Қаңтардың 6-сынан 7-сіне қараған түні қазақстандықтар әлемдегі барлық православ христиандарымен бірге Рождество мерекесін атап өтеді. Иисус-Иса пайғамбардың туған күні – бүгінде әлемнің көптеген елінде мемлекеттік мереке. 2005 жылдан бері ҚР Еңбек кодексіне сәйкес, православ рождествосы елімізде Құрбан айт мерекесі сияқты демалыс күні болып жарияланды. Мереке кезінде дос-жаран, тума-туыс бір-бірін ізгі ниетпен құттықтап, барша жан мейірімділік танытып, жоқ-жітік адамдарға қайыр-садақа таратып, қамкөңіл жандарды қуантып, жетімдерге тарту-таралғылар жасаған жөн деп санайды. Сонда ғана құдайдың шапағатына бөленеді деген наным бар. Ғасырлар бойы қазақтың дарқан даласында түрлі мәдениет, дін мен салт-дәстүрді ұстанатын сан-алуан халықтардың тағдыры ұштасып жатты. Соның нәтижесінде қазір қазақ халқымен бірге бір шаңырақ астында 140 этнос пен 40 конфессия өкілдері бейбіт ғұмыр кешуде. Ұзақ уақыт көршілес өмір сүрген халықтарда бір-біріне деген тұрақты шыдамдылық пен бір-біріне құрмет дәстүрі қалыптасқан. Қазақстан жеріндегі ислам мен православие діндері арасындағы көпжылдық берік достық қазақстандықтардың рухани өмірінде, патриоттықты тәрбилеуде, азаматтардың ынтымағы мен келісімінің нығаюында маңызды рөл атқарады.
Рождество – христиандық дәстүр бойынша Иса Мәсіхтің туылған күнін атап өтетін қасиетті мереке. Бұл күн әлемнің көптеген елдерінде зор қуанышпен, салтанатты түрде атап өтіледі. Рождествоны тек діни мереке деп қарастырудан бөлек, оның мәдени және отбасылық маңызын да ескеру керек. Әлемдегі түрлі халықтар үшін бұл күн тек діннің мәнін ғана емес, сонымен қатар қайырымдылық, мейірімділік және бір-біріне деген құрметтің белгісі ретінде қабылданады.
Рождествоның тарихи бастауы
Рождество мерекесі Исаның туылуына арналған діни ғұрып ретінде пайда болды. Ішкі Рим империясында 4 ғасырда алғашқы рет ресми түрде Рождество 25 желтоқсанға белгіленіп, осы күнді әлемнің көптеген христиан елі атап өтетін болды. Тарихшылардың айтуынша, Иса Мәсіхтің туылған күні нақты қай күнге сәйкес келетінін дәл айту қиын, бірақ Рождествоның осы күні атап өтілуі Рим империясының көне дәстүрлерінен келіп шыққан болуы мүмкін. Мәселен, сол уақытта күннің ұзаруымен байланысты ежелгі римдік Сатурналии мейрамы мен басқа да мәдениеттердің салт-жоралғылары Рождествоның қалыптасуына ықпал етті.
Рождествоның діни мәні
Рождествоның басты мәні Иса Мәсіхтің туылуымен байланысты. Христиандық сенім бойынша, Иса адамзаттың құтқарушысы ретінде дүниеге келді. Оның өмірі мен қызметі адамдарға Құдайдың сүйіспеншілігін, мейірімділігін және рақымын білдіреді. Рождество арқылы христиандар Құдайдың адамзатқа деген шексіз махаббаты мен мейірімін еске алады.
Рождестволық литургияларда Құдайға деген мадақ айту, дұға ету, халықтың бірлігі мен тыныштық тілейтін дұғалар оқылады. Бұл күн, әсіресе христиан әлемінде отбасылық құндылықтарды, сүйіспеншілік пен тыныштықты насихаттайды.
Рождестволық дәстүрлер
Рождество тек діни мереке ғана емес, сонымен қатар халықтық дәстүрлер мен әдет-ғұрыптардың да жиынтығы. Әрбір елдің өзіне тән Рождестволық дәстүрлері бар, бірақ олардың барлығының ортақ ерекшелігі — мейірімділік пен ортақтасудың маңыздылығы.
1. Рождестволық шырша: Шырша – Рождестволық мерекенің символы. Көптеген елдерде үйлерді шыршамен безендіріп, оған әшекейлер іледі, оған түрлі ойыншықтар мен шамдар орналастырады. Бұл – өмірдің мәңгілігін, жарықтың қараңғылықты жеңуін білдіретін символ.
2. Сыйлықтар: Рождествода сыйлықтар беру дәстүрі адамдар арасындағы мейірімділік пен қамқорлықты білдіреді. Христиан дәстүрінде бұл – үш дана патшалардың Исаға тарту еткен сыйлықтары туралы аңызға байланысты туған ғұрып. Бүгінгі таңда сыйлықтар адамдардың бір-біріне деген шынайы көңілін білдіру құралы ретінде қолданылады.
3. Рождестволық дастарқан: Әр елде Рождество күні арнайы дастарқан жайылып, ерекше тағамдар дайындалады. Бұл тағамдар көбінесе отбасылық жиналыстар мен мерекелік көңіл күйді көрсету үшін жасалады. Мысалы, батыс елдерінде кәдімгі Рождестволық күркетауық немесе қоян еті пісіріледі, ал қазақстандық дәстүрлерде бұл күні арнайы палауды немесе басқа да ұлттық тағамдарды ұсыну қалыптасқан.
4. Әуендер мен әндер: Рождестволық әндер мен гимндер ерекше орын алады. Халық арасында Jingle Bells, Silent Night, Joy to the World сияқты әндер кеңінен таралған. Бұл әндер Рождестволық көңіл күйді жақсартуға және адамдарға рухани жаңғыру сезімін ұялатуға көмектеседі.
Рождество және қоғам
Рождество тек діни мереке емес, ол сонымен бірге адамдарды біріктіретін маңызды қоғамдық оқиға болып саналады. Әсіресе, қиын-қыстау замандарда Рождестволық мейрамды атап өту, бір-біріне қамқорлық көрсету, көмекке мұқтаж жандарға көмек қолын созу — қоғамның адамгершілік қасиеттерін арттыратын үлкен күшке ие.
Қазіргі таңда Рождество аясында көптеген қайырымдылық шаралары өткізіледі. Мұқтаж жандарға азық-түлік, киім, қаржылай көмек көрсету бұл күннің басты идеологиясына айналды. Бұл мереке адамдарға жақсылық жасау, қоғамға пайдалы болу, кішіпейіл болу мен қайырымдылықты насихаттаумен есте қалады.
Рождество – тек бір күндік мереке емес, ол адамдарды жақсылық жасауға, бір-біріне қамқор болуға шақыратын рухани әрі әлеуметтік мәні бар оқиға. Бұл мереке христиандар үшін үлкен діни мағынаға ие болса, дүниежүзілік деңгейде ол өзара түсіністік, мейірімділік пен тыныштықтың белгісіне айналды. Рождестволық мейрамды әр адам өз өміріне, дәстүріне сәйкес атап өтіп, оны тек діни тұрғыдан емес, жалпы адамгершілік құндылықтарды нығайтатын үлкен мүмкіндік ретінде қарауы тиіс.
Рождествоны шіркеудің юлиан күнтізбесін пайдаланатын христиандық конфессиялары 7 қаңтарда тойлайды. Бұл күн негізінен орыс, серб, грузин, украин және басқа православиелік елдерде кеңінен атап өтіледі. Ал Рим-католик шіркеуі мен протестанттық шіркеулерде Рождество 25 желтоқсанда тойланады, себебі олар григорийлік күнтізбені пайдаланады.
Юлиан және григорий күнтізбелері
Рождествоның екі түрлі күнінде тойлануының себебі — юлиан мен григорийлік күнтізбелердің айырмашылығында. Григорий күнтізбесі 1582 жылы папа Григорий XIII тарапынан енгізілген, ол қазіргі уақытта әлемнің көп бөлігінде қолданылады. Ал юлиан күнтізбесі әлі де православиелік шіркеулердің көпшілігінде сақталып келеді.
Юлиан күнтізбесінде Рождество 25 желтоқсанға сәйкес келсе, григорий күнтізбесі бойынша бұл күн 7 қаңтарға сәйкес келеді. Сондықтан православиелік христиандар 7 қаңтарды Рождество мерекесі ретінде тойлайды.
Рождествоның мерекеленуі
7 қаңтардағы Рождество күні православиелік шіркеулерде арнайы литургиялар өтеді, адамдар шіркеуге барып, дұға етеді, сонымен қатар отбасыларында мерекелік дастарқан жайып, жақындарына сыйлықтар береді. Әр елдің дәстүріне байланысты Рождестволық мерекелер әртүрлі болуы мүмкін, бірақ басты мәні өзгеріссіз қалады: бұл күн – Иса Мәсіхтің туылған күні және ол христиандар үшін өте маңызды әрі қасиетті мереке.
Демек, Рождествоны 25 желтоқсанда немесе 7 қаңтарда тойлау христиандық конфессияларының қай күнтізбені қолдануына байланысты. Православиелік шіркеулер үшін 7 қаңтар – Рождествоның нақты күні.