Коронавирус індетімен күрес мақсатында алғаш рет бетпе-бет емес, бетперде киіп, бейнебайланыс арқылы өткен Үкіметтің кеңейтілген жиынына Президент Әкімшілігінің басшысы Ерлан Қошанов, сондай-ақ өз кабинеттерінен – Үкімет басшысы Асқар Мамин, министрлер, облыстар мен үш мегаполистің әкімдері, орталық меморгандар мен ұлттық компаниялардың басшылары қосылып, қатысты.
Арзан ұпай елді аздырар
Неге екені белгісіз, жыл сайын ел басшылығы дәстүрлі түрде Үкіметтің кең құрылтайын шақырған сайын сарапшылар мен саясаттанушылар дәстүрлі түрде Министрлер кабинетінің отставкаға кетуін күтеді. Әйткенмен, Қазақстан Президенті қызуқанды пікірлер мен бөгде пиғылды топтардың қанжығасында кетпейтінін, шұғыл қимыл қажет етілетін кезеңде мембасқару жүйесін дүрбелеңге түсірмейтінін анық аңғартты. – Ашығын айтайын, осы отырысқа дайындалу кезінде бірнеше өңірдің әкімін, ведомстволардың басшыларын қызметінен қууға, тіпті Үкіметті толығымен отставкаға жіберуге кеңес берілді. Өйткені мұндай қадамды қоғам жақсы қабылдайтындықтан арзан ұпай жинап алады екенмін. Бірақ маған ұпай жинаудың еш қажеті жоқ. Мен кез келген жауапты адамды тыңдауға, ұсынысына құлақ қоюға дайынмын. Ал қызық қуған жұртшылықтың жетегінде кете алмаймын. Ондай жастан да, жағдайдан да кеткенмін! – деп нықтады Мемлекет басшысы. Дегенмен ол Үкімет мүшелері мен әкімдердің жұмысына көңілі толмайтынын білдірді. Елде қиын жағдайдың қалыптасуына олардың бәрі де кінәлі. – Бірқатар әкімдерге осының алдында сөгіс берілді, ескерту жасалды. Сайып келгенде, басқа басшылар да сондай жазаға лайық. Біз әлеуметтік-экономикалық дамудың сын кезеңінде тұрмыз. Алда тек ушыға түсетін дағдарыстан шығу үшін Үкімет пен әкімдер ұтымды, жанкешті іс-қимыл танытуы қажет. Десек те, бұл резервтегі кадрлар іске қосылмайды деген сөз емес. Пандемиямен күрес бүкіл күшті жұмылдыруды, бастамашылдықты, көшбасшылықты және өзіне жауапкершілік алуды талап ете-ді, – деді Қ.Тоқаев. Ол ұлттық экономиканың тиімділігін және бәсекеге қабілеттілігін арттыру үшін құрылымдық реформалар уақыты туғанын жария етті. Басқаша айтқанда, Үкімет пен меморгандар экономиканы халыққа бағдарлауы қажет. Бүкіл атрибуты жан-жақты пысықталған жаңа бағдар керек. Президент ТЖ режимі кезінде бюджетті қалыптастыру, мемлекеттік сатып алу секілді салаларда бюрократиялық рәсімдерді жеңілдетуге бағытталған жедел шешімдер қабылданғанына, бүгінде олар өз нәтижесін беріп жатқанына назар аудартты. – Стандартты рәсімдер тәрті-бі – тыныш, бейқам уақытқа арналған. Қазіргі кезде біз соғыс жағдайындамыз! Сондықтан әрбір басшы жедел мәселелерді шешуде және тапсырмаларды іске асыруда барынша тиімділік көрсетуі керек. Жауапкершіліктен басты ала қашу, бюрократиялық сергелдеңге салу енді жарамайды, – деді Қасым-Жомарт Кемелұлы. Мемлекет басшысы Үкіметке 5 күн ішінде коронавирус пандемиясымен және оның салдарымен күрес бойынша жедел шешімдер қабылдаудың құқықтық алгоритмін әзірлеуді жүктеді. – Осындай шұғыл шешімдер бір тәулік, әрі кеткенде екі тәулік мерзімде қабылданып, жүзеге асырылуы тиіс. Қазіргі өмір шындығы құқық қорғау органдарынан да нақты шешімдер мен тиімді іс-қимылды талап етеді. Қиын шақта бар күш-жігерді бюджетке, экономикаға және азаматтардың қауіпсіздігіне шынайы залал-зардап келтіретін қылмыстарға шоғырландырған жөн. Құқықбұзушылықтардың алдын алу жұмысы жүйелі жолға қойылуы керек, – деді Қазақстан Президенті. Ол шенеуніктерге бұдан былай аптадағы демалыс, жыл сайынғы еңбек демалысы секілді сөздерді еске алмауды тапсырды. – Жаздың жартысы артта қалды. Министрлер, әкімдер, Президент Әкімшілігінің қызметкерлері – бәріңізге әзірше ешқандай еңбек демалысы берілмейді. Өйткені жағдайдың өзі төтенше. Демалу, тынығу деген сөздерді ұмытыңыздар! – деді Қ.Тоқаев.Саяси реформа пісіп-жетілді
Ел Президенті мемлекеттік басқаруды қайта құру жүргізілетінін мәлімдеді. Ол саяси реформа аясында қолға алынады. – Дағдарыс қазақстандық қоғамда әлеуметтік үйлесімсіздік белең алғанын, азаматтардың жергілікті және орталық билікке сенбейтінін, оның ісі мен сөзіне күмәнмен қарайтынын көрсетті. Мемлекеттік аппарат, жалпы мемлекеттік басқару жүйесі заман ағымынан көп артта қалды. Идеологиялық аппаратқа да білім, тәжірибе, жасампаздық және өжеттік жетіспейді. Мембасқаруды қайта құру керек. Бұл саяси реформаның бір бөлігіне айналады. Қайта құрылымдау барысында жергілікті өзін-өзі басқару елеулі түрде күшейтілетін болады. Мұндай реформасыз елдің әлеуметтік-экономикалық өркендеуіне шын мәнінде пәрменді серпін бере алмайтынымызға сенімдімін! – деді Қасым-Жомарт Тоқаев. Реформаның мән-жайына ол Қазақстан халқына биылғы Жолдауында егжей-тегжейлі тоқталады.Кім жазаланды?
Қасым-Жомарт Тоқаевтың мәліметінше, Қазақстан экономикасы -1,8% төмендеген. Жыл басынан бері ұлттық экономика қиын жағдайда. Еліміздегі эпидемиологиялық ахуал күрделі болып қалуда. Президенттің тапсырмасы бойынша коронавируспен күрестің шұғыл мәселелерін шешу үшін қосымша 150 миллиард теңге бөлінеді. Басты мақсат – коронавирус инфекциясының таралуын тоқтату және науқастарды емдеу ісінде нақты нәтижелерге қол жеткізу. Полиция және санитарлық дәрігерлер карантин режимінің қатаң сақталуын қамтамасыз етуі керек. Сондай-ақ толыққанды медициналық көмек көрсету және қажетті дәрі-дәрмектермен қамту да маңызды міндет. – Денсаулық сақтау министрлігі басқару ісінде бірқатар өрескел қателік жіберді. Әкімдердің көпшілігі жұмысын тиісті деңгейде атқарған жоқ. Үкімет те бақыламады. Жіберілген қателіктер мен олқылықтарды анықтайтын арнайы комиссия құру қажет! Бұл комиссия бүгінгі ортақ жұмысқа кедергі жасамай, тексеріс жүргізіп, маған ұсыныс беруі керек. Тергеу жүргізілсін, СҚ-Фармация басшылығы жұмыстан босатылсын! Соңғы кездері Міндетті медициналық сақтандыру қорына қатысты сын көп. Қорға байланысты түрлі қауесеттер мен өсек әңгімелер болмауы үшін оның басшылығын ауыстырып, сөздің емес, істің адамын қою керек. Үкімет қор жұмысына талдау жасауы тиіс, – деді Мемлекет басшысы. Президент Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігінің төрағасы Алик Шпекбаевқа СҚ-Фармация ұйымының жұмысында сыбайлас жемқорлық көріністерінің бар-жоғын тексеруді жүктеді. Сонымен қатар Қ.Тоқаев барлық өңірді тез арада дәрі-дәрмекпен қамтамасыз етуді, індет кезінде дәрі сатып пайда тапқысы келгендерді қатаң жауапқа тартуды тапсырды. Меморгандар аса қажетті дәрі-дәрмектердің және медициналық бұйымдардың жеткілікті қорын қалыптастыруға міндеттелді. Бұл – ұлттық қауіпсіздік мәселесі. – Қазақстанда дәрі мен медициналық бұйымдардың көптеген түрін өндіруді жолға қоятын кез келді. Қашанға дейін импорттық дәрілерге тәуелді боламыз? Намысымыз қайда?! – деді Мемлекет басшысы. Жиын барысында ол Үкіметке ескерту жасады: егер екі аптада елде жағдай жақсармаса, Асқар Мамин Үкіметі отставкаға кетуі мүмкін. – Пандемия кезінде Денсаулық сақтау министрін ерекше мәртебеге және құзыретке ие деп есептеңіздер. Министрлікке пандемиямен күрес жөніндегі күнделікті есептің және ақпараттың берілуін қамтамасыз етуді Үкімет пен әкімдіктерге тапсырамын. Қалыптасқан ахуал 2 аптадан кейін жақсарады деп үміттенемін. Олай болмаған жағдайда жалпы Үкіметтің осы құрамда жұмыс істеу мүмкіндігі туралы мәселе туындайды, – деді Қасым-Жомарт Тоқаев.Қаржысы мол, қайтарымы «шөл»
Мемлекет басшысы ішкі нарықты маңызды отандық өнімдермен молықтыру үшін іске қосылған «Қарапайым заттар экономикасы» бағдарламасын жүзеге асыру ісін сынға алды. Оған 1 триллион теңге қаражат төгілуде. Нәтиже шамалы. Тауар қымбаттауда. – Аталған бағдарлама импортты алмастыру және жұмыспен қамту үшін маңызды бастама ретінде қолға алынды. Бірақ 1,5 жыл ішінде бағдарламаның шарттары 6 рет қаралған. Бастапқыда бөлінген 200 миллиард теңгеден астам қаржының тек бестен бірі ғана игерілген. Өңдеу өнеркәсібіндегі субьектілердің саны және халық тұтынатын тауарлар импортының үлесі бұрынғы деңгейде қалды. Осылай нақты мақсаттар мен жауапкершілікті айқындап алмай, ақша бөлеміз. Атауы ғана жақсы басқа бағдарламалар сияқты «Қарапайым заттар экономикасына» да сәтсіздікке ұшырау қаупі төнді. Осыдан қорытынды шығарыңыздар! – деді Қасым-Жомарт Кемелұлы. Ол 1 триллион теңге қаржы бөлінген Жұмыспен қамту жол картасының жүзеге асырылуы да сын көтермейтінін жеткізді. – Жоспарда көрсетілгендей 255 мың емес, 150 мыңға жуық адам ғана жұмысқа орналасты. Жобалардың дені – жөндеу жұмыстары. Бұл бастамалар азаматтарды биылғы қазан айына дейін уақытша жұмыспен қамтыр. Ары қарай не істейміз? – деді Президент. Мемлекет басшысы Үкімет пен әкімдер алдына шұғыл түрде тұрақты жұмыс орындарын көбейтуге кірісу міндетін қойды. Бюджет тұрақтылығын сақтау үшін тиімсіз шығындарды қысқартқан жөн. Экономика үшін пайдасы аз салықтық жеңілдіктерді жойса, қосымша резервтер пайда болады. Қ.Тоқаев МЖӘ жобаларын жүзеге асыру барысында мемлекеттің міндеттемелеріне, бұған қоса мемлекеттік инфрақұрылымдық бағдарламалар аясында жергілікті мазмұнды өсіруге қатысты мәселе барын айтты. – Аталған мембағдарламаларға жыл сайын 2,8 триллион теңгеге жуық қаржы жұмсалады. Яғни, экономикамызға 2,5 триллион теңге құйылуы тиіс. Мұның жұмыспен қамтуға және салыққа оң ықпалы болар еді. Іс жүзінде меморгандар мен бас мердігерлерде жоспарлаудың бірыңғай жүйесі, есептілік пен есепке алу, қатаң жауапкершілік жоқ. Отандық өнім жөніндегі өңірлік комиссияның жұмысы көбінесе көзбояушылыққа толы. Бизнес жоспарланған жұмыстың ауқымын, қажетті тауарлардың тізімін білмейді. Отандық өнімді есепке ала отырып, бекітілген жобалық-сметалық құжаттар бірнеше рет өзгереді. Соңында бәрібір шетелден сатып алынады, – деді Мемлекет басшысы.Ауылға қашан интернет келеді?
2021 жылы Елбасы тұсында Жер кодексінің кейбір нормаларына қойылған мораторий аяқталады. Қ.Тоқаев бұл мәселе бойынша түпкілікті шешім қабылдауымыз қажет деді. – Негізгі мәселені айқындап алдық: жер шетелдіктерге сатылмайды! Бұл мәселеге енді оралмаймыз. Сонымен бірге агроөнеркәсіп кешенін дамыту үшін инвестиция мен технология тартуға тиіспіз. Осыған орай, жерді тиімді пайдалану мәселесін фермерлер қоғамдастығымен бірге кеңінен талқылау керек. Барлық ұсыныс жария, ашық талқылануы тиіс. Осы жұмыстың қорытындысы бойынша Үкіметке Жер кодексіне түзетулер енгізуді тапсырамын, – деді Қазақстан Президенті. Пандемия елдегі цифрлы экономикадағы елеулі кемшіліктер мен олқылықтарды жалаңаштады. Мемлекет басшысы Үкіметке «Цифрлы Қазақстан» бағдарламасындағы кемшілікті тегіс түзетіп, жыл соңына дейін 250-ден астам тұрғыны бар ауылдарды сапалы интернетпен жабдықтау туралы тапсырма берді. – Қашықтан оқыту әдісіне көшу ісі инфрақұрылым мен интернет сапасына қатысты елеулі мәселелердің бар екенін көрсетті. Мұғалімдердің 20%-дан астамы үйлерінде толыққанды интернет пен компьютер жоқ болғасын қашықтан тиімді оқыта алмады. Мектептер балансындағы 400 мыңнан астам компьютердің тек 40% ғана іске жарады. Бұл – әкімдіктер мен БҒМ жұмысына баға. Әкімдіктер жаңа оқу жылына дереу дайындалып, мектептер мен жекелеген мұқтаж отбасыларды қажетті техникамен жабдықтауы тиіс. 1 қыркүйекте жаңа оқу жылы басталады. Министрліктің бұған толық дайын екеніне күмәнім бар, – деп түйді Президент Қасым-Жомарт Тоқаев.Айхан ШӘРІП