Таяуда өткен Үкіметтің кеңейтілген отырысында Президент Қасым-Жомарт Тоқаев «ҚазАгро» ұлттық компаниясының жұмысын қатты сынға алған болатын. «Әр ұлттық холдинг, әр ұлттық компания Қазақстан мен оның азаматтарына өз пайдасын әкелуі керек. Шығыны шаш етектен болатын квазимемлекеттік құрылымдардың және ұлттық компанияларды көрген түстей ұмытуымыз керек. Олар шығынға емес, тек кірістерге жұмыс істеуі тиіс» деп мәселені төтесінен қойған еді.
Мемлекет басшысы ұлттық компаниялар даму институттары ретінде құрылып, экономиканы, инфрақұрылымды және өнеркәсіпті дамытуға, яғни халыққа қызмет етуге бағытталғанын еске салды. «Құрылымды толығымен кеңейту, қайтсем пайда табам деген мемлекеттік холдингтер үшін соңғы мақсат болмауы керек. Оның көп бөлігі – монополистер. Сондықтан олардың табысы – бизнестің және азаматтардың шығындары», – деді Президент.
Қазақстан Республикасының машина жасауды дамыту жөніндегі 2019-2024 жылдарға арналған Жол картасы бойынша Индустрия және инфрақұрылымды дамыту министрлігі жанынан өнеркәсіпті дамыту қоры құрылуы мүмкін деген бір әңгіме шықты.
Елімізде даму институттары деген құрылымдар бар. Солардың дені өңдеуші өнеркәсіпті дамыту мәселесімен айналысады. Екінші деңгейлі банктер арқылы қаржыландыру ісі жылдар бойы жүргізіліп келеді. Сонда да алға жылжудан артқа кету көбірек.
Өнеркәсіпті дамыту қоры деп аталатын құрылым Ресейде, Беларусь елінде және Экономикалық ынтымақтастық және даму ұйымына мүше елдерде табысты жұмыс істеп тұр деген уәжді естиміз. Ондағы қорлар жылдық 1-4 пайыз мөлшерлеме бойынша заемдар береді, ал лизинг жобаларына проценттік мөлшерлеме 1 пайызды құрайтын көрінеді.
Біз әдетте Ресейдің тәжірибесін алға тартамыз. «Ресейдегі қор өз қаражатын станоктар, қалбырлар шығаруға, құрамдас өнімдер өндіруге, өнеркәсіпті цифрландыруға, еңбек өнімділігін арттыруға жұмсайды» деген пікір бар. Бірақ Ресей қайда, біз қайдамыз? Осыны ойланғандар бар ма?
Елімізде өңдеу өнеркәсібінің негізгі қаржы операторы – «Бәйтерек» ҰБҚ» акционерлік қоғамы. Дайын құрылым тұр емес пе? Бұған – «Бәйтерек» ҰБҚ» 2017 жылғы жалпы сомасы 2 трлн теңгені құрайтын қаржыландырудың тек 6,6 пайызын ғана өңдеу саласына бағыттаған деген жауап аласыз.
Қор құрылды дейік. Оны тағы біреу қаржыландыруы керек қой. Министрлік тарапы «Өнеркәсіпті дамыту қорын қаржыландыру тоқсан, жартыжылдық және жыл қорытындысы бойынша игерілмеген қаражаттарды қайта бөлу есебінен жүзеге асады» дегенді айтады.
Негізі мемлекет қазынасынан бөлінген әрбір теңге тиімді жұмсалуы керек. Бірақ іс жүзінде мүлде басқа көрініс. Былтыр республикалық бюджеттік бағдарламалар бойынша 1,5 млрд теңге игерілмеген. Мұндай жағдай неге жыл сайын қайталана береді? Қор құру бюджетті игермеу кеселінен құтқара ала ма?!.