Мінез

Сөз көтермейді, қаны бетіне шабады. Жұмыр жұдырығын ала жүгіреді. 

Жаңалық естісек кезекке тұра қалатын санаға сіңген әдетіміз ғой. 

Орталыққа барсам, адам едәуір жиналып қалыпты. Ауылда тұра­тын Көлқамыс дейтін жеңгем бар еді, ол да еңгезердей болып кезек күтіп тұр. Оның мінезін орталыққа келмей-ақ мен айтып бере аламын. Ағамыздың шашын ағартқан осы кісі. Таңертеңнен үй жағалап шай ішіп, өсек айтқаннан басқа ша­руасы жоқ. Үйіне түнеп шығуға ғана келеді.

– Келесі кім? – деді орталықта жұмыс істейтін жас қыз.

– Мен, – деп Көлқамыс жеңгем алдына жетіп барды. Әлгі қыз бір затты басына кигізді де, тетікті басып қалды. Жеңгем селк ете қалды. Компьютерден қағаз басылып шыға бастады.

– Сіздің мінезіңіз «ешкі мінез­ді» екен, – деп теріліп шықты. Жеңгем қызарып кетті. Ол «батыр мінезді» деп ойла­ған болу керек. Қабағы түсіп, ерні салбырап кетті. Қағазды бір бүк­теді де, орталықтан тайып тұрды.

Келесі болып ау­дан­ның беткеұстар ақы­ны келді. Бұл енді өлеңді жаз­ғанда қатырады. «Елім, Отаным, Же­рім», – дейді. Әйтеуір, жазғандары газет бетінен түспейді. 

– Аты-жөніңіз кім аға? – деді жаңағы қыз.

– Айтқышбек Жазғышбеков.

– Кәсібіңіз?

– Ақынмын...

– Жарайды, мынаны басыңыз­ға киіңіз де, қозғалмаңыз. Компью­тер көпке дейін үнсіз қалды. Ақын­дардың мінезін анықтау қиын-ау деймін, озық техникада ұзақ ой­лан­ды. Ақыры қағазды басып шығара бастады.

 – Сіздің мінезіңіз «қорқақ қоян» деп қойып қалды.

Арқалы ақынымыз шошып кетті.            

– Бұл қалай? Дұрыс емес, менің мінезімді батыр, арыстан жүрек деп жазу керек. Мен халқым үшін туған жанмын, – деп орталықтың ішін у-шу қылды. 

– Әй, шырағым,  – деді бір қария, –  сен неге соншама шатақ шығарып тұрсың?

– Енді әжей, бұл әділдік емес қой,

– Әділдікті техникадан емес, биліктен сұра, – деді. Орталық үнсіз қалды.

– Менің намысым бар, – деп Айтқышбек те қояр емес.

– Немене, бізде намыс жоқ деп кім айтты? Сенен бұрын бұл орта­лыққа бірінші мен келгем, маған «түлкі мінезсің» деп жазып берді. Бұл – техника. Кімге өкпелейсің?..

Айтқышбек бірдеңе түсінген болу керек, мінез туралы анықта­масын алып шығып кетті. Бір кезде ербеңдеп аудан әкімі Талтаңбай да келе қалды.

Ол кезекке де қараған жоқ.

– Сәлеметсіз бе, қарындас, асығыс едім, менің мінезім туралы анықтама бере қойыңызшы, – деп әкім сызыла қалды. 

– Аты-жөніңіз кім болады? – деді әлгі қыз. Аудан әкімінің беті шымырлап кетті. Қаршадай қыз ел ағасын танымай тұр. Бұдан өткен қорлық бар ма?

– Талтаңбай Салпаңбаев деген аудан әкімі мен боламын, – деп қаттырақ қойып қалды. 

– Жақсы, қош келіпсіз, қазір, шамалы күтіңіз. Компьютер көп күттірмеді. 

Зыр еткізіп анықтаманы шы­ғарып берді.

– Сіздің мінезіңіз «комбайн» сияқты депті техника. Талтаңбай ойланып қалды. Түкке түсінбей қалды. Қағазды көзілдірігімен қайта-қайта қарады.

– Сонда қалай? Комбайн, мен тірі жан емеспін бе, қызық екен, – деді таңырқап. Ол ештеңе деместен, артына қарамай зытып кетті. Бір әйел сол арада комбайн­ның шешуін айтты.

– Комбайн дегені ауданның бар қаражатын, мал-мүлкін жұта береді, жұта береді дегені ғой, –деді. Кейбіреулер оның сөзін дұрыс десе, кейбіреулер жоққа шығарып жатыр. Кезек маған кел­ді. Айып болмаса, бірінші өзім туралы айтайыншы. Мен бір мекемеде директормын. Мекеме­нің басым бөлігі жасы келген зейнеткерлер. Оларды жұмыстан шығару керек деп бұйрық шығара­мын. Ертеңіне жоғарыдан біреулер қоңырау шалады да, бұйрығым өзгеріп, құйрығым қызарып кетеді. Мекемеге бірдеңе сатып алайын десем, жалтақ-жалтақ етіп әркім­нен сұрай беремін. Қызметкер­лерімнің еңбек ақысына үстемеақы қосамын деймін де, кейін орындай алмай қаламын. Өтірік уәдені жи­на­лыс сайын үйіп- төгемін. Қазақ­ша білсем де, орысша ойланамын. Үйде бәрі толып тұрса да кедейлене беремін. Ай сайын әр банктен кредит алғанды қатты ұнатамын. Ағайын-туыс, жора-жолдастың бәріне қарызбын. Сонымен не керек, басыма әлгі қорапты кигізді. Компьютер ызыңдап тұр. Менің жүрегім қобалжып кетті. Бір кезде  қағаз да басылып шықты. Қағазға тостағандай етіп сенің мінезің «Қазақ­стан сияқты» депті. Мен қуа­нып кеттім. Бұл керемет қой. Мен өз елімді шын сүйемін. Пат­риотпын, – деп айқайлап жібердім. Бір ақсақалды қария басын шай­қады.

– Шырағым, сен түк түсінбедің, ойлан, – деді.

Мен сол қағазды ұстап әлі ойланып жүрмін...

Нұрлыбек ЖҰБАТҚАН