Шетелдік жұмысшыларға қарсылық тақыр жерден туған жоқ, олармен төбелес те тектен тек емес. Жергілікті жұмысшылар өз құқықтарының аяққа тапталып отырғанын, жанын күн сайын жаралаған әділетсіздік жайындағы жанайқайын жұмыс берушілерге де, билікке де осындай шетін қадамдармен жеткізуге тырысады.
Осы себепті ел Парламенті Үкіметке ең алдымен, шетелдік және жергілікті жұмысшылар жалақысы арасындағы алапат ара-жікті кемітуге тезірек күш салуға кеңес берді. Кейде биік лауазымды тұлғалар биік-биік мінберлерден тәуелсіздікке ие болғалы бері елімізге әлемнің 120-дан астам елінен 320 миллиард доллардан артық тікелей инвестиция тартылғанын мақтан ете айтады. Алайда сол қаражаттың қаншасы шетелдік мамандардың жоғарғы жалақысы және бонустары, сондай-ақ сырттан технологияларды, құрылғыларды, тауарларды сатып алу түрінде қайтадан шетел асқанын жасырады. Ондай статистиканы да таба алмайсыз. Сондықтан қарапайым қазақстандықтар экономикаға құйылды деген миллиардтардың өлшемін өз қалтасына қарай бағамдайды.
Бұл ретте шетелдік инвесторлар өз қаржыларын негізінен мұнай-газ, тау-кен саласы секілді шикізат секторына салып жатқаны жасырын емес. Әйтсе де, бұл саладан да кілең қазақстандық миллиардерлер шығып жатқаны шамалы. Оның орнына «Қазақстанда қажетті маманды таба алмадық» деген сылтаумен, басқарушыларды, жоғары жалақылы мамандарды шетелден тасу ондаған жылдар бойы жалғасуда.
Сенат депутаты Мұрат Бақтиярұлы шетелдіктерден технология мен өндіріс саласына керекті білімді игеру, ұлттық кадрларды дайындау, шетелдік мамандарды алмастыру үдерісі баяу жүріп жатқанын айтады.
– Осы кезге дейін елімізде заманауи үлгідегі мұнай өңдеу зауыты салынған жоқ. Кеңестік үш МӨЗ-ге сүйеніп келеді. Шетелдік ірі инвесторлар МӨЗ салуға құлықсыз. Өйткені олар шикізат ресурстарымызды шикідей алып кетіп, кейін әрбір баррелге шаққанда өзімізге 8 еседен жоғары бағаға сатқанды жөн көреді. Үкімет оларға МӨЗ салыңдар деп қатаң талап қоя алмады. Нәтижесінде, біз мұнай өндіру жағынан тек шикізаттық елге айналдық. Тәуелсіздік жылдарында елімізде 1,5 миллиард тонна мұнай мен газ конденсаты өндіріліп, шикізат экспорттау көрсеткіші бойынша әлемдегі алғашқылардың қатарына кірдік, – дейді сенатор.
Ата заңда халық байлығы делінген қазақ жерінен шығып жатқан көл-көсір шикізатты шетелге арзан бағаға өткізіп, олардан терең өңделген өнімдерді бірнеше есе қымбатқа сатып алу тоқтар емес. Қазақстан осыдан байи алмай отыр. Нәтижесінде, импорт өнімдері үшін төленген қыруар қаражат жат елдің экономикасына жұмсалып жатыр.
Осы жылдары мұнай-химия саласын жолға қоя алмадық. Оның ІЖӨ-дегі үлесі – 0,8%. Салыстыра кетсек, бұл көрсеткіш АҚШ-та – 6,4%, Германияда – 7,2%, Қытайда – 9%.
«Мұнай компанияларында шетелдік және қазақстандық мамандарға жалақы төлеуде үлкен айырмашылық бар. Қызылорда облысындағы ірі мұнай компанияларында лауазымдары мен атқаратын функционалдық міндеттері бірдей қазақстандық және шетелдік қызметкерлердің жалақысында сәйкессіздік фактісі анықталды. Шетел қызметкерлеріне лауазымдық еңбекақысы мен шетелдегі жұмысы үшін аумақтық үстемақысынан басқа, заңмен көзделмеген үстемақы түрлері, бонустар, өзге де төлемдер төленеді. Мысалы, «ПетроҚазақстан Құмкөл Ресорсиз» компаниясында жұмыс істейтін қазақстандық учаске шеберінің жалақысы 315 мың теңге болса, шетелдік осы лауазымдағы маманның жалақысы 3 миллион теңгеден асады. Мұндай мысалдар Атырау, Маңғыстау, Ақтөбе облыстарында да жеткілікті» дей келе сенатор Премьерден осы мәселелерді шешу бойынша шара қабылдауды сұрады.