Келесі жылғы жазда үйіңіздің есігін мемлекет өкілдері қағып, «Осы сіз неден қорқасыз?» деп сұраса, таңғалмаңыз. Ұлттық экономика министрлігі елдің неден үрейленетінін білу үшін жыл сайын 22 маусымға дейін жалпыұлттық сауалнама жүргізуді жоспарлап отыр.
Қазақстандықтар бойын буған қорқыныш атаулыны анықтауға арналған сауалнамаға «Халықтың құқық қорғау органдарына деген сенімділік деңгейі» деген атау берілмек. Осы арқылы оның құқықтық тәртіп пен қауіпсіздік мәселелеріне қатысты екеніне екпін түсіріледі.
Сұрау анонимді жүрмейді: жауап беруші азамат дербес деректерін көрсетуі шарт. Сауал салуға әр отбасының 15 және одан ересек мүшелері тегіс қатысады. Бұл науқан жыл сайын бір рет өткізіледі. Оның барысында статистика мамандары ауыл-аймақ, қалалардағы әр аула мен үйді аралайды.
Жұртшылық он жылда бір рет жалпыұлттық халық санағы өткізілетінін жақсы біледі. Ендеше, неге қауіпсіздік пен тәртіпке қатысты сауалдарды сонда сұрап-білмеске? Біріншіден, бұл салада мемлекеттің азаматтар пікірін білгісі келетін мәселелері өте көп екен. Тиісінше, сауалнама 57 сұрақтан тұрады. Олардың бәрін жалпыұлттық халық санағына қосса, сауалдар ауқымы алапат ауқымға ие болмақ.
Екіншіден, жыл сайынғы сұрау салу нәтижесінде, қазақстандықтардың құқық қорғау органдарына сенімі деңгейіндегі өзгерістер динамикада бағамдалады әрі сол органдардың өзіндік рейтингі түзіледі. Мұндай шара үшін онжылдық үзіліс тым көп екені белгілі.
Әр сұраққа бірнеше дайын жауап бар, соның үшеуінің тұсына белгі соғуға рұқсат етіледі. Егер бірде-бір жауаппен келіспесеңіз, «өзге (көрсету)» бос бағанына өз қорқынышыңызды жазуыңызға болады.
Мысалға, алғашқы сауалдар адамның күндіз және түнде көшеде келе жатқанда, неден қауіп қылатынына қатысты болады.
«Сіз қараңғыда немесе күндіз жалғыз далаға шыққанда, өзіңізді қауіпсіздікте сезінбейтініңізді айттыңыз, неге?» дегенге мына дайын жауап нұсқаларының үшеуін таңдауыңызға рұқсат: «науқас болғандықтан», «өте қарт адам болғандықтан», «белгісіз біреудің соқтығуына ұшыраудан қорқатындықтан», «көшеде жарықтың болмауынан», «қараңғылықтан қорқатындықтан», «жалғыз шығудан қорқатындықтан» немесе басқа себепті атау керек.
Содан соң «Сіз немесе сіздің отбасыңыздан біреу қандай да болсын қылмыс немесе құқыққа қайшы әрекетке ұшырауы мүмкін екеніне қаншалықты алаңдайсыз?» деген сауалға сәйкес, өз алаңдаушылығыңызды білдіруіңіз қажет.
Тағы бір сауал «алаяқтардың есепшотыңыздан немесе банктік картаңыздан сыпырып алуы арқылы ақшалай қаражатыңызды жоғалтудан» қаншалықты үрейленетініңізді анықтауға бағытталған.
«Соңғы 12 айда қауіпсіздік мақсатында, сіз қандай істерді істеуді тоқтаттыңыз?» деген сауал үшін ұсынылған жауаптар қызық: «түнде үйден шығуды қойдым», «ересек ермей, кішкентай балалардың үйден шығуына рұқсат бермейтін болдым», «туысқандар мен достарға баруды тоқтаттым», «көшеде такси ұстаудан қорқамын», «үлкен ақша сомасын/банк карталарын алып жүруден қаймығамын», «зергерлік бұйымдарды тағып жүре алмайтын болдым», «оқу орындарына баруды тоқтаттым», «ойын-сауық мекемелеріне және сауда орталықтарына бармайтын болдым», «қалыпты өмір салтымда ештеңе өзгерткен жоқпын».
Статистика мамандары сізден «өзіңіз тұратын аудандағы көшелерде құқық қорғау органдары машинамен немесе жаяу қаншалықты жиі күзетте патрульдеп жүреді? Құқық тәртібін қаншалықты деңгейде қамтамасыз етеді?» деп сұрамақ.
«Халықтың құқық қорғау органдарына деген сенімділік деңгейі» сауалнамасын бекітетін Ұлттық экономика министрлігінің бұйрығы 2020 жылғы
1 қаңтардан бастап қолданысқа енгізіледі.
Нәтижесінде, келер жылы қазақстандықтардың «қандай да бір қылмыстан зиян шеккен жағдайда, кімге жүгінетіні» мәлім болмақ. Жауап ретінде «құқық қорғау органдарына», «әкімдікке», «сотқа», «саяси партиялар мен қоғамдық бірлестіктерге», «БАҚ-қа», «достар мен таныстарға», «туыстарға», «ешкімге жүгінбес едім» деген нұсқалар ұсынады.