Мұндай жағдайларға кім кінәлі? Итті қарғыбаусыз жіберген тұрғындар ма? Әлде қаңғыбас иттердің санын азайта алмай жатқан құзырлы органдар ма?
Ең әуелі Қаратау қаласындағы оқиғаға тереңірек үңілсек, 7 жасар баланы ит талап, бет-аузын, екі аяғын қатты жарақаттаған. Бала ауруханаға ес-түссіз күйде жеткізілген. Абырой болғанда, дәрігерлер дер кезінде көмек көрсетіп, балғынды ажалдан арашалап қалды.
«Есін жоғалтқан күйде ауруханаға шұғыл жеткізілген баладан оң жақ бет аймағының ауқымды тістелген және екі аяғының көптеген ашық жарасы анықталып, көп қан кеткендігі белгілі болды. Уақыт күттірмей, аудандық аурухананың бас дәрігерінің емдеу-алдын алу ісі бойынша орынбасары Мұратқали Отыншиев бастаған дәрігерлер тобы шұғыл түрде ота жасауға кірісіп, ашылып кеткен еттің бетін тікті. Отадан басқа, науқасқа құтыруға қарсы вакцина егіліп, антибиотикалық ем қолға алынды. Ота сәтті өтті. Қазір науқас жансақтау бөлімінен хирургия бөліміне ауыстырылған. Жағдайы бірқалыпты жақсарып келеді. Хирургия бөлімінде әрі қарай тиісті ем-домын қабылдауда. Баламен аудандық аурухананың психолог мамандары жұмыс істеп жатыр», – деген ақпарат берді облыстық Денсаулық сақтау басқармасының мамандары.
Кейіннен белгілі болғаны, кәмелеттік жасқа толмаған бала үй ауласында байланып тұрған иттің қасына барып, ойнамақ болған көрінеді. «Сол кезде оны ит талаған» деген қорытындыны Талас аудандық полиция бөлімінің қызметкерлері шығарды. Сол себепті баланың ата-анасына әкімшілік құқықбұзушылық бойынша хаттама толтырылып, айыппұл салынған.
Жарайды, бұл жағдайда баланы ата-анасы қараусыз қалдырды делік. Алайда Шу ауданында жуырда болған жағдай бүкіл облысты шулатты. «Тоғай» ықшамауданында кәмелеттік жасқа толмаған қыз баланы қаңғыбас иттер талап, жасөспірім ауыр жарақатпен ауруханаға түсті. Қансыраған қызды оқиға орнынан алып кетіп бара жатқандағы түсірілген видео талайдың ет жүрегін сыздатты. Дене жарақатынан ыңырсыған қыздың үні көргендердің көзіне жас үйірткені де рас. Кейін белгілі болғаны көшеде кетіп бара жатқан жасөспірімге бір топ ит шабуыл жасап, жабылып талаған екен. Бұл оқиғадан кейін Шу ауданына облыстан арнайы ветеринария саласының мамандары барып, рейдтік шаралар жүргізді. Алайда аудан тұрғындарының айтуынша, әлі де елді мекендерде адамдарға иттердің шабуылдауы болып тұрады екен.
Биыл сегіз айда 2 333 адамды ит қабу дерегі тіркелсе, айына 291 адам төрт аяқты мақұлықтардан жапа шегіп жатыр деген сөз. Ал ит қапқан 1 108 жасөспірімді зердеге салсақ, онда айына 138 бала итке талануда. Бұл – әрине, алаңдайтын көрсеткіш. Егер айына таланып жатқан 138 баланы тағы 30 күнге шағатын болсақ, онда күнделікті кемі төрт бала қаңғыбас иттердің құрбанына айналып жатқанына көз жеткізуге болады.
Санаға салмақ салған мұндай қорқынышты сандарды алға тартып, адамдарды ит талау фактілерінің алдын алу бағытында қандай жұмыстар атқарылып жатқанын білмек мақсатта облыстық ветеринария басқармасына қайырылдық.
– «Қазақстан Республикасының 2002 жылғы 10 шілдедегі «Ветеринария туралы» Заңының 10-бабына сәйкес жергілікті атқарушы органдарға жануарларды аулауды, уақытша ұстауды және жансыздандыруды ұйымдастыру функциясы берілген, оны облыстың жергілікті атқарушы органдары құрған ветеринариялық ұйымдар мемлекеттік сатып алу туралы заңнамаларға сәйкес келісімшарт бойынша орындауда.
«Жануарларға жауапкершілікпен қарау туралы» Заңның талаптарына сәйкес, қаңғыбас иттерді аулау гумандық әдістерді, атап айтқанда, құрық және торларды қолдана отырып жүргізілуде. Ауланған жануарлар қала және аудан әкімдігі тарапынан жалға алынған, уақытша ұстау орындарында ұсталуда.
Барлық аудандарда 2023 жылға панажайлар құрылысын жүргізуге жер телімдері бөлінді. Қазіргі уақытта Мойынқұм, Жуалы, Байзақ, Жамбыл аудандарында уақытша ұстау орнындары салынып, құжаттары рәсімделуде.
Қала және аудандық ветеринариялық станцияларының қаңғыбас иттер мен мысықтарды аулау бригадалары халықтан келіп түскен сұраныс және «Жамбыл 109» диспетчерлік орталығына түскен өтініштер бойынша қаңғыбас иттер мен мысықтарды аулау жүргізуде. Жыл басынан «Жамбыл 109» диспетчерлік орталығына 3395 өтініш түсіп, оның 3124 өтініші орындалып, қаңғыбас иттер мен мысықтарды аулау жұмыстары жүргізілді. Биыл барлығы 17939 қаңғыбас ит ауланды», – дейді Ветеринария басқармасының мамандары.
Биылға жергілікті бюджеттен қараусыз қалған және қаңғыбас жануарларды уақытша ұстауға, егу және зарарсыздандыруға қаражат бөлініп, 325 итке стерилизация және кастрация жасалыпты. 392 ит «Таңба» базасына енгізіліп, 270 ит табиғи мекендеу ортасына жіберілген.
Тағы бір айта кетерлігі, еліміздің «Жануарларға жауапкершілікпен қарау туралы» Заңының 11-бабына сәйкес, биыл үй жануарларын есепке алу жұмыстары міндетті шара түрінде жүргізілуде. Чиптер, болюстер немесе басқа сәйкестендіру бұйымдары орнатылғаннан кейін жануар туралы мәліметтер «Kezekte.kz» порталы арқылы «Таңба» ақпараттық жүйесіне тегін енгізіледі. ЭЦҚ-кілт арқылы тіркеу жеке және заңды тұлғаларға шектеусіз қолжетімді.
Қолданыстағы нормативтік-құқықтық актілерге сәйкес, жануардың иесі иелігіндегі жануарларын ветеринариялық-санитариялық, гигиеналық талаптарды сақтай отырып, асырауға және ұстауға, есепке алуға, уақытылы вакцинация жасатуға, жануарына жауапкершілікпен қарауға және қатыгездік көрсетпеуге, басқа адамдар мен жануарлардың өміріне немесе саулығына қауіп төндірмеу үшін қауіпсіздік шараларын қабылдауға, қоршаған ортаның, қоғамдық орындардың ластануына жол бермеуге және тұқым алу қажет болмаса өз қаражатынан үй жануарларына кастрация немесе стерилизация жасатуға міндеттелген.
Жануарларға жауапсыздықпен қарап немесе қатыгездік көрсетілген жағдайларда ҚР «Әкімшілік құқықбұзушылық Кодексінің» 407-1 бабына сәйкес, қылмыстық белгілері болмаса жеке тұлғаларға 5, лауазымды тұлғаларға 10 айлық есептік көрсеткіш мөлшерінде айыппұл белгіленген. Бір жыл ішінде қайталанса, айыппұл екі есеге ұлғайтылады.
Мамандар міндетті тіркеу шаралары үй жануарларын бақылауда ұстауға мүмкіндік тудыратындығына сенімді. Әрі бұл иттердің иелерінің де жауапкершілігін арттыратындығына үмітті. Бірақ мұндай заңнамалық нормалардан әзірге нәтиже шықпай жатқанын статистика көрсетіп тұр.
Саятхан САТЫЛҒАН,
Жамбыл облысы