлшемдерімен белгіленеді. Мұның сюжетінің драматизмі жақсылық пен жамандықтың күресі, жарық пен қараңғының бастауы, жаңа өмірдің жасалуы, қарама-қайшылықтардың мәңгілік қозғалысының және мәңгілік күресінің символы ретінде түсіндіріледі. Осындай қарама-қайшылықтың айқын үлгісі ретінде көрмеге ұсынылған алтыннан қалыптау және бедерлеу техникасымен жасалған V-IV ғасырларға тән жапсырмасы бірін-бірі дәл қайталайтын қос барыс түріндегі айылбасты айтуға болады.
Христиандық пен мұсылмандықтың орнығуына қарай «аң стилі» біртіндеп пұтқа табынушылық пен түсініктен шығатын бастапқы мәнін жоғалта бастады. Алайда бастапқы сиқырлы мәнінен айырылған жануарлардың сәндік бейнелері зергерлік бұйымдарда, миниатюра кітаптарда, ағаш, тас және сүйек нақыштарында, сәулет сынды ортағасырлық өнерде әлдеқайда жинақталыңқыраған түрде, стилденген ою, зер элементтерінің пішінін қабылдап қолданыста қала берді. Бұл үрдістер экспозицияға қойылған XV ғасырға тән деп даталанған Сайрам көмбесінен табылған зергерлік өнер бұйымдарынан айқын байқалады. Көрмеде сол сияқты Тақсай (Батыс Қазақстан облысы), Талды-2 (Қарағанды облысы) және Берел (Шығыс Қазақстан облысы) сынды сақ қорғандарынан табылған археологиялық бірегей олжалар да көрсетілетін болады.
Көрмеге Ұлттық музей қорынан барлығы 292 жәдігер ұсынылды.