Павлодар облысының тауар өндірушілері бюрократиялық кедергілерге тап болып келеді. Әсіресе, өз өнімдерін шетелге экспорттайтын кәсіпкерлерге қиын соғуда. Олар дайын тауарды шетел асыру үшін қажетті рұқсат қағаздарын апталап күтуге мәжбүр. Салдарынан шығынға батуда.
Шетелдің нарығынан «Қазақстанда жасалған» деген белгісі бар тауарды көріп қалсақ, қуанатынымыз рас. «Біздің өндіріс орындарының экспорттық әлеуеті артып келеді» деп марқаямыз. Бірақ бизнес өз тауарын шетел асырып саудалау үшін бірталай кедергіден өтуге мәжбүр болып жатқанынан хабарымыз жоқ. Оған Павлодар облысының Май ауданындағы «Ақжар Өндіріс» ЖШС мысалы дәлел бола алады.
Бұл – облыстағы өркен жайған ірі шаруашылықтардың бірі. Асылтұқымды мал өсіретін агрофирма екінші жыл қатарынан қымыз, консерві өнімдерін Ресей нарығында саудалап келеді. Алайда серіктестік басшылығы тауарын экспорттау үшін талай кедергіден өтуге тура келетінін айтуда.
– Бірінші кезекте, бұл – бюрократиялық кедергілер. Дайын өнімге рұқсат қағаздарын алу үшін тым көп уақыт жұмсаймыз. Ал біздің өндіріп, шетел асыратын өніміміз тез бұзылатын тауарлардың санатына жататындықтан, әр күніміз санаулы.
Мысалы, қымыздың сақталу мерзімі – бір ай. Құжаттың әлегімен жүріп, уақытты өткізіп алған кездеріміз болды. Кейде ресейлік серіктестеріміз тауарымызды кейін қайтарып жіберіп жатады, – дейді «Ақжар Өндіріс» ЖШС директоры Гүлзира Қазылова.
Кәсіпкер дайын өнімге рұқсат алу үшін талай табалдырықты тоздырады. Алдымен тиісті өтініш жазып, ветеринария бөлімінен анықтама алады. Одан кейін аумақтық инспекцияға жол тартады. Бұл мекемеден тиісті жолдама алып, облыстық ветеринарлық зертханаға барады. Дайын нәтижемен аумақтық инспекцияға қайта келіп, ветеринарлық сертификатқа қол жеткізеді. Мұнымен әлек аяқтала қоймайды. Жергілікті кәсіпкерлер палатасынан өндіріс сертификатын алуы қажет. Соңғы сатысы – салық мекемесі. Осылайша, кәсіпкер рұқсат қағаздарын алу үшін кемінде жарты ай уақытын жоғалтады.
Гүлзира Қазылова мемлекеттік мекемелер арасында сеңдей соғылып жүргенде уақыт жоғалтып, талай мәрте шығынға батқан. Ресейлік тұтынушылар жалпы сомасы 1,5 миллион теңгенің тауарын кері қайтарған. Онымен қоса, салықшылар 3 млн теңге көлемінде айыппұл да арқалатып жіберіпті. Себебі кәсіпкер әр сауда айналымы кезінде электронды шот-фактураны салық органдарында тіркеуі керек болыпты. Бір сөзбен айтқанда, бюрократия.
Павлодар облысындағы «Атамекен» кәсіпкерлер палатасы Өңірлік кеңесінің төрағасы Қобыланбек Қожин бұл мәселені шешудің бір ғана жолы бар екенін айтады.
– Кәсіпкерлерге, әсіресе, экспорттаушылар үшін рұқсат қағаздарын алудың жолын жеңілдету керек. Ол үшін бір терезе қағидасын іске қосу қажет, – дейді Қобыланбек Қожин.
Өкінішке қарай, қағазбастылық мәселесі тек экспорттаушыларға ғана қатысты емес. Жергілікті кәсіпкерлер ел ішінде де бюрократияның құрбанына айналып жатқанын айтып, түрлі мекемелерге шағымданып келеді. Бұл мәселе төтенше жағдай режимі кезінде тіптен өршіп кеткен.
Павлодар облыстық іскер әйелдер қауымдастығының төрағасы Райхангүл Сатабаева аймақтың барлық қаласы мен аудандарын аралап, жеке кәсібін дөңгелетіп отырған әйелдер қауымымен жүздескенін айтты. Өкінішке қарай, олардың басым бөлігі бюрократиялық кедергілерге шағым айтып жатқан көрінеді.
– Аудан, ауылдардағы кәсіпкерлер санитар дәрігерлер тарапынан ойға қонымсыз талаптар қойылатынын алға тартып отыр. Бұл ретте, елді мекендегі шағын бизнес құрылымдар мен қалалық жердегі ірі өндіріс орындарының аражігін ажыратып алған жөн сияқты. Әйтпеген жағдайда, негізсіз айыппұл арқалап жүрген ауыл кәсіпкерлерінің қатары тым көп, – дейді Райхангүл Сатабаева.
Бюрократия – тек кәсіпкерлік саласына ғана тән проблема емес. Павлодар облысының әкімі Әбілқайыр Ысқақов тұрғындар тарапынан қағазбастылық мәселесіне қатысты көп шағым естиді. Мемлекеттік мекемелер арасында допша домалап жүретін азаматтардың арызынан аймақ басшысы да шаршаған болса керек, облыстық әкімдікте арыз-шағыммен жұмыс істейтін жеке бөлім құрған болатын. «Ол бөлімнің жұмысы жаңа форматта жүргізіледі. Бюрократияға жол берген шенділер қатаң жазаланады», – деп сендірді әкімдіктегілер. Оның жұмысының нәтижесін алдағы уақытта көре жатармыз. Ендігі кезекте, Павлодар облысының әкімі бюрократияның құрбанына айналып отырған кәсіпкерлердің де мәселесіне назар аударса екен дейміз.
Данияр ЖҰМАДІЛ,
Павлодар облысы
