Бұрын әскери білім алушылар шекара асып, көрші Ресейге сандалатын. Сондықтан қазақ әскерлері көршіміздің әскери оқу-біліміне тәуелді болып келді. Бүгінде болашақ әскери қызметшілерді даярлайтын өзімізде де бірнеше оқу орны бар. Оның үстіне, қорғаныс саласына жауап беретін шенділер оқу орындары заманауи талаптарға жауап береді деп жиі айтады. Бірақ мектеп қабырғасынан бастап әскери өмірге бейімделген бүгінгі офицерлердің барлығы генерал болуға ниетті ме? Ал әскери қызметшілерге қыруар қаржы жұмсап, біліктілікті арттыру қорғанысымызды күшейтуге септігін тигізе ала ма?
Қысқа мерзімде курсанттар оқытылды
Бұрын әскери білім алушылар шекара асып, шетелге сандалатын. Қазір әскери және азаматтық оқу орындарында даярламайтын мамандықтар бойынша ғана шетелге жіберіледі. Яғни, киберқауіпсіздік, гидрографика, әуе шабуылына қарсы күрес секілді өзімізде жоқ мамандықтарды әскерилер Ресей, Армения, Беларусь, Түркия, АҚШ, Үндістан, Пәкістан, Корея, ҚХР, Ұлыбритания, Франция, Италия елдерінде оқып, білімін тереңдете алады. Тәуелсіздік алғалы елімізде әскери білім беру жүйесін дамытуға барынша көңіл бөлініп келеді. Бүгінде «Жас ұлан» республикалық мектебі мен Ш.Уәлиханов атындағы кадет корпусынан бөлек, қорғаныс саласына қажетті әскери мамандарды оқытатын үш негізгі әскери институт, сонымен бірге офицерлердің біліктілігін арттыруға арналған Тұңғыш Президент – Елбасы атындағы ҰҚУ бар. Бұдан басқа, жыл сайын әскери қызметшілер Ресейдің оқу орындарында тәжірибесін шыңдайды. Қарулы Күштердің қалыптасу кезеңінде Алматыдағы жалпы әскери жоғары командалық училищеде 4 мамандық бойынша офицерлер даярлана бастады. Қысқа мерзімде қажетті оқу-материалдық база қалыптастырылып, 11 әскери мамандық бойынша курсанттарды оқыту жүзеге асырылды. Ал Ақтөбедегі Азаматтық авиация институтының базасында тәуелсіз Қазақстанның әскери ұшқыштарын дайындау қолға алынды. Бірер жылдан кейін елімізде жоғары білікті әскери мамандар даярлайтын оқу орындары қалыптасты. Бүгінде Құрлық әскерлерінің Әскери институты, Радиоэлектроника және байланыс Әскери-инженерлік институты, Т.Я.Бегельдинов атындағы ӘҚК Әскери институтында жоғары білімді кадрлар даярланады. Алғашқы жылдары әскери бөлімшелердегі жетіспейтін кіші офицерлер құрамын 3 айдан 9 ай мерзімге дейін оқытатын кіші лейтенанттар даярлайтын курстардың түлектерімен толтыруға тура келген. Ол уақытта қысқамерзімді курстарға әскер қатарында тәжірибе жинаған прапорщиктер мен сержанттарды арнайы жолдамамен жіберіп отырды. Уақыт тығыздығынан туындаған бұл қадам тиісті нәтиже берді де. Сол жылдары әскери оқу орындарында білім алғандар қазақ әскерінің қалыптасуына еңбек сіңіріп, қиын-қыстау кезінде де ұлттың келешегіне жұмыс істей білді. Еңбектері ақталып, иықтағы погондары да өсті. Ал өз қолымыз өз аузымызға жеткенде әскери қызметкерлердің анттарына адал бола алмауына не кедергі?Комиссия шешіміне көңілі толмайтындар бар
Тұңғыш Президент – Елбасы атындағы ҰҚУ 1997 жылы «Алматы» жоғары әскери училище базасында құрылған. Университет ашылғалы бері 2 000-нан астам әскери қызметші білім алды, оның ішінде Ұжымдық қауіпсіздік келісімі ұйымының 105 әскери қызметшісі бар. Қазір оқу орнында әскери кадрлар даярлау бойынша 10 факультет және 27 кафедра жұмыс істейді. Университет бастығының бірінші орынбасары Амангелді Тоғысовтың айтуынша, оқуға жоғары білімі бар әскери қызметшілер, атап айтқанда батальон командирлерінің орынбасары, оларға тең және одан жоғары лауазымдарда қызмет өткергеніне 2 жылдан кем емес офицерлер қабылданады. Сондай-ақ Қорғаныс министрлігінен ғана емес, басқа да әскери құрылымдардың қызметшілері оқуға түседі. Оқу бітірген соң олар басшылық лауазымдарға тағайындалады. «Магистратура бойынша стратегиялық, жедел-стратегиялық және жедел-тактикалық буындарды басқару әскери кадрлары, ал докторантурада жоғары білікті ғылыми және педагогикалық мамандар даярланады. Біздің міндет – әскери мамандарды қайта даярлау және біліктілігін арттыру. Сондай-ақ іргелі және қолданбалы әскери ғылыми-зерттеулер жүргізу. Әскерилер заманға сай біліктілігін арттырып, қызмет сатысында өсу үшін оқу орны беретін мүмкіндік мол», – дейді Амангелді Тоғысов. Әскери оқу орындарында грант деген ұғым болмайды. Себебі бұл жерде оқу тегін. Биыл университетке оқуға түсуге келген 400-ден астам үміткерге 166 орын бөлінген. Бұл былтырмен салыстырғанда 10%-ға жоғары. Үміткерлер денешынықтыру дайындығынан жас топтарына сәйкес үш жаттығу бойынша емтихан тапсырады. Майор мен полковник арасында жас ерекшелігі бар. Сол үшін майор 35 жаста болса, бел темірде 10 рет тартылу керек, ал полковник 50 жаста болса оған тек 6 рет қана тартылу жеткілікті. Университет басшылығы, комиссия мүшелері де емтихан әділ өтетінін айтады. Десе де, комиссия шешіміне көңілі толмайтындар бар. «Биыл 3 адам апелляциялық комиссияға өтініш берді. Орташа алғанда оқуға түсушілердің 1 пайызы ғана шағымданады», – дейді Амангелді Тоғысов.Жауапкершілік жоқ
Экс-депутат әрі генерал-лейтенант Абай Тасболатов қызмет етудің қиындығын сылтаурататын сарбаздардың әрекетін сынға алды. Бір жағынан әскерилердің қызметте тұрақтап қалмауына тұрмыстың қамы әсер ететінін де тілге тиек еткен ол: «Көбісі орталыққа келгісі келеді. Қазір қандай қызмет болмасын, неғұрлым ақшасы көп жерге қашады. Командирлермен көп кездесемін, сол кезде дені ҰҚК, шекара қызметіне барғысы келетіндерін жасырмайды. Бірақ жақсыны іздеп жүріп, жұмыссыз қалғанда қорғаныс саласына қайтып келеді. Мұндай келеңсіздіктер біздің кезімізде де болмады емес, болды. Бірақ ол кезде себепсіз қызметтен кеткендерді жауапкершілікке тартатын. Ал қазір жауапкершілік жоқ. Бұрын келісімшарт 25 жылға берілетін, қазір әр 10 жыл сайын келісімшартқа отырады. Уақыты бітсе, кетіп қалады. Оларды қинап ұстап отыруға тағы болмайды», – дейді. Сондай-ақ Абай Бөлекбайұлы Партиялық бақылау комитеті төрағасының орынбасары ретінде Қарулы Күштердегі әскери оқу орындарында тамыр-таныс іздеп, туысқандарды түгендеп кету туралы әңгіменің негізсіз екенін жеткізді. Егер әскери оқу орындарында қандай да бір заңсыздық болып жатса, бақылау комитетіне жүгінуге болатынын айтады. Айтуынша, осы күнге дейін келген арыздар бойынша қызметінен негізсіз қуылғандардың шағымы тиісті деңгейде қаралып, жұмысына қайтарылған.Ұлттық кадр даярлау кемшін
Запастағы подполковник Сәндібай Күмісбеков әскери мамандардың қызметтен кетуін ұлттық кадр даярлауда кенже қалып жатқанымызбен байланыстырады. «Әскери кадрларды даярлайтын оқу орындары жетерлік. Оқып жатқандардың 99 пайызы қазақ. Бірақ оқыту барысы орыс тілінде жүреді. Қазақша оқулық жоқ. Ақша бөлініп жатыр, мүмкіндік те бар. Бар оқулықты қазақ тіліне аударуға бас ауыртып жатқандары шамалы. Отанға қызмет ету өз тіліне құрметпен қараудан басталады. Ұлттық рухты оятудың басты құралы осы», – дейді Сәндібай Сайлаубайұлы. Ал ҰҚУ-нің Бас штаб академиясында былтыр генералдарды, әскери басшыларды оқытуға бөлінген он орынға прокурорлар мен судьялар оқыған. Осылай деген Сәндібай Күмісбеков «қорғаныс саласы былыққа батса, қорғанысымыз әлсірейді» деген пікірін білдірді.Жадыра МҮСІЛІМ