Білім және ғылым министрлігі Ғылым комитетінің Экономика институты директорының ғылым жөніндегі орынбасары, экономика ғылымдарының кандидаты Ақсана Панзабековамен Қазақстан Президентінің Жолдауындағы өзекті мәселелер бойынша әңгімелестік.
– Ақсана Жақытжанқызы, салықтан босату шағын және орта бизнес компанияларының ұлғаюына, кеңеюіне қалай әсер етеді? ШОБ секторы мобильді бола ма?
– «Салықтық каникулдар» түрлі форматта бірқатар шетелде кеңінен қолданылады. Сондай-ақ, әдетте, бұл шара инвестицияларды тартуға және жаңа өндірістерді қолдауға бағытталған. Мысалы, Жапонияда жаңа технологиялар базасында өнім шығаратын кәсіпорындардың 50 пайызына дейінгі салық жеңілдіктері бұрыннан енгізілген. Бұл инвестициялар мен мамандарды («Алтын жаға» деп аталатын) тартуға мүмкіндік берді және шағын және орта бизнеске HiTec саласына серпілісті қамтамасыз етті. 1983 жылдан бастап Ұлыбританияда капиталға, жылжымайтын мүлікке, іскерлік операцияларға табыс салығынан босатуды көздейтін «Жас кәсіпкерлер» бағдарламасы әрекет етеді.
Салықтардан босату көптеген қазақстандық кәсіпкерге «көлеңкеден» шығуға және таза жалақы төлеуге мүмкіндік береді. Бұл бюджетке де, жұмыс берушілерге де, жұмысшылардың өздеріне де оң әсер етуі тиіс. Біздің елімізде атқарушылық өндірістің неғұрлым тиімді жүйесін қалыптастыруға мүмкіндік береді.
– ШОБ секторының кәсіпорындарын тексеруге тыйым салу өндірілетін өнімнің сапасына әсер ете ала ма? Бақылаудың босаңсуына сұраныс пен өндіріс көлемінің сақталуы үшін не істеу қажет?
– ШОБ секторы кәсіпорындарын тексеруге тыйым салу әкімшілік кедергілерді төмендетуге мүмкіндік береді. Ал олар жоғары салық салумен және нормативтік-құқықтық базаның жетілдірілмеуімен қатар ШОБ-тың тиімді дамуына айтарлықтай кедергі келтіретін теріс фактор болып табылатыны белгілі. Тексеруге тыйым салуды енгізу сыбайлас жемқорлық, құқықбұзушылық деңгейін төмендетуге мүмкіндік береді.
ШОБ секторының кәсіпорындарын тексеруге тыйым салу өндірілетін өнімнің сапасына әсер ете алмайды. Керісінше, бәсекелестік күресте сапа тек қана артуы тиіс. Тұтынушылар өнім сапасының өзгеруіне немесе нашарлауына өте сезімтал. Сондықтан бұл кәсіпкерлерге тиімді емес. Бұл ретте, әрине, өндірушілер ЕАЭО, ДСҰ және басқа да аймақтардағы қабылданған сапа стандарттарына жауап беруі тиіс.
– Шағын және орта бизнес мәселелеріне еліміздің Тұңғыш Президенті де көп көңіл бөлді, ол бүгін де ашық күйінде қалып отыр. Басқаша айтқанда, қазіргі бастамалардан қандай нәтиже күтуге болады?
– Экономика бір орында тұрмайды. Тарихтың әрбір кезеңінде мемлекет тиісті шаралар қабылдайды. Қазіргі уақытта экономика мен мемлекеттің неғұрлым сапалы даму деңгейіне көшеміз. Бүгін айтылған экономиканы жақсарту жөніндегі шаралар терең пысықталды. Баяндау логикасы мен нақтылығы бойынша, проблемалар талданды, ақпараттың үлкен бөлігінің, соның ішінде еліміздің азаматтарының ұсыныстары зерттелді деуге болады. Алдағы уақытта оң нәтиже көріп, қабылданған шешімдердің жемісін пайдаланатын боламыз деп есептеймін. Әрине, Президент айтқан бастамалар қысқамерзімді кезеңде (1-2 жыл) айтарлықтай экономикалық өсуді, бюджет кірістерінің елеулі өсуін қамтамасыз етпейді. Осы шаралардан елеулі экономикалық тиімділігі орта мерзімді перспективада ғана жалпы экономикалық процестердің инерциалығына байланысты көрінеді.
– Әңгімеңізге рақмет!
Сұхбаттасқан
Гүлнар ЖҰМАБАЙҚЫЗЫ