Әлем медицинасы қарыштап дамығанымен, әлі күнге емі жоқ ауру түрлері аз емес. Соның бірі қант диабетінен құлантаза айығып кететін жолды бүгінгі медицина таба алмай келген. Алайда жамбылдық жас ғалым Бақытжан Әлжанұлы жуырда қант диабетін емдейтін жасуша ойлап тауып, жаһан жұртшылығын тәнті етті.
Білім және ғылым министрлігі молекулярлық биология және биохимия институтының ғалымы Бақытжан геномды редакциялау көмегімен I типті қант диабетін емдеуге арналған бірегей жасушаларды ойлап тапқаны талайды таңғалдырып қана қоймай, әлемнің алдыңғы қатарлы зерттеу институттары ғалымдарының қызу талқысына түсіп жатыр. Медицина ғылымына енген жаңа жасушаларды трансплантациялау ұйқы безіне инсулин өндіруге ғана емес, сонымен бірге оның денедегі деңгейін өз бетінше реттеуге мүмкіндік береді екен. Болашақта бұл жасуша науқас пациенттердің безіне трансплантацияланатын көрінеді. Осылайша, қан диабеті ауруынан адамды емдеуге мүмкіндік тумақ.
Әрине, бұл ел ғана емес, әлем медицинасы үшін үлкен олжа мен жаңалық. Осы орайда жас ғалымға хабарласып, оның өмір жолы мен жасушаны қалай ойлап тапқаны төңірегінде әңгіме өрбіткен едік.
– 1991 жылы Жамбыл облысы Талас ауданы Ақкөл ауылында дүниеге келдім. 2009 жылы Ақкөл орта мектебін «Алтын белгімен» тәмамдағаннан кейін әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетіне биотехнология мамандығына оқуға түстім. 2013 жылы аталған оқу орнын да үздік аяқтап, сол жылы «Болашақ» стипендиясының иегері атандым. Осы арқылы 2014-2017 жылдары АҚШ-тағы Нью-Йорк университетінде фармацевтикалық биотехнология мамандығы бойынша магистратурада білім алдым.
АҚШ мемлекеті – білім мен ғылым бағыты бойынша әлемде көш бастап тұрған ел. Олардың университеттеріндегі оқу бағдарламалары, ғылыми зерттеулері және оған қаралған қаржы көлемі қомақты. Менің қант диабетін емдейтін жасуша ойлап табуыма осы сырт елде алған білімімнің көп көмегі тиді, – дейді жас ғалым.
АҚШ-та білімін шыңдағаннан кейін Бақытжан 2017 жылы елге оралып, Алматы қаласындағы әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетінің докторантурасына оқуға түседі. Оқу орнында жүріп қант диабетінен диссертация қорғауға бел буады. Содан ол АҚШ-тағы ғылыми жетекшісіне хабарласып, қолға алған бастамасы туралы айтады. Америкалық ғалым өзі танитын британдық Колумбия университетіндегі профессорға бағыт сілтеп, әріптесінен қазақстандық жас ғалымға көмек беруін өтінеді. Колумбия университетінде қант диабетін зерттейтін арнайы орталық пен алты зертхана болғандықтан, Бақытжанға бастамасын жүзеге асыруға үлкен жол ашылады. Колумбиялық профессор өзінің әлі толық жетілмеген идеяларымен бөлісіп, бірге жұмыс істеуге қарсы емес екенін жеткізеді. Осылайша, білікті ғалыммен мәмілелескен Бақытжан І типтегі қант диабетіне қарсы клеткалы терапияның әдістерін жасауға кіріседі. 2018 жылы Колумбияға аттанып, 6 ай бойы қант диабеті бағытындағы зерттеулермен жіті айналысады.
Жамбыл облысы