Сәтбаев университетінің ғалымдары Е.Бейсембетов, Т.Бекібаев, Ұ.Жапбасбаев, Б.Кенжалиев және «ҚазТрансОйл» АҚ-ның мамандары Е. Махмотов, Б.Саяхов «Өзен–Атырау–Самара», «Құмкөл–Қаракойн» және «Қаракойн–Шымкент» магистральдық мұнай құбырларында жоғары тұтқырлы және парафинді мұнай қоспаларын тасымалдаудың цифрлық технологиясын әзірлеп, өндіріске енгізді.
Ғалымдар «Өзен – Атырау –Самара» магистральды мұнай құбыры бойынша тез қататын мұнай қоспасын «ыстық» айдау әдісінің цифрлы технологиясын жасады. Олардың шешімдері бірнеше сорғы стансаларының және жылыту пештердің орналасуын, мұнай қоспаларының қасиеттерін және технологиялық процестердің басқа да факторларын ескерген.
Басқа екі бағыт бойынша авторлар депрессорлық қоспамен тасымалдаудың цифрландыруын жасаған. Депрессорлық қоспаның шағын дозасы мұнайдың тұтқырлығын азайтып, сұйылту деңгейін арттырып және сорғы қондырғыларының жүктемесін азайтуға көмектескені көрсетілді.
Ғалымдар мұнай қоспаларын тасымалдау мен жылытудың құны бірінші кезекте сорғы қондырғылары мен жылу пештерінің жұмысына кететін шығынға және олардың энергияны тұтынуы мұнай қоспасының ағынын құбыр арқылы жылу-гидравликалық есептеуге байланысты екені көрсетілді.
Авторлар жұмыстың теориялық бөлігінде жылу-гидравликалық есептер үшін математикалық модельдер мен әдістерді және мұнай қоспасын айдауды жоспарлау үшін оңтайландыру критерийлері мен алгоритмдерін құрды.
Жұмыстың қолданбалы бөлігінде ғалымдар SmartTran бағдарламалық жасақтаманы әзірлеп, «ҚазТрансОйл» АҚ-ның БДБЖ (бақылау-диспетчерлік басқару жүйесі) және ЭЭКЕАЖ (электр энергияны комерциялық есептеудің автоматты жүйесі) ақпараттық жүйелерімен біріктіріп, цифрлық технологияны құрды.
Авторлар жасаған цифрлық технология экономикалық тиімділікпен жалпы ұзындығы 5 377 шақырымды құрайтын 24 технологиялық бөлік, 35 мұнай айдау стансасы, 7 жылыту бекеті, 200 сорғы қондырғысы, 67 жылыту пеші бар магистральдық құбырлар бойынша өндіріске енгізілді.
«ҚазТрансОйл» АҚ мұнай құбыры бағыттары бойынша мұнай және мұнай қоспаларын тасымалдауда энергия үнемдеуді ғылыми-техникалық қамтамасыз ету» жұмысы және оның авторлары – Е.Бейсембетов, Т.Бекібаев, Ұ.Жапбасбаев, Б.Кенжалиев, Е.Махмотов, Б.Саяхов. 2019 жылғы әл-Фараби атындағы Қазақстанның ғылым және техника саласындағы мемлекеттік сыйлығына лайық деп айтуға болады.
Салтанбек МҰХАМБЕТЖАНОВ,
физика-математика ғылымдарының докторы,
профессор