Сенат төрағасы Дариға Назарбаева Қазақстанда жемқорлыққа жол ашатын жайттардың «ондығын» атады. Transparency International есебіне жүгінген ол елімізде жемқорлық деңгейі елеулі түрде төмендегенін айтты, бірақ әртүрлі деңгейлерде жекелеген көріністері бәрібір сақталып отыр.
Жоғарғы палата депутаттары «Кейбір заңнамалық актілерге мемлекеттік қызметтер көрсету мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» заң жобасын бірден екі оқылымда қарап, қабылдады.
Дариға Назарбаеваның айтуынша, азаматтарды өз мәселелерін бейресми, «бармақ басты, көз қысты» жолдармен шешуге мәжбүр ететін мемлекеттік мекемелерге полиция, мемлекеттік жоғары оқу орындары мен колледждер, сот органдары, қала құрылысы және сәулет басқармалары, жер қатынастары басқармалары, военкоматтар, көші-қон қызметі, жұмыспен қамту және әлеуметтік қорғау басқармалары, мемлекеттік балабақшалар жатады.
Палата басшысы сондай-ақ Қазақстанда жемқорлықтың өркен жаюына барынша жиі ықпал ететін себептердің «ондығына» да тоқталды.
– Бұлардың қатарына мамандардың қабылдауы және емдеуі, жұмысқа тұру, жер учаскесін алу және рәсімдеу, баланы балабақшаға орналастыру және оны кезекке енгізу, жол жүрісі ережелерін бұзу, армияға шақыруды кейінге қалдыру, айыппұлды рәсімдемеу немесе толтырылған хаттаманы жабу, бала туу бойынша жәрдемақы алу, ЖОО-ға түсу және білім беру грантына қол жеткізу, сондай-ақ медициналық анықтамаларды алу кіреді. Бұлардың көбі азаматтарға онсыз да берілуге тиіс. Алайда қазақстандықтарға қызмет тезірек рәсімделуі үшін заңсыз ақы төлеуге тура келеді, – деп қынжылыс білдірді палата спикері.
Ол мемлекеттің «Цифрлы Қазақстан» мембағдарламасын қаржыландырып, белсенді орындап жатқанына назар аудартты. Алайда жемқорлық көріністерінің сақталуы цифрландырудың айтарлықтай нәтиже әкелмей отырғанын аңғартуы мүмкін. Мысалы, заңды түрде электронды кезекке тұрғандардың алдын сырт көзден тасада жауапты шенеуніктермен келіскендер орап кетуі мүмкін.
– Осыған байланысты Цифрлық даму министрлігінің және «Азаматтарға арналған Үкімет» мемкорпорациясының басшылығына сұрақ туындайды. Осы бағытта шынымен не істелуде? Сергелдеңге салумен, мерзімді сақтамаумен не істейміз? Бұл құбылыспен қалай күресуге болады? – деп сұрады Сенат төрағасы.
Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі вице-министрі Абылайхан Оспанов мемлекеттік қызметтерді тұтынушылардан пікір, арыз-шағым алатынын мәлім етті.
– Былтыр Үкіметте ведомствоаралық комиссия көп отырыс өткізіп, сала мәселелерін талқылады. Қорытындысында шамамен 500 жол картасын бекіттік. Олар мемлекеттік қызметтерді оңтайландыруды және автоматтандыруды қарастырады, – деген А.Оспанов көптеген қызметтер электронды форматқа көшірілгенін, алайда қазақстандықтар оларды сол күйде пайдаланбайтынын жеткізді.
– Бір қарасаңыз, үдеріс ілгерілеп барады. Жалпы алғанда, бәрі жақсы-ақ. Онда азаматтар не үшін электронды кезекті сатып ала бастады? Демек, ақпараттық жүйеде бәрі дұрыс емес деген сөз. Электронды бағдарламалардың сапалы жұмыс істеуін жауапты нақты адам қадағалауы керек. Мемлекеттік сатып алуларда да ұқсас ахуал қалыптасқан. Онда дәл сол күні кезекке қойсын десең, ақша төлеу талап етілетін жағдайлар бар, – деді Дариға Назарбаева.
Тұтастай алғанда, арнайы тізілім-реестрде қарастырылған мемлекеттік қызметтер саны үнемі өсіп келе жатыр. 2007 жылдан 2019 жылға дейінгі аралықта бұл тізімде 740 қызмет тіркелген. Олардың 72%-ы электрондық түрде көрсетіледі.
Осы күні сенаторлар палата төрағасының ұсынуымен 1980 жылы туған Анастасия Щегорцованы Орталық сайлау комиссиясының мүшесі қызметіне тағайындау туралы шешім қабылдады.
Елдос СЕНБАЙ