Жақында Мәжіліс «Агломерацияларды дамыту туралы» заң жобасын бірінші оқылымда мақұлдады. Агломерация үш мегаполис пен кейбір облыс орталықтарынан және қала маңындағы елді мекендерден тұрады. Ондағы мәселелерді әкімдіктер енді бірігіп шешеді.
Соңғы жылдары ірі қалаларда халық саны мен жер аумағының өсуі байқалуда. Салдарынан түрлі мәселелер туындап жатыр. Оларды реттейтін нормативтік-құқықтық база жоқ. Сондықтан арнайы заң қабылданбақ. Бұл туралы Мәжілістің жалпы отырысында «Агломерацияларды дамыту туралы» заң жобасы мен ілеспе құжатты талқылау кезінде депутат Зәкіржан Кузиев айтты.
– «Агломерацияларды дамыту туралы» заң жобасы және оған ілеспе заң жобасы Мемлекет басшысының 2021 жылғы 1 қыркүйектегі тапсырмаларын орындау үшін әзірленді. Негізгі заң жобасы 14 баптан тұрады және мыналарды көздейді: «Агломерация», «агломерация аумағы», «агломерация құрамы» сияқты негізгі ұғымдарды және елді мекендерді агломерацияға жатқызу өлшемшарттарын енгізу. Агломерация халқы орталықтан және өзара күнделікті еңбек және өндірістік байланыстары бар қала маңындағы аймақтан тұратын болады, – деді Зәкіржан Кузиев.
Сонымен қатар ол елімізде агломерацияларды басқарудың жаңа моделін енгізу ескерілгенін айтты. Бұл ретте өңірлік әрі республикалық деңгейлерде ведомствоаралық үйлестіруді қамтамасыз ету және агломерацияларды дамыту мәселелерін шешу үшін Агломерациялар жөніндегі кеңестер құрылады. Сонымен қатар, заң жобасында бес жылдық кезеңге Агломерацияны дамытудың кешенді жоспарын әзірлеу ұсынылады.
– Ілеспе заң жобасында екі кодекс пен бес заңға өзгеріс енгізу көзделген. Осы орайда облыстардың, республикалық маңызы бар қалалар мен астананың жергілікті атқарушы органдарының қала құрылысын жоспарлау, көлік инфрақұрылымын жоспарлау, сәулет және құрылыс қызметі, бюджеттік процестерді іске асыру саласындағы өкілеттігін кеңейту қамтылған. Орталық қаланы да, оның қала маңындағы аймағын да дамытуға бағытталған агломерация жобаларын бірлесіп қаржыландыру бойынша бір деңгейдегі бюджеттердің өзара іс-қимылы ұсынылады. Бұл әлеуметтік объектілер, инфрақұрылымдық жобаларға қатысты, – деді депутат.
Мәжілістің жалпы отырысында «Агломерацияларды дамыту туралы» заң жобасы мен ілеспе құжат бірінші оқылымда мақұлданды. Заң жобасы қабылданғаннан кейін, тиісті өлшемшарттарға сәйкес «агломерациялар» ретінде Алматы, Астана, Шымкент, сондай-ақ басқа да облыс орталықтары айқындалатын болады.
Ал Ұлттық экономика министрі Әлібек Қуантыровтың айтуынша, қазіргі уақытта елдің агломерацияларында орталық қала мен оған іргелес аудандар арасында экономикалық дамуда, қаржылық және адами әлеуеттерге қатысты белгілі бір теңсіздіктер бар.
– Теңсіздіктердің пайда болуына ықпал ететін негізгі фактор – ірі қалалар мен оларға іргелес аумақтарда халық санының бақылаусыз өсуі. Кейінгі 10 жыл ішінде Астана қаласының халқы 59 пайызға, Алматы қаласының халқы 37 пайызға, Шымкент қаласының халқы 67 пайызға өсті, – деді Әлібек Қуантыров.
Осы орайда ол аталған қалалардың аумақтары да едәуір өскенін еске салды. Астана елорда болғалы жер аумағы жағынан 3 есе, Алматы қаласының аумағы кейінгі он жылда 2,5 есе, ал Шымкенттің аумағы 3,5 есе ұлғайды. Ұлттық экономика вице-министрі Бауыржан Омарбековтің сөзіне қарағанда, еліміздің қалаларында барлығы 11,2 млн адам тұрады, урбанизация деңгейі 59 пайызға жетті. Қазір ірі қалаларға және оларға іргелес аумақтарға – агломерацияларға көші-қон ағыны байқалып отыр.
– Астана қаласының 2050 жылға дейінгі даму стратегиясына сәйкес, елорда халқы 2030 жылға қарай пессимистік сценарийде 1 млн 450 адамға, оптимистік сценарийде 1,6 млн адамға жетуі мүмкін. Алматы агломерациясын аумақтық дамытудың Өңіраралық схемасында келтірілген болжамдар бойынша Алматы қаласының халқы 2030 жылға қарай 2,3 млн адамға дейін өсуі мүмкін. Шымкент қаласын 2050 жылға дейін дамыту стратегиясы аясында 2050 жылға қарай қала халқының саны 2,4 млн адамға дейін жетуі мүмкін. Осыған орай бүгінде қала құрылысы нормалары мен регламенттерін жаңарту бойынша мәселелері пысықталып жатыр, – деді Бауыржан Омарбеков.
Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігінің Ұлттық статистика бюросы департаментінің дерегіне сәйкес, 2022 жылдың 1 қазанында Астана қаласы тұрғындарының саны 1 340 782 адамға жеткен. Сонымен қатар агломерацияларды дамыту мәселелері қазіргі уақытта Аумақтық даму жоспарында және «Қуатты өңірлер – ел дамуының драйвері» ұлттық жобасында қарастырылған. Енді «Агломерацияларды дамыту туралы» заң жобасы жүзеге асатын болса, ірі қалалардағы әлеуметтік мәселелер шешімін табары анық.
Сонымен қатар ол елімізде агломерацияларды басқарудың жаңа моделін енгізу ескерілгенін айтты. Бұл ретте өңірлік әрі республикалық деңгейлерде ведомствоаралық үйлестіруді қамтамасыз ету және агломерацияларды дамыту мәселелерін шешу үшін Агломерациялар жөніндегі кеңестер құрылады. Сонымен қатар, заң жобасында бес жылдық кезеңге Агломерацияны дамытудың кешенді жоспарын әзірлеу ұсынылады.