Не тындырып жатқаны белгісіз
Тікелей эфирде осындай ауқымды тақырыпты талдай келе, ADALBILIM жобалық офисінің әкімшісі Сергей Пен мынадай қызық пікірді ортаға салды. Тақырыпқа тұздық болсын деп қаз қалпында бергенді жөн көрдік. «Кадрларды қайта даярлау мен білікті арттыруға келгенде, квазимемлекеттік «Өрлеу» сынды ұйымдарға біз үнемі қарсы шығып келдік. Өйткені біздің ойымызша, осы жылдар ішінде атқарған жұмысы жемісті бола алмады. Ол министрлікке формальды көрсеткіштерді көрсетуге көмектесті. Мысалы, «үш тілділік бойынша осынша курс өткізілді, одан мынанша адам сертификат иеленді» дегендей нәтижемен шектелді. Бұл ешқандай да шынайы көрсеткіш емес. Осы ретте біздің ұсыныс мынау: білікті арттыру жүйесін қайта бағдарлап, арнайы бес педагогикалық жоғары оқу орнын басты орынға қою керек. Себебі мұғалімнің білігін арттыру стандарттарын тәуелсіз акционерлік қоғамның қалыптастыруы – абсурд. Олардың тіпті университеттер мен педагогикалық факультеттер сынды академиялық институцияға қатысы жоқ. Ал енді аталған оқу орындарының бұған қаншалықты дайын екеніне келсек, ол жерлерге дені дұрыс менеджерлер керек. Сонда олар кадрды сапалы іріктеп, жалақыны көтеріп, реттейді. Аса ұзақ уақыт та қажет емес, әрі кетсе екі жыл», – дейді. Сарапшының бұл сөзін «Мұғалім мәртебесі» қоғамдық бірлестігінің төрағасы Мейіржан Темірбек те қолдайтынын білдірді. Оның айтуынша, педагогикалық оқу орындарына кадрларды қайта даярлау мен білікті арттыру міндетін тапсырған әлдеқайда тиімді. «Олай дейтін себебім, егер педагогика мамандығын оқытатын университеттерге жүктейтін болса, мектеппен, мұғалімдермен, жоғары оқу орындарымен арада байланыс пайда болады. Мысалы, әркім өзі оқыған университет не институтына барып, білігін арттырады. Ал қазіргі «Өрлеудің» жұмысына еш көңілім толмайды. Не бітіріп, атқарып жатқанынан хабарсызбыз. Курстарын жеке компаниялар алып алған. Тендерді ұтып алып, мұғалімдерді қайта даярлау жұмыстарын өткізіп жатыр. Меніңше, мұны педагогикалық ЖОО-ларға беру керек. Университеттердің теориямен шектелетініне келіспеймін. Себебі білдей мұғалімдерді даярлайтын оқу ордасы курс өткізе алмауы мүмкін емес», – дейді Мейіржан Темірбек.
Ұстаздар «Өрлеуді» жақтайды
Бірлестік төрағалары, университет басшылары «Өрлеу» орталығының жұмысына риза болмаса да, ұстаздардың дені көңілі толатынын білдіріп отыр. Сауалнама ретінде әлеуметтік желдегі «Қазақстан ұстаздары» деп аталатын топқа бірнеше сауал қалдырғанбыз. Мұғалімдердің пікірі де екіге бөлінді. Бірақ қолдағандары басым әрі аргументтері де салмақты. «Өрлеуде» негізінен мектептің қазанында қайнап пісіп, барлық кезеңнен өткен тренерлер жұмыс істейді. Мысалы, өзім жас болсам да, «идеялар аукционы» конкурсына идеямды апардым. Яғни, жаңа, ешкім білмейді-ау деген, сабақты өткізуде қолданылатын, оқушының сабақты тез игеруіне, мұғалімнің қолайлы өткізуіне септігін тигізетін идеяларды ортаға салдым. Қызылорда облыстық «Өрлеу» орталығы филиалынан талай әдістемелік көмек алдым. ЖОО-ға ауысса, күмәнім бар. Олар қарапайым мектептен бастаған мамандар емес», – дейді Айдана Жауғашарова.
Не бітіріп, атқарып жатқанынан хабарсызбыз. Курстарын жеке компаниялар алып алған. Тендерді ұтып алып, мұғалімдерді қайта даярлау жұмыстарын өткізіп жатыр. Меніңше, мұны педагогикалық ЖОО-ларға беру керек. Университеттердің теориямен шектелетініне келіспеймін.
Шұғыла Оңбасиеваның ойынша, университет оқытушылары практикадан гөрі ғылымға бағыттайды. «ЖОО академиялық білімді жүзеге асырады. «Өрлеу» таза практик мұғалімдердің әдістемелік тұрғыдан білігін арттыру жұмыстарын іске асырады. Тек «Өрлеу» жұмысының сапасына назар аударып, шетелдегідей сапасына бақылау жүргізсе құба-құп. Мысалы, қашықтан оқыту кезінде әдістемелік орталықтардың кемшін тұстары қатты байқалды. Шетелдің кез келген әдістемелік «копилкасын» ашып қалсаң, іздегеніңді оңай тауып аласың. Ал бізде бұл әлі жолға қойылмаған. Әлі мұғалімдер ресурс іздеп, бір сабақты 3 сағат дайындайды. «Өрлеудегі» әдіскерлерге үйренетін нәрсе әлі көп. Бір жаттанды әдіспен жұмыс істеуді доғарып, жаңғыртып отыру керек, шетелдегі орталықтармен байланысқа шығып, тәжірибені дамыту қажет. Өздерінің санасы жаңғырмайынша, қарапайым мұғалімге не береді?! Ол жерде әлі ескі стандарттан шыға алмай жүрген маман болмауы керек», – деген тұшымды ой білдірді.
Орталық мамандарының да уәжі бар
Біліктілікті арттыру орталығында қазақ тілі мен әдебиетінен тренер Ләззат Орманбекова педагогтердің таңдау жасауға мүмкіндігі туатын күн жақын екенін алға тартып отыр. «Жақында Ваучерлік жүйе онсыз да кіргелі жатыр. Педагог өз білігін қайдан жетілдіреді, өзі таңдайды. «Өрлеу» орталығының негізгі міндеті педагогикалық оқу орындарынан өзгеше. Орталық мамандарының беретінін жоғары оқу мамандары жетік біле бермейді. Мұнда практиканы көбірек назарға ұстайды. «Өрлеу» курс өткізіп, сертификат берумен шектеледі деген сынды пікірге еш келіспеймін», – дейді маман.Бұл саладағы ваучерлік жүйе деген не? Ваучер арқылы білім беру қызметтері нарығындағылар провайдерлерді таңдай алады. Егер үздіксіз білім алудан тыс қалса, ақшасынан айырылады. Бұл бір жағы, монополияны «құлатуға» септігін тигізетін жүйе. Өйткені мұғалім қай оқу орнын таңдайтынын өзі шешеді. Қалауына қарай таңдау жасап, бұрынғыдай бір ғана жермен шектелмейді. «Білім туралы» заңда (1-баптың 7-1-тармағы) білікті арттыру нысандарының бірі ретінде ваучерлік-модульдік жүйе аталады. Мемлекет белгілеген және ваучер түрінде рәсімделген жан басына қаржыландыру негізінде білім беру қызметкеріне оқытудың ұйымдастырылуын, мазмұнын және мерзімін таңдауға мүмкіндік берілген.
Абай атындағы Қазақ ұлттық педагогикалық университетінің ректоры Тахир Балықбаев та ваучерлік жүйені қолдайтынын білдіріп отыр. «Өрлеу» орталығының жұмысына қатысты сынмен аса келіспес едім. Өйткені курстарының мазмұны, сапасы талапқа сай, көңілге қонымды. Бізде бүгінгі таңда мемлекеттік тапсырыс көбіне «Өрлеуге» беріледі. Ал жоғары оқу орындарының курстар өткізуіне мүмкіндік жоқ. Қазір біз мектеп мұғалімдеріне сабақтар өткізіп жатырмыз. Сертификаттар да беріледі. Жақсы баға алып жатыр. Бұл ретте айтқым келетіні, ваучерлік жүйе енгізілсе, әр мұғалім өзі таңдар еді. Қайта даярлау мен білікті арттыру мүмкіндігін бәріне беру керек. «Өрлеуден» алып, педагогикалық оқу орындарына бергеннен гөрі ваучерлік жүйе бойынша жұмыс істеген дұрыс деп ойлаймын. Сонда бәсеке болады», – дейді ректор.Қысқасы, ұстаздардың біліктілігін көтерумен айналысатын орталық жайлы ұстанымдар біржақты емес. Сынаушылар да, жақтаушылар да бар. Орталық басшылары да құрылымды өзгертуге талпынып жатқаны байқалады. Дегенмен қалай болғанда да салада бәсекелестік қалыптасуы керек. Өйткені кез келген саладағы монополия түптің-түбінде тоқырауға алып келеді.
Жадыра АҚҚАЙЫР