Баспанамен қамту – Үкімет «төріне» дейін көтерілген тақырыптар ішіндегі рекордшысы. Биыл бұдан көп көтерілген тақырып жоқ десе де болғандай. Жыл аяқталып қалған тұстағы санаулы Үкімет отырыстарының бірі тағы да осы мәселеге арналды: онда «5 – 20 – 25» жаңа тұрғын үй бағдарламасы жобасының егжей-тегжейі жарияланды.
Премьер Асқар Маминнің төрағалығымен өткен Үкімет жиынында 2020-2025 жылдарға арналған жаңа «Нұрлы жер» бағдарламасының жобасы қаралды. Жалпы, осы аттас мембағдарлама жүзеге асқан 2017 жылдан бері тұрғын үй құрылысы саласына 3,3 трлн теңгеден астам инвестиция салынған. 33,5 млн шаршы метр тұрғын үй салынып, 300 мыңға жуық отбасы баспанаға қол жеткізіпті.
Бұл ретте Қызылорда, Ақтөбе және Түркістан облыстары – тұрғын үй құрылысы бойынша көшбасшы өңірлер, ал Павлодар, Атырау, Маңғыстау облыстары және Нұр-Сұлтан қаласы – аутсайдерлер, артта қалушы және қаражатты игеруде проблемалары бар өңірлер.
– Елбасы Н.Назарбаев «Нұрлы жер» бағдарламасын іске асырудың маңыздылығын, оның тұрғын үй құрылысына мықты серпін беретінін ерекше атап өтті. Ағымдағы жылдың жоспарлы көрсеткіші – 13 млн шаршы метр тұрғын үй пайдалануға берілуі тиіс. Мемлекет басшысы Қ.Тоқаев сайлауалды бағдарламасы мен Жолдауында қолданыстағы тұрғын үй бағдарламаларын бірыңғай тұрғын үй саясаты аясында біріктіріп, 2025 жылға дейінгі «Нұрлы жер» мембағдарламасын әзірлеуді тапсырды, – деді Асқар Мамин.
Жаңа бағдарламада басты өлшем – азаматтардың табыс деңгейі болады. Сонымен қатар халықты сапалы ауызсумен қамту, ТКШ инфрақұрылымын жаңғырту тұрғын үй қорын жөндеу де көзделген. Үкімет жетекшісі жаңа мембағдарламаны жыл соңына дейін қабылдауды тапсырды.
Оның бір тармағы «5 – 20 – 25» бағдарламасы болмақ. Басқаша айтқанда, 20% бастапқы жарна енгізілуін талап ететін жаңа ипотека жылдық 5% ставкамен 25 жылға беріледі. Отырыстан кейін журналистермен кездескен Индустрия және инфрақұрылымдық даму бірінші вице-министрі Қайырбек Өскенбаев оған тек көпбалалы отбасылар, жетімдер, мүгедектер, әскерилер, шенеуніктер және бюджеттік сала қызметкерлері үміттене алатынын жеткізді.
– Ең басты шарт – олар жергілікті әкімдікте үй кезегінде тұруы тиіс. Әрбір кезек көпбалалылар, жетім балалар, мүгедек балалардың ата-аналары, мемлекеттік қызметшілер, бюджеттік сала жұмысшылары секілді санаттар бойынша ажыратылған. Бірақ бұл барлық санаттан тек отбасының әр мүшесіне шаққанда 3,1 ең төмен күнкөріс деңгейіне, яғни 2019 жылғы шама бойынша 92 мың теңгеге дейінгі табысы бар азаматтар ғана «5 – 20 – 25» бағдарламасына қатыса алады, – деді Қ.Өскенбаев.
Осы шектеу табысы банктерден басқа ипотека алуға жететін жоғары жалақылы шенділерді бағдарламадан аластау үшін жасалыпты.
– Мысалы, менің бірінші вице-министр ретіндегі жалақым мемлекеттік қызметке жаңа келген мамандікінен әлдеқайда көп. Ал заң бойынша екеуіміз де бірдей кезекке тұруға құқылымыз. Сол себепті үй кезегіндегілерді табысы бойынша бөліп тастауға ұйғардық. Тиісінше, табысы жоғарылар «7 – 20 – 25» бағдарламасына немесе банктердің төл бағдарламаларына жүгінуі керек, – деді Қайырбек Өскенбаев.
Өз кезегінде «Тұрғын үй құрылыс жинақ банкінің» басшысы Ләззат Ибрагимова «5 – 20 – 25» бағдарламасына қатысқысы келетін адам ТҚЖБ-да есепшот ашып, жарнасын енгізуі тиіс екенін хабарлады.
– Үміткердің соңғы 5 жыл бойы өз меншігінде үйі-пәтері болмауы міндетті. Бұл – кредиттік баспана, оны әкімдіктердің тапсырысы бойынша құрылыс компаниялары тұрғызуда. Бұл тұрғын үйлердің әр шаршы метрінің құны – Нұр-Сұлтан, Алматы, Шымкент, Ақтау және Атырау қалаларында 180 мың теңгеден, өзге облыс орталықтарында –
140 мың теңгеден қымбат болмауы керек, – деді ол.
Осылайша, аз қамтылған топ өкілдері жаңа бағдарлама аясында мәселен, 15 млн теңгеге елордадан 3 бөлмелі пәтер сатып ала алады. Ал қалған қазақстандықтар осы сомаға бас қалада 1, әрі кетсе 2 бөлмелі баспананы қанағат тұтуына тура келмек.
Үкімет осы арқылы «баспана қолжетімділігінің сатысы» қағидатын енгізуде. Оның бірінші сатысындағыларға – табысы күнкөріс шегінен аспайтын (2019 жылы – 29 700 теңге) үй кезегіндегі адамдарға баспана сатып алу құқығынсыз, тек жалға беріледі.
Индустрия және инфрақұрылымдық даму министрі Бейбіт Атамқұловтың айтуынша, ең жоғарғы сатыдағылар – кірісі күнкөріс деңгейінен 5 есе асып түсетін, яғни 148,5 мың теңгеден көп жалақы алатын қазақстандықтар Ұлттық банктің «Баспана-хит», «Қазақстан ипотекалық компаниясының» «Орда», ТҚЖБ-ның «Өз үйім» нарықтық бағдарламалары игілігін көре алады.