Сол себепті тұрғын саны тұрақты өсіп келе жатқан Астанада жұмыссыздық мәселесіне ерекше ден қойылған. Соңғы жылдардың өзінде ғана қала әкімдігі жұмыспен қамту бойынша бірнеше бағдарламаның жүзеге асуына мұрындық болып, тұрақты түрде бос жұмыс орындары жәрмеңкесін ұйымдастыруды да жақсы дәстүрге айналдырып үлгерді. Соның арқасында жұмыс берушілер де кадр тапшылығын толтырып, өз кәсібін дөңгелетіп отыр. Бұл өз кезегінде қаланың гүлденуіне ғана емес, ел экономикасының тұрақты өсуіне де серпін беріп келеді.
Қазір Астана қаласы әкімдігінің Халықты жұмыспен қамту орталығында жұмыссыз ретінде тіркелген адамдардың саны жылдан-жылға өсіп отыр. Алайда статистиканың өсу себебін жұмыссыз тұрғындардың саны артып отырумен салыстыру қате. Өйткені елордаға қоныс аударушылардың өзге қалалармен салыстырғанда анағұрлым жылдам өсіп келеді. Оның үстіне, қалаға қоныс аударып келген тұрғындарға орталықтың жұмысы туралы ақпарат та жылдам жетеді. Қазір орталықтың жұмыспен қамту бойынша белсенді шараларына қатысуға ниет білдірушілер көп. Мысалы, жұмыссыз тұрғындар орталық ұсынып отырған «Қоғамдық жұмыстар», «Әлеуметтік жұмыс орындары», «Жастар практикасы», «Бірінші жұмыс орны», «Ұрпақтар келісімшарты» секілді бірнеше бағдарламаның бірін таңдай алады. Бұдан бөлек, жұмыссыздардың уақытша екі қолға бір күрек тауып, кейіннен тұрақты жұмысқа орналасуына да болады. Сондай-ақ алған мамандығы бойынша жұмыс істегісі келмейтіндер мен жоғары білімі жоқ тұрғындар үшін де орталық қысқамерзімді курстардан өте алатын жобаларды да тиімді жүзеге асырып отыр. Мәселен, былтыр орталық 12 350 адамның жұмысқа орналасуына септігін тигізсе, оның ішінде тұрақты жұмыс орындарына – 8 362, «Жастар практикасына» – 923, «Қоғамдық жұмыстар» – 2 689, «Әлеуметтік жұмыс орындары» – 174, «Бірінші жұмыс орны» – 179, «Күміс жасқа» – 20, «Ұрпақтар келісімшартына» 3 адам қатысыпты. Ал биыл 2 855 адам тұрақты жұмыспен қамтылса, оның ішінде «Жастар практикасы» – 264, «Қоғамдық жұмыстар» – 1 702, «Әлеуметтік жұмыс орындары» – 300, «Бірінші жұмыс орны» – 124, «Күміс жасқа» – 622, «Ұрпақтар келісімшарты» бойынша 1 адам жұмысқа орналасқан.
Айталық, жұмыссыздарды әлеуметтік қорғау және халықты жұмыспен қамтуды қамтамасыз ету шарасына айрықша мән беріліп отыр. Орталық қазір жұмыс берушілер мен жұмыссыз тұрғындар арасындағы делдал қызметін атқарады. Мысалы, тоқсан сайын өтетін тұрақты бос жұмыс орындары жәрмеңкесінен бөлек азаматтар «Электронды еңбек биржасы» порталындағы бос жұмыс орындарының тізбесімен өз бетінше танысуына мүмкіндік қарастырылған. Ол үшін бар болғаны www.enbek.kz порталына түйіндемесін тіркесе жетіп жатыр. Екінші, қысқамерзімді кәсіптік оқыту да өз нәтижесін беріп келеді. Оқу мерзімі 1 айдан 6 айға дейін. Кәсіптік оқытуға қатысушылар оқу ақысын төлеу бойынша мемлекеттік қолдаумен 21 мың 787 теңге мөлшерінде стипендиямен, медициналық байқаудан өтуге 6 мың 900 теңге материалдық көмекпен қамтамасыз етіледі. Ал биыл осындай қысқамерзімді курстар жұмыс берушілердің өтінімдері бойынша және жұмыс берушілердің жұмыс орнында да жүзеге асырылады. Үшінші, «Бастау Бизнес» жобасы да кәсіпкерліктің қыр-сырын үйренем деушілер үшін таптырмас мүмкіндік. Оқыту курсы business.enbek.kz порталында жүзеге асырылады. Оқу ұзақтығы 14 күнтізбелік күннен аспайды. Маңыздысы, оқығаны туралы сертификат порталдағы жеке кабинетте көрсетіледі және оны алған күннен бастап үш жыл бойы жарамды. Төртіншіден, жаңа бизнес-идеяларды іске асыруға мемлекеттік гранттар берудің де жолдары қарастырылған. Мәселен, грантты бастапқы бизнесті іске асыруды жоспарлап отырған қатысушылар ала алады. Оның ішінде халықтың әлеуметтік осал тобына кіретін адамдар үшін өтеусіз және қайтарымсыз негізде 1 миллион 380 мың теңге беріледі. Бесіншіден, уақытша қоғамдық жұмыстармен қамтудың да тиімділігі көп. Қоғамдық жұмыстар бір жылдан аспайды. Оған жұмыссыздар, студенттер және жалпы білім беретін мектептердің жоғары сынып оқушылары оқудан бос уақытында қатысуына болады. Алтыншысы, «Жастар практикасы» жобасына жоғары оқу орындарының түлектеріне мамандығы бойынша бастапқы тәжірибе алуға мүмкіндік береді. Оқуды аяқтағаннан кейін 3 жыл ішінде 35 жастан аспаған жастар бір жыл бойы жұмыспен қамтылады. Сондай-ақ әкімдік әлеуметтік жұмыс орындарын құрған жұмыс берушілерге, оның ішінде әлеуметтік осал санаттағы азаматтардың жалақысын субсидиялауды да қолға алып отыр. Одан бөлек, «Алғашқы жұмыс орны» жобасы жастарға қажетті еңбек дағдыларын беруге және жұмыспен қамтуға жәрдемдесудің қосымша шарасы ретінде тиімділігін көрсетіп келеді. Сонымен бірге бағдарламаға қатысуға NEET санатындағы жастар да өтінім бере алады.
Орталық ұсынып отырған «Ұрпақтар келісімшарты» жобасы жұмыссыздарды жұмысқа орналастыруға, зейнеткерлік жасқа толған жұмыскерді ауыстыруға арналған. Бағдарламаға екі жыл ішінде оқуын аяқтаған оқу орындарының түлектері қатыса алады. Сондай-ақ «Күміс жас» жобасы зейнет жасына келіп қалған адамдарды жұмысқа орналастыру үшін жасалған. Бұл жобаға 50 жастан асқан жұмыссыз адамдар қатысуға мүмкіндігі бар.
Еңбек еткісі келген адамға елорда әкімдігі бірнеше жобаны жүзеге асырып отыр. Қолдау бар, ендігі жерде жұмыссыз тұрғындардың жігері болса жеткілікті. Яғни, әкімдік тарапынан қолдау тауып отырған жобаларға қатысу үшін жұмыссыз тұрғындар қаладағы Жұмыспен қамту орталығына жүгінсе жетіп жатыр. Мәселен, орталық арқылы жұмысын тауып, ай сайын тұрақты жалақысын алып жүрген Астана қаласы әкімдігінің «Жанұя» отбасы институтын қолдау орталығының әлеуметтік қызметкері Динара Серікқызының алғыстан басқа айтары жоқ. Әлеуметтің осал тобындағы отбасыларға кеңес беріп, орталықтың қызмет алушыларына әлеуметтік мәселелерін шешу, портал арқылы қызметтерді алу бойынша кеңес беретін ол: «Орталықта қиын жағдайға тап болған азаматтарға психологиялық, әлеуметтік және құқықтық тұрғыда қолдау көрсетіледі. Өмірлік қиын жағдайға тап болған әрбір отбасымен жұмыс істеп, көмек көрсетудеміз. Шынымды айтсам, адамдарға көмектесіп, кеңес беріп жатқаным үшін қуанамын. Жалақым да жақсы, ең маңыздысы тұрғындардың қажетіне жарап жатқанымның өзі мен үшін жігер сыйлайды», – дейді.
Жұмыспен қамту орталығы арқылы уақытша жұмыспен қамтылған Айсұлу Ұзақованың да айтары осы. «Жұмыспен қамту орталығына 2012 жылы ең алғаш жүгінген едім. Сол жылы бірінші жұмысыма тұрдым. Оқу бітіре салған жас маман үшін орталықтың көмегі көп болды. Қоғамдық жұмысшы болып жүргенде өз бетімше басқа жұмыс тауып шығып кеттім. Алайда соңғы істеп жүрген жұмысым жабылуына байланысты тағы да жұмыссыз қалдым. Көп ойланып жатпастан орталық қызметіне жүгіндім. Қазір де бұрынғы жұмыс орныма қайтып келдім. Қарым-қабілетің болса, ары қарай басқа жұмысқа ауысып, кәсіби өсуге де мүмкіндік көп. Әзірге отбасылы болған соң осы жұмыс өзіме ыңғайлы болып отыр. Сондықтан қазір сылтауды айтпас бұрын орталық қызметіне жүгініп, қалауыңа сай жұмыс табу оңай», – дейді Айсұлу Ұзақова.
Жұмыссыздықты жоюға арналған жобалардың жемісті жүзеге асып келе жатқаны қуантады. Мемлекеттің де басым бағыты осы. Балық орнына қармақ ұстатудың да мән-маңызы осында. Өйткені еңбек ете білгеннің ертеңі жарық болары анық.
Ж. МҮСІЛІМ
Елдар ҚАБА (коллаж)