Досмұхамбетов қызметінен кете ме?
Соңғы жылдары шенеуніктер жарыса ұсталып жатқандай әсер қалдырады. Мысқылға салып айтсақ, жемқорлық бәйгесі қыза түскендей. Бір үйреншікті сценарийге етіміз үйренген. Бұл бәйгедегі орынбасарлардың салмағы басым, үлесі көп. Қай кезде де пара алатын орынбасарлар, негізгі басшының бәрі судан таза, сүттен ақ. Қызылорда облысының экс-әкімі Қуанышбек Ысқақовты айтпағанда, құрықталып жатқан облыс әкімі мен министрлер санаулы-ақ. Сосын келіп орынбасарлар тек басшының «артын жабу» үшін келгендей көрінеді. Бәріне күйе жағудан аулақпыз, бірақ қол астындағы қызметкері, туысының бірі жемқор атанып жатса, шендінің орнын босатуы дамыған елдерде қалыптасқан үрдіс және оны ешкім ерлікке баламайды. Себебі ел басқарып, белгілі бір саланы немесе аймақты дамытамын деген ниеттегі басшының жан-жағы таза болса керек. Жуырда Атырау облысы әкімінің бірінші орынбасары Нұрлан Таубаев пен өңірдің құрылыс басқармасының басшысы Тимур Басаров 182 млн теңге пара алды деген күдікпен ұсталғанын білеміз. Нұрлан Таубаев осы қызметке мамыр айында ғана тағайындалған екен. Ізін ала «Атырау облысының әкімі Махамбет Досмұхамбетов қызметінен кете ме» деген сауал туындаған. Осыдан 1 апта бұрын ғана әкім өзінің отставкаға кетуге даяр екенін мәлімдеді.– Заң бәріне ортақ. Егер орынбасарымның (Нұрлан Таубаев) қылмысы дәлелденіп, сот шешімі шығар болса, өз еркіммен отставкаға кету үшін өтініш жазуға дайынмын. Ал әрі қарай шешімді Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев қабылдайды, – деді Махамбет Досмұхамбетов.
Аймақ басшысының сөзі мен іс-әрекеті сәйкесе ме, ол алдағы уақыттың еншісінде. Бірақ осыған дейін жоғарыдағыдай мәлімдеме жасап алып, жылы орнынан қозғала қоймаған шорқақ шенеуніктер барын ұмытпаған жөн. Бір қызығы, Нұрлан Таубаев қамауға алынғаннан кейін бір жайттың басын шалды. Таубаевтың түсініктемесін оның адвокаты Игорь Вранчев Facebook парақшасы арқылы көпшілікке жеткізгендей болды. Экс-шенеуніктің өз пікірінде тергеушілер ештеңе түсіндірмей алып кеткенін, Атырау облысының бұрынғы әкімі, қазіргі Энергетика министрі Нұрлан Ноғаевпен сыйыспағанын айтқан. Негізі, Таубаев Ноғаев әкім болып тұрған шақта облыс әкімінің орынбасары қызметін атқарған. 2019 жылдың қыркүйек айында отставкаға кетуге арыз жазған. Сонымен, тағы бір орынбасардың ұсталуы дәйексіз, бірақ көңілге күмән ұялатар әңгімелерге куә етті.Заң ортақ, басшы шорқақ
Заң демекші, былтыр желтоқсан айында «Қазақстан Республикасындағы мемлекеттік қызмет туралы» және «Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес туралы» заңдарға өзгеріс енген болатын. Осы өзгерістерге сәйкес, мемлекеттік қызметші сыбайлас жемқорлыққа барса, оның басшысы 10 күн ішінде отставкаға өтініш беруі тиіс. Отставкаға кетуі үшін оның сол жерге басшы болғанына 3 айдан асуы керек. Бірақ бұл норма тек 2019 жылдың 10 желтоқсанынан бері болған жемқорлық фактілерін қамтиды. Ал одан бұрынғы оқиғалар «сен көрмедің, мен білмедім» күйінде қала ма? Негізі, заң желтоқсан айында қабылданғанымен, одан бұрын Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев пен Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев осы мәселені жиі көтеріп келді. Сонда да құлақ асып, арын сақтап қалған шенеунік жоқтың қасы. 2019 жылы мамыр айында Ұлттық экономика министрі Руслан Дәленов Кәсіпкерлікті дамыту департаментінің директоры Асланбек Жақыповтың ісіне байланысты сот шешімі күшіне енсе, қызметінен кетуге дайын екенін мәлімдеді. Асланбек Жақыпов үш жылға сотталды, соңында министр лауазымын сақтап қалды. 2018 жылы қарашада Маңғыстау облысы әкімінің бірінші орынбасары Серік Аманғалиев 115 мың еуро пара алған жерінен ұсталып, талай ай тергеуде жатып, былтыр жазда 10 жылға сотталды. Аудан әкімдері ғанка қызметтен кетіпті жалпы, орынбасары үшін қызметін қия қоятын аудан әкімдері ғана іспетті. Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігінің мәліметі бойынша, соңғы 9 айда аудандық және облыстық деңгейдегі 9 әкім қызметінен кетуге өтініш берген. Оның 6-уы қызметімен қош айтысса, қазіргі кезде Атырау облысы Құрманғазы ауданының әкімі Қайрат Нұртаевтың өтініші қаралып жатыр. Оның орынбасары пара алғаны үшін 8 кыркүйекте сотталған. Ал қалған екі әкім, Сәтбаев қаласының әкімі Асқар Ыдырысов пен Алматы облысы Панфилов ауданының әкімі Талғат Өмірәлиевтің өтініші қабылданбай, қатаң сөгіс алып құтылыпты. Бұған дейін Қостанай облысының әкімі Архимед Мұхамбетов Рудный қаласының әкімі Бақытжан Ғаязовтың өтінішіне қол қойғаны хабарланған еді. Алайда осы Архимед Мұхамбетовтің өзінің басы дауға қалып жүр. Себебі ол облыс әкімі болып отырғалы бері аудан басшылары жемқорлықтың аранына көптеп түсіп жатыр. Былтыр Қостанайға қарасты Әулиекөл ауданының әкімі Асхат Қисықов «тендерге көмектесемін» деп мектеп құрылысын жүргізетін кәсіпкерден 7 миллион теңге бопсалап, қолға түсті. Көп ұзамай сот отырысы өтіп, жемқор басшы 2,5 жылға абақтыға қамалды. Одан бөлек, былтыр тағы да өңірдегі Федоров ауданы әкімінің орынбасары парамен ұсталған. Айналдырған 1 жылдың ішінде қала мен екі аудан әкімдеріне не жетпегені белгісіз, бірақ облыс әкімінің қызметінен кеткенін қалайтындардың қарасы көп. Демек, заңның сеңі облыс әкімдері мен министрлерді емес, аудан әкімдерін соғуға ғана қауқарлы сияқты. Заң қабылдаймыз, жемқорлыққа қарсы ұрандатамыз, бірақ нәтиже жоқ.Мадияр ТӨЛЕУ