Сыр бойы – қазақ руханиятының мәңгілік отауы. Сонау есте жоқ ескі замандардан бері бұл өлкеде қаншама даналық ойдың дәнін терген небір данышпандар мен саңлақтар ғұмыр кешті десейші.

Басқа халықты білмеймін, қазақ халқы ой баққан халық екені анық.

Сыр бойының солтүстік ауданы саналатын Арал өңірінде «Қарақұм» деп аталатын елдімекен бар. Тарихтың қатпарлы құпиясын қойнауына бүккен киелі мекенде жаугершілік заманда ел ертеңін еселеген «Қарақұм құрылтайының» ізі жатыр.

Көктем жақындағаннан Сыр бойын жағалай қоныстанған жұртшылық сары уайымға салынады. Әсіресе, дария маңындағы елді мекен халқы су шайып кету қаупінен үрей құшағында қалады.