Жақында Оңтүстік Кореядан суыт хабар жетті. 20 жастағы қазақстандық азамат 7 жасар баланы көлікпен қағып, оқиға орнынан қашып кеткен. Елге қайтар билет алып, Павлодарға келген. Сыртқы істер министрлігі азаматқа оқиғаның мәнін түсіндірген. Тиісінше, ол 14 қазан күні өз еркімен Сеулге оралды.
Заңсыз жүрудің зардабы
Оқиға 18 қыркүйек күні 15.30 шамасында болыпты. Баланың әкесі Чан Хен Доктың ұялы телефон сататын дүкені бар. Ол сабақтан кейін әкесінің дүкеніне келіп, көп өтпей үйіне қайтады. Жолдан өтіп бара жатқан бүлдіршінді Қазақстан азаматы қағып кетеді. 20 жастағы азамат оқиға орнынан ізін суытады. Қансырап жатқан баланы дүкендегі жұмысшы көріп қалып, полиция шақырады. Полицияның мәліметінше, жас жігіт жол-көлік оқиғасының келесі күні мемлекеттен кеткен. Ауыр жарақат алған бүлдіршінге ота жасайды. Баланың миына қан құйылып, бас сүйегі сынған екен.
Қазіргі таңда ол қарқынды терапия бөлімінде жатыр. Баланың еміне Кореядағы қазақ диаспорасы ақшалай көмектесуге тырысқан. Алайда Чан Хен Док ешқандай ақшаның керегі жоғын, тек баласына зарар келтірген азаматтың қатаң жаза кесілгенін қалайтынын мәлімдеген. Ол Оңтүстік Корея президентінің резиденциясына петиция жолдап, ұлын қаққан адамды тауып, жазалауын талап етті. Нәтижесінде, Кореяның әділет министрлігі қазақстандық жігітті экстрадициялауды сұраған.
Елордада өткен брифингте Сыртқы істер министрлігің баспасөз хатшысы Айбек Смадияров мәлімдеме жасады. 20 жастағы жігіттің елге қашып келгенін, Павлодарға тұрақтағанын айтты. Қаладағы құқық қорғау орган өкілдері оны тауып, сөйлескенін қосты. Корея тарапынан арнайы құжат келгенін, механизм бойынша министрлік құжатты Бас прокуратураға жолдағанын жеткізді. Оның айтуынша, 1999 жылғы жігітке елімізде ешқандай шара қолданылмаған. Себебін жол-көлік оқиғасының Қазақстан аумағында тіркелмегенін түсіндірді.
14 қазанда Қазақстан азаматы өз еркімен Сеулге келді. Министрліктің мәліметінше, елшілік қызметкерлері жігітпен сөйлесіп, құқығын түсіндірген. Кореяға жеткен отандасымыз Чанвон қаласындағы тергеу изоляторына қамауға алынған. Артынша ол істеген ісі үшін кешірім сұрады. Оңтүстік Кореядағы елшілік оқиғаны жіті бақылап отыр. Дипломаттар оған жеке сұхбат кезінде өзін қалай ұстау керегі туралы кеңес беріпті.
Рёнхап агенттігі Кореяда заңсыз жүрген иммигранттың жүргізуші куәлігі болмағанын хабарлады. Ол басқаның атына тіркелген көлікті жүргізген. Салдарынан полиция жол-көлік апатына кінәліні уақытында құрықтай алмаған. Сондай-ақ елден кетуге тыйым салу жұмыстарына да тосқауыл қойылмаған. Күдіктіге халықаралық іздеу жарияланған. Қазақстан азаматы екені мәлім болған соң, Оңтүстік Корея полицейлері біздің елден шара қолдануды сұраған. Нәтижесінде, қос елдің полициясы бірлесіп, күдіктінің тұрғылықты жерін анықтаған. Осы оқиғадан соң Корея билігі иммигранттар мәселесінде заңды күшейтетінін мәлімдеді.
Аталған агенттіктің хабарлауынша, Оңтүстік Кореяның әділет министрлігі заңсыз жүрген шетел азаматтарына елден кететін болса, алдын ала ескертуді сұрады. Осыған дейін заңсыз иммигранттар билікке кететіндері жөнінде сол күні хабарлайтын. Жаңа ереже талабы бойынша олар оңтүстіккореялық билік өкілдеріне кететіні туралы 3-15 күн бұрын ескертіп, тексерістен өтуі керек. Нәтижесінде, жаңа ереже қылмыс жасағаннан кейін қашуға жол бермейтін болады.
Бұл не деген батпанқұйрық?
Соңғы жылдары елімізден Оңтүстік Кореяға ағылатындар қатары көбейді. Себебін сұрасаң «несиемді жабамын», «мардымды ақша табамын», «үй салып, ел қатарына қосыламын» деген жауап естисің. Арасында тапқанын кәдеге жаратқандар, елдегі ағайынға көмектескендер мен тосын жайтқа тап болғандар бар.
Сыртқы істер министрлігінің мәліметінше, Оңтүстік Кореяда 10 мыңға жуық еңбек мигранты бар. Олар – таңғы шық елі үшін қара жұмыс күші. Түрлі зауытта, кәсіпорында, егістік алқабында жұмыс істейді. Интернетте осы жөнінде іздей қалсаңыз, жарнама самсап тұр. «Кореяға жүр, жұмыс бар, ақша табасың, адам боласың» сынды көрсетпелер бар. «Күніне 100-200 доллар жалақы аласың» дегеннен көз сүрінеді. Батпанқұйрықтың бастауы қайда екенін іздеп көрдік.
Қазақстан мен Оңтүстік Корея арасындағы визалық талаптарды өзара жою туралы келісім 2014 жыл 29 қарашада күшіне енді. Қайтуды растайтын куәлігі бар екі мемлекеттің азаматтары 30 күнге дейін визасыз кіріп-шыға алады. Рұқсат етілген мерзім әр кезеңдегі 60 күнтізбелік күннен аспауы тиіс.
1990 жылдары арнайы келісім бойынша қазақстандықтар Кореяға жұмысқа орналасуға мемлекеттік жұмыспен қамту орталықтары арқылы бара алатын болған. Алайда кейіннен Корея тек еліміздегі корей диаспорасына еңбек визаларын бере бастады. Оңтүстік Кореяда заңды жұмыс істейтін тегі корейлік отандастарымыз туралы ақпарат жария етілмейді екен.
Заңды жұмыс істеуге тыйым салған соң, заңсыз мигранттар қатары көбейді. Дерекке сүйенсек, Кореяда жүргендердің дені Шымкент, Алматы, Нұр-Сұлтан тұрғындары екен. Сондай-ақ Ресей, Қырғызстан, Өзбекстан мен Тай елінен еңбек мигранттары бар.
Қазір Оңтүстік Корея нақты шара қолдануға көшкен. 2018 жылдан бастап заңсыз жүргендердің жағдайы қиынға айналды. 2018 жылдың 1 қазаны мен 2019 жылдың 31 наурызына дейін «жасыл дәліз» ұйымдастырды. Яғни, заңсыз жүргендер еш қысымсыз өз еркімен еліне қайта алады. Ал осы мерзім ішінде Отанға оралмағандар полиция қолына түсе қалса, 6,5 миллион теңге айыппұл төлейді.
Арбайт шынымен арбай ма?
Кореяда 6 ай жұмыс істеп келген Әділ (есімі өзгертілді) есімді кейіпкеріміз Оңтүстік Кореяның заңды қатаң ұстанатынын алға тартты. «Алғашында ер адамдардың әйелдер сияқты салғыласып тұрғанын көргенде, таңғалдым. Олар өздігінен қол жұмсамайды. Заң бойынша бірінші қол көтергенге көлемді айыппұл салынады. Түрлі жаза қолданып, тіпті түрмеге түсуі мүмкін. Сондықтан олар өздерін барынша сабырлы ұстайды. Елдегі адам құқығы кемеліне келген. Технологиясы, жұрттың өмір сүру деңгейі біздікінен 10-20 жылға алда тұр. Қазақстанда несиенің бітпейтін жырын жырлаймыз. Ал мұнда бәрі қолданыстағы заттарын несиге алады» дейді ол. Таңданысынан соң, еңбек тәртібін түсіндіріп берді. Айтуынша, жұмыс уақыты таңғы 8-ден кешкі 20-ға дейін жалғасады. Әр күн әртүрлі өтеді. Бірде жұмыс болмай қалуы да мүмкін. Бірақ жалақысы жақсы. Гастарбайтерлерге екі қолға бір күрек тауып беретін арнайы агенттіктер жұмыс істейді. Сондай-ақ жұмыс беретін арбайттар бар. Жұмыс қолын сұраған компанияларға жұмыс тобын уақытылы жіберіп отырады. Агенттіктер көбінесе мигранттарды зауытқа жұмысқа орналастырады.
«Оңтүстік Кореяның ауа райы бізден барғандарға қолайсыз. Тым қапырық. Тамақтан қиналасың. Олар құнарсыз, ащы тағам жейді. Ет бағасы қымбат. Қара жұмыстың аты бәрібір қара жұмыс. Қажисың. Денсаулығың сыр береді. Бірден ақша табамын деп ойлау – қателік. Кемінде 6 ай мен 1 жылдың ішінде ақша жинай аласың. Денсаулығы жарамай, жұмыс таба алмай қайтқандардың қатары көп» дейді Әділ есімді отандасымыз.
Кейіпкер сөзінің жаны бар. Осы жылы сәуірде СІМ өкілі Айбек Смадияровтың мәлімдемесінде, жеті мигранттың мәйіті елге келген. Қазақстаннан барған 30-40 жастағы жұмысшылар қара жұмысқа шыдамайды. Мәйітті елге әкелу – 6-7 мың доллардың арасында. Мұның бәрі туыстардың мойнына жүктеледі екен. Демек, әліне қарай әрекет еткен жөн секілді. Пайданың көзін табу мен іске асырудың арасында айырма бар емес пе?
Дегенмен қазір Кореяда жұмыс табу қиын. Заңсыз жүрген мигранттың көптігі, елдегі тосын оқиғалар Корей билігін қажытқан. Алайда елімізден барған мигранттар арасында туыстарына көмектесіп, несиесін жауып, тұрмысын жөндегендер де кездеседі. Барып алып, елге қайтар ақша таба алмай жүргендер де бар. Бұған шекарадан өткенде не үшін келгенін түсіндіре алмай елге қайтқандарды қосыңыз. Осыған қарап «көтере алмайтын шоқпарды белге байлама» деген сөз еске түседі. Болмаса алыстағыны алтын көріп, жақындағы мүмкіндікті пайдалана алмаған өздері кінәлі дейміз бе?