Бағына жөнді басшы бұйырмаған ба?
Әу баста, осыдан 11 жыл бұрын «СҚ-Фармация» құрылып жатқан кезде мақсат таудай болған. Жағдай былай: бүтін бір ел үшін бір мекеме дәріні өндірушіден тікелей көтермелеп сатып алады. Тиісінше, бюджет қаражаты үнемделуі тиіс еді. Былай қарасаңыз, жап-жақсы дәнекер болатын реті. Бірақ осы уақыт ішінде шудың ортасында, сынның астында жиі қалып жүр. Ең алғашқы жанжал 2010 жылы болды. Шымкентте дәрігерлер қан құйған кезде 150 балаға ВИЧ жұқтырып алады. Содан сол кездегі Президент – Елбасы аман қалған балаларға бұдан былай қымбат дәріні мемлекет есебінен өмір бақи беріп тұруды тапсырған. Бірақ бас директор Вадим Зверьков үнемдеймін деп арзан баламасын сатып алады. Сөйтіп, қызметтен кетеді.
Орнына 2012 жылы Сыздық Баймұханов келеді. Ол арзан баламаны диабетпен ауыратындарға ұсынған. Онымен қоймай, кінәні өзінен емес, науқастардан іздегені бар. 2013 жылы басшы болып келген – Бейсен Назарбек. Оның қызметіне қатысты шудың себебі – шетелден негізгі бағасынан бірнеше есе қымбат дәрі алдырғаны. Мысал үшін айтсақ, бізде гепатитпен ауырғандарды емдеуге 14 880 доллар кетсе, Грузияда 3 120 доллар кетеді екен. Бұдан бөлек, мысал аз емес. Одан кейін төраға болып Нұржан Әлібаев тағайындалды. «Дәрі тапшылығын тудырмаудың амалын қыл» деген тапсырманы орындамаған оны және тағы төрт қызметкерді сала министрі жұмыстан шығарған. Айтпақшы, «фармациядағыларды қуып шық» деп Назарбаевтың өзі тапсырған болатын. Сол кездегі министр Біртанов Президент тапсырмасын бұлжытпай орындағаны туралы есеп берген.
2017 жылы Максим Касаткин басшылыққа келді. Ол «1,8 млрд жымқырды» деген айыппен тұтқындалды. Бірақ істің қалай жалғасқаны туралы нақты ақпарат таппадық. Касаткиннің міндетін атқарушы болып орынбасары Берік Шәріп қызметке кірісті. Биыл сәуірде ғана ресми түрде төраға боп тағайындалған ол да әріптестерінің тағдырын қайталады. Экс-басқарма төрағасының 2 айға қамалғаны туралы ақпарат 14 тамыз күні шықты. «Нұр-Сұлтан қаласының мамандандырылған ауданаралық тергеу соты күдікті Берік Шәріпке қатысты 2 ай мерзімге тұтқынға алу түріндегі бұлтартпау шарасына санкция берді», – деді елордалық соттың баспасөз хатшысы Ботагөз Баянова. Бұған дейін Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігі бірінші департаментінің аса маңызды істер жөніндегі тергеушісі Данияр Биғайдаров «СҚ-Фармация» ЖШС-ның бұрынғы басқарма төрағасы ұсталып, Нұр-Сұлтан қалалық Полиция департаментінің уақытша тергеу изоляторына қамалғанын айтқан еді. Экс-шенді ТЖ кезінде медициналық өнімдерді сатып алуда қызметін асыра пайдаланған деген күдікке ілінген. Айыбы бойынша соңғы шешімді енді сот шығарады. Әзірге бізге белгілісі осы ғана. Өзге ақпарат тергеу амалдарына байланысты құпия сақталады екен.
Берік Шәріпті қызметінен Президент босатты десе болады. Өйткені 10 шілде күні Қ.Тоқаев оның жұмысын сынға алған. Сол күні-ақ өз еркімен кетуге шешім қабылдаған еді. Төрағалық қызметке ресми түрде биылғы сәуірден бастап кіріскен. Бірақ 2018 жылдан бері төрағаның міндетін атқарып келген. Неліктен жұмысы сыналды десеңіз, маусымда қазақстандықтар дәрі таппай тентіреп кеткенде мәселеге көз жұмып, тіпті мұндай проблеманың жоқ екенін, бәрін бақылауда ұстап отырғанын айтып дес бермеген. Ал қазіргі басшы – Ерхат Есқалиев. Сын сәтте басшылыққа тағайындалған шенді коронавирустың екінші толқынына жақсылап дайындалып жатқанын айтып отыр.
Компанияны тарататын кез келді ме?
Айтқандай, коронавирустың жаңа толқынына дайындық ретінде компания қажет дәрілерді алдыруды бастап кеткен. Бірақ сенімнен шығуға қалған «Фармацияға» халық сенбейтін сыңайлы. Сондықтан өздері-ақ керек дәріні бар кезде үйіне толтырып алып жатыр. Е.Есқалиевтің айтуынша, дәрі тапшылығын болдырмау үшін кешенді шаралар қолға алынып, компанияға логистика модернизацияланған. Әр аймаққа жеке мониторинг жүргізіліп отырады деседі. Жаңа басшының сөзі жақсы, ісі енді көрінеді.
Осыған ұқсас пікірді «Аман-саулық» қоғамның қорының президенті Бақыт Түменова айтып отыр. Яғни, күзге дайындықты алда көрерміз деген ол, компанияны таратып жіберетін кез баяғыда болған.
– «СҚ-Фармация» жұмысына көңілім толмайтынын біраз жерде айтқанмын. Тіпті, 11 жыл бұрын құрылған кезінде қарсы шыққандардың бірі болдым. Өйткені құрылғандағы мақсаты орындалып жатқан жоқ. Алғашқы 5 жылда елге қажет дәрілердің 70 пайызын өзіміз шығаратын болуымыз керек болған. Бірақ бүгінде дәріден түскен қаражаттың 90 пайызы сыртқа кетіп жатыр. Одан бөлек, дәрілер жылдан-жылға қолжетімсіз болып барады. Тек осы пандемия кезінде бұрынғыдан көбірек көңіл бөліне бастады, – дейді.
Дәрі табу – мұң
Редакциямызға анасының жағдайын айтып, оқырманымыз хабарласты. 2001 жылы анасына ота жасатыпты. Отадан кейін ұйқысы бұзылып, қан қысымы көтеріліп, мазасызданатын халге жеткен. Содан дәрігер «Нозепам» дәрісін жазып берген. Басында рецептімен алып жүрген. Бірақ соңғы 3 жылда Атыраудан табылмаған. Сұрастыра келе, оның Қазақстанда тіркелмегенін біледі. Яғни, «СҚ-Фармация» тарапынан тапсырыс берілмеген. Жалпы, бұл дәріге тәуелді осындай қанша адам бар. Оның сұраныс мөлшері нақты белгісіз. Соның кесірінен жағдай ушығып отыр.
«Интернеттен іздесек, Алматы жақтан табылады. Бірақ ол жерден алуға біздің жақтың рецептісі жүрмейді екен», – дейді атыраулық тұрғын Мастура Жұмабекқызы. Халықаралық фармацевтикалық өндірушілер қауымдастығының президенті Вячеслав Локшин мұндай жағдайдың екі себебі болуы мүмкін екенін айтады. «Біріншісі, дәрі нарықтан шығып, тіркеуі аяқталуы мүмкін. Сондықтан өндірушілердің оларды шығаруға қызығушылығы болмайды. Ондайда баламасын алу қажет болады. Екінші себеп, «СҚ-Фармация» ұсынған бағаға қызықпаған болуы мүмкін».
Түйін:
Фармацевтикада reimbursement жүйесі бар. Яғни, дәріханаларға дәрі жан-жақтан түсе береді. Бастысы – белгілі бір бағадан қымбаттатуға болмайды. Міндетті медициналық сақтандыру қоры есебінен төленетін рецептісі бар кез келген науқас дәріні қиындықсыз ала береді. Бәлкім, осындай бәсеке қажет болар. Сонда «Фармация» жұмысы жанданып, бойына қан бітер. Әйтпесе, өркениетті өзге елдермен терезені теңестіру қиын болып барады.
Жадыра АҚҚАЙЫР
