Ақылы бөлімнің ақылсыз тірлігі мұғалім мәртебесін өсіре ме?

Иә, биыл мұғалім атануға бел байлағандар көп. Себебі алдағы уа­қытта педагогқа жасалатын жағдай мен стипендияның көбейетіні туралы хабар жас түлекке ұнаған-ды. Пре­зидент мамандықтың беделін арт­тыру үшін болашақ педагогтарға сти­пендияны 26 мың мен 46 мың теңге аралығында өсіру қажетін айтты. Нәтижесінде, 2020 жылдың қыр­күйегінен бастап олардың стипен­диясы 42 мың теңгеге дейін өсті. Ұлттық қоғамдық сенім кеңе­сінің үшінші отырысында Білім ми­нистрі­не педагог мамандарды даяр­лауға көңіл бөлу керегін тапсырған еді.

Мемлекет басшысы айтты,
Аймағамбетов іске кірісті

Алдымен министр орта білімнің сапалы болуының негізгі құрамдас бөлігін айқындап алды. Біріншіден, мамандыққа тапсырушылар арасын­дағы бәсекеге қабілеттілікті артты­руды көздеді. Нәтижесінде, педаго­гика мамандығына түсу үшін шекті балды 70-ке көтерді. Екіншіден, мұ­ғалімдік қызмет талапкерді тартуы керек. Яғни, оның айлық табысы, қоғамдағы рөлі көпке ұнауы тиіс. Осы мақсатта министрді біршама жұмыс күтіп тұрғаны белгілі. Бір ғана «Пе­дагог мәртебесі» заңымен ұстаздың беделі көтерілмейтіні анық. Ал жала­қыға келсек, 2021 жылдан бастап мұ­ғалім­дердің табысы артатын бол­ды. Сондай-ақ жыл сайын 25%-ке көбейеді. Оған түрлі педагогикалық «бонусты» қосыңыз. Жас маманға, магистратура мен докторантура бітір­ген мұғалімге, біліктілікті арттыру курсына қатысқанға белгілі бір пайыз бойынша үстемеақы қосылады.

Биылға дейін педагогика маман­ды­ғы бойынша грантқа түскендердің орташа балы – 60-65. Өйткені ол тұста шекті балл 50 болған-ды. Талап күшейген соң мамандықтың беделі көтерілері сөзсіз. Сәйкесінше, бедел көтерілген жерде бәсеке пайда бола­ды. Мәселен, осыған дейін педагогика мамандарын дайындайтын 86 ЖОО болса, қазір министрлік оқу орны санын қысқартып жатыр. Студент­терге сапалы білім бермейтін бірқатар университет лицензиясынан айы­рылуы мүмкін.

Мұғалім болам мен ертең

Статистикалық мәліметке сүйен­сек, 80 мыңнан астам талапкер білім грантын иеленуге ниет білдірген. Со­ның ішінде 53 мың жас мемлекет есебінен тегін оқу мүмкіндігіне ие болды. 2020-2021 оқу жылында педа­го­гика мамандығы бойынша конкурс нә­тижесінде 8 506 түлекке білім грант­ы тағайындалды. Бәсеке қалып­қа келген соң талапкерлер ара­сында «Алтын белгі» иегерлерінің де қатары көбейген. Мектепті алтынмен бітір­ген 1 565 түлек педагог болуды қа­лаған. Ал өткен жылмен салыс­тыр­ғанда болашақ мұғалім­дердің ара­сында «Алтын белгі» иегерлері 1,7 есеге көбейген.

Жоғарыда шекті балдың 70-ке жет­кенін жаздық. Тиісінше, бұл педа­гогика мамандығы бойынша орташа балдың да көтерілгенін көрсетеді. Ми­­нистр ұсынған мәліметке сүйен­сек, «Шетел тілі мұғалімдерін даяр­лау» бойынша шекті балл – 104. «Ма­­тематика мұғалімдерін даяр­лаудың» шекті балы 111 болса, «Қазақ тілі мен әдебиеті мұғалімдерін даяр­лау» бойынша шекті балл 107-ні нұсқады. «Педагогика мен пси­холо­гия» – 97 балл, «Арнайы педа­гогика бойынша мамандарды даяр­лау» бойынша шекті балл – 89.

Биыл грантқа түскен талапкер­лердің тізіміне үңілсеңіз, педаго­гика бойынша расымен ұпай саны­ның жоғарылағанын байқайсыз. Өйткені «Математика мұғалімдерін даярлау» мамандығына грантқа түскендердің тізімі 116 балдан басталады. Ал «Қа­зақ тілі мен әдебиеті пәні мұға­лімін даярлау» мамандығына ҰБТ-дан 100 балдан артық жинаған түлектер де грантқа түсе алмаған.

Мәселен, Алтынай Жұмансын­қызы бала кезден қазақ тілі мен әде­бие­ті пәні мұғалімі атанғысы келген. Өйткені көркем әдебиетке құмар ару болашақта шәкірттерін кітап оқуға баулитынын жеткізді. Ал ата-анасы оған заман талабына сай шет тілін таңдауды талап еткен. Алайда Алты­най ҰБТ-да бейінді пән ретінде қазақ тілі мен әдебиетін белгілеген.

«ҰБТ-дан 95 балл жинадым. Сараптауларым бойынша, әлемдегі төтенше жағдайды ескере келе, грант игері атануға мүмкіндігім бар деп ой­ладым. Нәтиже жария болғанда мем­лекеттік грантты ұта алмаға­нымды көрдім. Содан Абай атындағы ҚазҰПУ-дың ақылы бөліміне оқуға тапсырдым. Кейін оқу орнындағы қатарластарыммен сөйлескен соң 120 балдан жоғары ұпай жиған түлектер­дің ғана грантқа түскенін көрдім», – дейді Алтынай Жұмансынқызы.

Толғанай Мұратбекқызы да қазақ тілі мен әдебиеті бойынша грантқа түсетініне сенімді болған. Өйткені былтыр грантқа түскен талапкер­лер­ден ұпай саны жоғары. Ол ҰБТ-дан 89 балл жинаған. Грантқа түспеген соң Қыздар педагогикалық универ­ситетінің ақылы бөліміне құжаттарын тапсырған. Қызығы, Толғанай оқи­тын топта грантқа түскен түлек жоқ.

«Бір емес, 2 рет мүмкіндікті сынап көрдім. Алдымен жалпы конкурсқа қатыстым. Осы жылы құжатты он­лайн тапсырғандықтан, біршама қиын­дық тудырды. Құжаттар дұрыс болма­ғасын бірнеше қайтара тап­сырдым. Грантқа ие болма­ғанымды көріп, мойығам жоқ. Әкімдік грантта бағымды сынауға бел байладым. Құ­жат тапсыру үшін Талдықорғанға бардым. Шыны керек, 100 балдан асы­рып жинағандар да грантқа іліне алмаған. Оның себебін сапасыз мұға­лімдердің саны артқанымен бай­ланыстырады. Бірақ шекті балдан асып тұрып, грантқа түсе алмау ең­сеңді түсіреді екен», – дейді Тол­ғанай Мұратбекқызы.

Иә, Толғанай Мұратбекқызы айт­қан сөздің жаны бар. Өйткені түлек­тер құжаттарын онлайн тапсыра алмай, карантин уақытында ЖОО есігін күзеткенін көз көрді. Бірі он­лайн тапсыру механизміне сенбей университетке келіп тапсырса, екіншісі интернет мәселесімен алыс ауылдан қалаға келді.

Жоғарыда министрдің үш орта білім сапасын көтерудің үш компо­нентіне сүйенгенін жаздық. Соның үшіншісі оқуға қабылдау барысында мұқият іріктеу мен білім беру бағдар­ламасының сапасына назар салу бо­латын. Осы тұста кейіпкеріміз Мөл­­­дір Жомартқызы айтқан мәсе­леге таңырқап қалдық.

«Шет тілі мұғалімін даярлау бойын­ша» Абылайхан атындағы Ха­лық­аралық қатынастар универси­тетіне грантқа түстім. ҰБТ-дан 98 балл жинадым. Биыл педагогикалық мамандықтарға грантқа түсу қиынға айналды. Оқуға түскен универси­тетімде мемлекеттің грантқа ие бол­ған­дардың дені тестілеуден 93 балдан жоғары жинаған. Бірақ ақылы бө­лімге тапсырғандар 50 балдан жоғары жинаса жеткілікті», – дейді Мөлдір Жомартқызы.

Сонда оқуға қабылдау барысында сүзгіден өткізу «технологиясы» қайда қалды? 50 балл жинаған түлек ертең мұғалім болса, орта білім сапасын көте­ру жоспары орындалатынына кім жауап береді? Жалпы, білім беру бағдарламасын жаңартып, педаго­гикалық практиканы ұйымдастыру мен дуалды оқыту жүйесін енгізу үшін студент бәсекеге қабілетті болуы тиіс емес пе? Сол үшін педагогика маман­дығының мерейін үстем ету жолында тек шекті балды көтерумен шектел­мей, ақылы бөлімге де назар салған жөн-ау…

Айзат АЙДАРҚЫЗЫ