Әлеуметтік төлем жүйесі реттеліп келеді. Өйткені Мемлекет басшысы бірнеше заңға қол қойды. Енді мұғалім мәртебесін көтеру, АӘК алу мен әлеуметтік қызметтер порталын қолдану оңтайлана түседі.
28 желтоқсан күні Президент «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне міндетті әлеуметтік сақтандыру, әлеуметтік қамсыздандыру және денсаулық сақтау саласындағы мемлекеттік-жекешелік әріптестік мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» заңына қол қойды. Заңға сәйкес 2020 жылдың 1 қаңтарынан бастап атаулы әлеуметтік көмек көрсетудің жаңа тәсілдері жіктеледі. Енді еліміздегі барлық көпбалалы отбасы үшін табысына қарамай мемлекеттік жәрдемақы төленеді. Ал табысы аз отбасылардан шыққан балаларға кепілдендірілген әлеуметтік пакет енгізіледі.
Табысқа қарамай АӘК аласыз
4 немесе одан да көп кәмелетке толмаған немесе 23 жасқа дейінгі күндізгі бөлімде оқитын балалары бар барлық көпбалалы отбасыларға табысқа қарамай АӘК төленеді. Мәселен, бір айлық есептік көрсеткіштің 2 651 теңге екенін ескерсек, төрт балаға – 42 496 теңге, бес балаға – 54 080 теңге, алты балаға – 63 757 теңге, жеті және одан көп балаға 74 387 теңге әлеуметтік көмек беріледі. Бұдан бөлек, отбасы мүшелері үшін жан басына шаққандағы табыс пен кедейлік шегі арасындағы көрсеткіш сәйкес келмесе, АӘК алуға болады. Яғни, отбасындағы жан басына шаққандағы орташа табыс өңірлік күнкөріс дейгейінен 70 пайызға аз отбасылар атаулы әлеуметтік көмек алуға өтініш бере алады. Сондай-ақ АӘК көмек алатын отбасында жұмысқа қабілетті жан болса, екі қолға бір күрек табуға болады. Өйткені елімізде Нәтижелі жұмыспен қамтуды және жаппай кәсіпкерлікті дамытудың «Еңбек» мемлекеттік бағдарламасы бар. Жұмысқа жарамды азамат аталған бағдарлама арқылы өмір сүру деңгейін жақсарта алады. Егер азамат ұсынылған жұмыс пен жұмыспен қамтуға жәрдемдесу шарасынан бас тартса, отбасына 6 ай бойы әлеуметтік көмек беру тоқтатылады.
Өздеріңізге белгілі, АӘК беру күшіне енгелі ел арасында түрлі дерек тіркелді. Адамнан айла артылған ба? Атаулы әлеуметтік көмек алу үшін табысын жасырғандар, жұмыстан шыққандар, тіпті пайданы ажырасудан іздегендер бар. Өтіріктің өрге баспайтынын ескерсек, көп өтпей жеңілдің үстімен жүргендердің қулығы әшкере болды. Енді мұндай олқылыққа орын жоқ. Өйткені деректер қоры барынша сақ қимылдауға көшеді. Әлеуметтік көмек берудің әділ әрі ашық өтуі үшін азаматтар тоқсан сайын өтінішті қайта енгізеді. Бұл қосымша құжат жинап сарсаңға түсесіз деген сөз емес. Тек мемлекеттің деректер қорында толық мәліметіңіз болып, жеке куәлігіңіз қалтаңызда жүруі тиіс.
Ал жалған құжат ұсынса ше? Заң мұны да қарастырған. Атаулы әлеуметтік көмек тағайындау үшін жалған мәліметтер мен анық емес құжат өткізген азаматтар болса, оларды ұсынған күннен бастап алты ай бойы отбасына АӘК тағайындалмайды.
Тағы бір есте ұстайтын жайт, кентте, ауылды жер мен округте тұратын азаматтардың АӘК алуға өтініші мен құжатының электронды көшірмесі мемлекеттік органдар мен ұйымдардың ақпараттық жүйесінде болмауы мүмкін. Құжаттар уәкілетті органдардың қолына тигесін 7 жұмыс күні ішінде қаралады. Олар қорытындыны халықты жұмыспен қамту орталығы мен округ әкіміне өткізеді. Сондай-ақ былтыр үлестірген АӘК-де мүдделі тұлғалар мал басын, тауық санын есепке алды деп байбалам салды. Толықтырылған заң жүйесінде бұл талап ескерілген. «Ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) жергілікті атқарушы органдары өңірдің ерекшеліктерін ескере отырып, үй малын, құсты және жер учаскесін (жер үлесін) табыс бермейді деп айқындауға құқылы» делінген 6-баптың 1-тармағында.
Жоғарыдағы түзетулер оңымен іске асса, елдегі аналардың ұйқысы тыныш болады. Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі мәліметінше, 2020 жылдың 1 қаңтарынан бастап 340 мыңнан астам көпбалалы отбасының жаңа жәрдемақыға қолы жетеді. Бұған қоса, әлеуметтік жағдайы төмен отбасы балаларына кепілдендірілген әлеуметтік пакет беріледі. Оның ішіне не кіреді дерсіз? Әлеуметтік пакетте мектепке дейінгі жастағы балалар үшін балалар тағамы, гигиеналық құралдар, білім беру қызметтері бар. Мектеп жасындағы балалар үшін ыстық тамақ, мектеп киімдері мен керек-жарақтарын сатып алу, жол жүру шығындарын өтеу, сондай-ақ медициналық қызмет көрсетіледі. Бірақ осы жерден тағы бір мәселенің басы қылтияды. Ауылды жерде тұратындар үшін әлеуметтік пакетті сертификат түрінде алған қолайлы. Өйткені үлестірген тауардың мерзімі өтіп кетуі мүмкін. Оған тиесілі затты уақытында жеткізу мен тарату жұмыстарын қосыңыз. Сондықтан берген де, алған да риза болатындай оңтайлы шешім тапқан жөн.
Мәртебесін ұстаздың көтереміз бе?
Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаевтың Тамыз конференциясында берген тапсырмалары «Педагог мәртебесі туралы» заң жобасында реттелді. Сондай-ақ бұл мәселе «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне педагог мәртебесі, оқушы мен мұғалімге жүктемені төмендету мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» заңға енгізілді.
Білім және ғылым министрі Асхат Аймағамбетовтің айтуынша, «Педагог мәртебесі туралы» заң жобасы 21 баптан тұрады. Мұғалім үшін құнды құжат төрт бағытты қамтиды. Мәртебе көтеру мақсатындағы алғашқы қадам – ұстаздардың құқығын көрсетіп, өзіне қатысы жоқ жұмыстан босату. Заң іске асса, мектептің жанында шөп отап отырған мұғалімді көрмейтін боламыз. Бұған қоса жүктемені азайту бар. Екіншіден, ұстаз болу оңай жұмыс емес екеніне көз жеткізіп, қызметке қоятын талаптарды күшейту мәселесі бекіді. Әрине, материалдық емес ынталандыру тетіктері іске қосылады. Төртіншіден, материалдық ынталандыру мәселелері қолға алынады. Мысалы, жас маманның мерзіміне сай жалақысын көтеру, еңбек өтілі мен санатына қарай ынталандыру бар. Мәселен, магистр дәрежесі бар мұғалімге 25 250 теңге қосымша ақы төленеді. Бұдан бөлек «Қазақстанның еңбек сіңірген ұстазы» мемлекеттік наградасы, «Үздік педагог» атағы мен «Жоғары оқу орнының үздік оқытушысы» марапаты бекітілді. Әрқайсының өзіндік құны белгіленген. Сондай-ақ заңда әлеуметтік кепілдіктер қарастырылған. Енді мұғалімдер бұрынғыдай 56 күн еңбек демалысында жүреді.
Заңдағы 12-баптың 5-тармағын көріп ауылды жердегі ұстаздар шын қуанған болар. Себебі тармақта көрсетілгендей, «жергілікті өкілді органдардың шешімі бойынша педагогикалық қызметті қала жағдайында жүзеге асыратын педагогтердің ставкасымен салыстырғанда кемінде жиырма бес пайызға арттырылған айлықақылар мен тарифтік мөлшерлемелер белгіленуі мүмкін». Ендігісі бір жүйеде түрлі бап пен тармақтың қатаң түрде орындалғаны керек. Оқушы алдында ұстаздың беделін көтеріп, қосымша жұмысқа жекпей, қағазбастылықтан құтқарсақ мерей мен мәртебенің өскенін көрсетеді.
Әлеуметтік қызметтер порталы
Аталған порталдың іске қосылуы – мүмкіндігі шектеулі жанға үлкен көмек. Өйткені олар портал арқылы 1 қаңтардан бастап техникалық оңалту құралдарының 55 түрінің 24-іне және мемлекеттік мекемелерде арнайы әлеуметтік қызметтерге тапсырыс береді. Ал техникалық оңалту құралдарының қалған 31 түрі 2020 жылдың шілдесіне дейін порталға енеді.
Әлеуметтік қызмет порталы мүмкіндігі шектеулі жандарды оңалту құралдарымен қамтамасыз етеді. Мысалы, протездік-ортопедиялық, дыбыстық техникалық, тифлотехникалық және гигиеналық құралдармен, сондай-ақ мүгедектер арбаларын беруді көздейді. Оған қосымша арнаулы әлеуметтік қызметтер бар. Арнаулы қызметке жеке көмекшілердің, ымдау тілі мамандарының және санаторийлердің қызметі кіреді.
Порталдың жұмыс бастауына басты себеп – уақыт үнемдеу. Өйткені бұдан бұрын мүмкіндігі шектеулі тұлғалар оңалту құралдарын мемлекеттік тапсырыс бойынша алатын. Оны алу мен кезекке тұруға, өтінішке олар кемі 8 ай уақыт жұмсайды. Ал порталдың аталған қызметтерді 8 айдан 1-2 аптаға дейін қысқартуға қауқары бар. Пайдаланушылар оңалту құралдарын өз бетімен таңдауға құқылы. Бастысы бәрін «бір терезе» арқылы басқаруға болады. Портал жұмысы нәтижесін берсе, олар ұзын-сонар кезексіз, машақатсыз әлеуметтік қызметті пайдаланады.
Айзат АЙДАРҚЫЗЫ