Бас прокуратураның Арнайы прокурорлар қызметінің бұрынғы басшысы Олеся Кексельдің ісіне қатысты тергеу жүргізіліп жатыр. Дүйсенбі күні Үкімет отырысынан кейін БАҚ өкілдеріне берген жауабында Ішкі істер министрі Ерлан Тұрғымбаев О.Кексельдің не үшін тергеліп жатқаны туралы айтты.
«Бас прокуратураға бір азаматтан шағым түсті. Ол шағымында өзіне қатысты тергеу барысында Бас прокуратураның Арнайы прокурорлар қызметінің бұрынғы басшысы Кексельдің тарапынан түсінік беру бөлігінде тергеуге жатпайтын әдісті қолданғанын айтқан» деді Е.Тұрғымбаев.
Негізі Олеся Кексель тергеу барысында күдіктіні азаптады деген ақпарат өткен жұма күні тараған. «Время» газетінің жазуынша, жұма күні бұрғынғы энергетика вице-министрі Анатолий Шкарупаның ісі бойынша өткен сот отырысында адвокат Хамида Айтқалиева кәсіпкер Ерлан Набиевтің арыз-шағымын жариялады. Арыз беруші Е.Набиев экс-вице-министр А.Шкарупаға қатысты қылмыстық істе Қазақстанның Бас прокуратурасы Арнайы прокурорлар қызметінің бұрғынғы басшысы Олеся Кексель мен Бас прокуратураның жедел-тергеу тобының мүшесі Бауыржан Ғаббасов өзіне қысым жасағанын айтқан. Жоғарыда министрдің «бір азаматтан шағым түсті» дегені – осы әңгіме.
Адвокат Х.Айтқалиева қант диабеті сырқатымен ауыратын кәсіпкер Е.Нәбиевтен жауап алу 12 сағатқа созылғанын, жауап алу кезінде оған тамақ пен дәріні айтпағанда, тіпті су да берілмегенін жеткізді. Осылайша, прокуратураның бұрынғы өкілдері тергеу талаптарына жатпайтын заңсыз әрекеттер арқылы кәсіпкерді азаптап, Шкарупаның ісіне қатысты теріс түсініктеме беруді талап еткені белгілі болды. Осыған байланысты адвокат Х.Айтқалиева соттан кәсіпкер Нәбиевті кінәсыз деп тануды сұрады.
Айта кетейік, сотты болып жатқан Анатолий Шкарупа 2018 жылдың қазан айында Энергетика министрінің орынбасары болып тағайындалған. Қылмыстық іс оның бұрынғы қызметіне қатысты қозғалып отыр. Шкарупаға Қарағанды облысы Сарань қаласының әкімі болып қызмет еткен жылдары (2014-2017) қаладағы орталық жылу желісі мен тұрғын үйлерге «жылу есептеуге арналған құралдарды сатып алу және орнату үшін» бюджеттен бөлінген ақшаны қолды қылды деген айып тағылған. Тергеушілер ENERCO компаниясына 215 миллион теңгеден астам қаражатты заңсыз аударды деп іс қозғады. Алайда Анатолий Шкарупа бұл айыпты мойындамайтынын айтуда. Өзге айыпталушылар да оны жоққа шығарды. Бір жылдан астам уақытқа созылған бұл істе жоғарыдағы кәсіпкер Е.Нәбиевтің де аты аталады. Ал тергеу барысында азап көргенін айтқан кәсіпкер арызданып, прокуратураның бұрынғы өкілдерінің былығын әшкереледі.
ҚЫЛМЫСҚА ҚАРСЫ ҚҰРЫЛЫМ ҚЫЗМЕТКЕРЛЕРІНІҢ
«ҚЫЛМЫСЫ» НЕДЕН ШЫҚТЫ?
Энергетика вице-министріне қатысты аты шулы іс былтыр қозғалған. 2018 жылы 7 қарашада Ақордада өткен Қауіпсіздік кеңесінің отырысында сол кездегі бас прокурор Қайрат Қожамжаров А.Шкарупаның Сарань қаласының әкімі болған кезде «бюджеттен 215 млн теңгені жымқыруға қатысы бар» деп мәлімдеді. Алайда аталған қылмыстық іс ұзаққа созылғаны сонша, бас прокурор да ауысып үлгерді. Қайрат Қожамжаров 2019 жылдың наруызында Парламент Сенатының депутаты болып тағайындалды. Ашығын айту керек, Қожамжаровтың басшылығымен Бас прокуратурада қылмыстық процестер жаңартылды. Құқық қорғау органдары академиясын модернизациялау басталды. Сонымен қатар Парламентпен бірлесіп, Бас прокуратура қылмыстық заңнаманы ізгілендіру бойынша үлкен жұмыс істеді.
Биыл көктемде оның орнына сол кездегі Президент Н.Назарбаевтың Жарлығымен Ғизат Нұрдәулетов тағайындалды. Нұрдәулетов бұрынғы команданы «тазалағысы» келді ме, әлде тықыр таянғанын сезді ме, ведомстводағы лауазымды тұлғалар біртіндеп жылыстай бастаған. Ең алдымен, ҚР Бас прокуратура Арнайы прокурорлар қызметінің басшысы Олеся Кексельдің кеткені мәлім болды. 2019 жылдың 27 мамырында Олеся ханымның қызметінен кеткенін хабарлаған «Время» газеті, онымен бір мезетте лауазымды қызмет атқарған Мақсат Дүйсенов пен Талғат Татубаевтың да креслосын босатқанын жазды. Кейіннен Бас прокуратураның басқару құрылымында Арнайы прокурорлар қызметінің алынып тасталғаны да мәлім болды.
Осы оқиғадан екі айдай өткенде 24 шілдеде ҚазТАГ-та Олеся Кексельдің Германияда екені хабарланды. Агенттіктің жазуынша, ол мәліметті басқа іс бойынша өтіп жатқан баспасөз мәслихатында қазақстандық белгілі заңгер, адвокат Жан Кунсеркин айтқан. Адвокат баспасөз мәслихатында қылмысқа күдікті Гүлнар Мұсабаевадан куәлік беруді талап етіп отырған Олеся Кексельдің қазір Германияда екенін, сондықтан оның талабы заңсыз деп мәлімдеді. Сондай-ақ заңгер О.Кексельдің Мұсабаеваны елдегі беделді тұлғаларға қарсы куәлік беруін талап етіп, азаптағанын жеткізді.
Әйтсе де, кеше БАҚ өкілдерінің сұрағына жауап берген ІІМ Е.Тұрғымбаев қазіргі уақытта ІІМ Тергеу департаменті тарапынан жұмыстары жүргізіліп жатқанын, Олеся Кексельдің шетелде емес, елде екенін жеткізді. Сонымен қатар министр журналистердің басқа сұрақтары болса, Бас прокуратураға жолдауын сұраған.
ОЛЕСЯ КЕКСЕЛЬ КІМ?
Тергеу барысында азаптауға жол берді деген күдікке ілінген Олеся Кексельдің жеке өмірі туралы ақпарат аз. Дегенмен оның мансап жолы мен кәсібилігіне қатысты дерек жетерлік. Бас прокуратураның Арнайы прокурорлары қызметінің бұрынғы басшысы – Қазақстандағы үлкен қылмыстық істердің ашылуына себепкер болған маманның бірі. Өзгесін былай қойғанда, ол бұрынғы Денсаулық сақтау министрі Жақсылық Досқалиевтің, экс-Премьер-Министр Серік Ахметовтің, ДСМ Фармация комитеті төрағасының міндетін атқарушы Лариса Пактің, сондай-ақ Ұлттық экономика экс-министрі Қуандық Бишімбаевтың ісін басқарды.
Сол жылдары жабық жиын, оңаша орталарда Кексель Қ.Қожамжаровтың «оң қолы» деген әңгімелерді де құлағымыз шалып қалатын. Рас, іс барысында айыпталушылардың кейбірі істі бұрмалағанын, жан-жақты қарамай теріске шығарды деп те арызданғаны ақпарат құралдары мен әлеуметтік желілерде айтылып, жазылып жатты. Дегенмен соған қарамастан, Кексельдің тергеуімен көптеген аты шулы қылмыстық іс сотқа дейін жетіп, кінәлілер нақты жазасын алып, ұрлаған, «басып қалған» мүліктері тәркіленіп жатты.
Әйтсе де, осынау шулы істерді жүргізгенімен ол ешқашан журналистер алдында ашылып, сұхбат берген емес. Тек сот барысында сөйлеген сөздері БАҚ-та жарияланып тұрды. Содан болар, 2018 жылы informburo.kz сайтындағы 18 минуттық видео сұхбаты ақпарат порталдарында лезде тарап кетті. Сол сұхбатында Олеся «егер құқық қорғау саласын таңдамағанда, хирург болар едім» депті.
2017 жылы Олеся Кексель «Жылдың мемлекеттік қызметшісі» атанды. Сондай-ақ сыбайлас жемқорлық бойынша ең күрделі істерді тергеп, ашқаны үшін II дәрежелі «Айбын» орденімен марапатталған. Егер дәл осы қарқынымен жұмыс істей берсе кәсібилігі, мол тәжірибесінің арқасында Кексель келешекте генерал жұлдызын алатыны сөзсіз еді. Алайда ісінде мақтаулы, кәсіби делініп келген маманның жоғарыдағы азаптауларға не себепті барғаны түсініксіз? Бұл істің ақ-қарасы арнайы тексеріс аяқталғаннан кейін мәлім болмақ.